Sztaba Zygmunt - Nie pij dzinu, bosmanie.pdf - Sztaba Zygmunt - izebel

Zygmunt Sztaba

Nie pij dżinu, bosmanie

Pojezierze, Olsztyn 1975

Rozdział I

Dwukołowy wózek zachybotał się niebezpiecznie na wyrwie w asfalcie, ale Michał w

porę przytrzymał najwyżej umieszczony transporter z ostatnią na ten dzień butelką mleka.

Pochylił niżej dyszel - koła wtoczyły się na chodnik i dalej w szeroko otwartą, niską bramkę,

której jedna połowa, jak zwykle, wisiała żałośnie na zardzewiałym zawiasie.

Żwirowa dróżka obsadzona była równo przyciętym, niskim żywopłotem. Po lewej

stronie zielenił się gęsty maliniak, po prawej - na wyrudziałej w słońcu trawie - stała

niewielka altanka z ażurowymi ścianami z listewek. Od słonecznej strony ocieniała ją

rozłożysta akacja.

Michał podjechał pod pierwszy schodek przed wejściowymi drzwiami, wyjął z

transportera butelkę, lecz nie postawił jej od razu na ganku; obszedł dom i zajrzał w pierwsze

okno za narożnikiem.

- Nie śpi! - ucieszył się.

W oknie, w obramowaniu zsuniętych na boki barwnych zasłonek wisiała dziwaczna

klatka. Siedziała w niej wielka, purpurowo-błękitna papuga z białym czubem na łbie. A klatka

była istotnie dziwaczna: zbudowana w kształcie mauretańskiego pałacu miała wiele

ganeczków, krużganków i wieżyczek, a najwyższą z nich, sięgającą karnisza, zdobił

pozłacany półksiężyc.

- Nie śpi - powtórzył ciszej chłopiec, to stwierdzenie nie odnosiło się do papugi, lecz do

jej właściciela.

Błażej Kiernicki - od kilkunastu już lat emerytowany bosman Polskiej Marynarki

Wojennej, który służbę na morzu zaczynał w carskiej Flocie Czarnomorskiej - wśród wielu

marynarskich nawyków zachował również zwyczaj wczesnego wstawania. Budził się między

piątą a szóstą, wypijał przygotowane wieczorem mleko z miodem i odstawiając szklankę,

sięgał po fajkę. Wprawdzie palenie w łóżku, to rzecz brzydka, bosman jednak mógł sobie na

to pozwolić - mieszkał sam i nie było nikogo, kto mógłby go strofować. Później rozsuwał w

oknie firanki, zdejmował z klatki jedwabny, turecki szal, co rozbudzona papuga kwitowała

raźnym: „Cześć, stary byku!” i na powrót kładł się do łóżka. Ale już nie zasypiał - czytał.

Miał dwóch ulubionych pisarzy: Conrada i Londona. Posiadał też pełne wydanie ich

dzieł. A że jedna książka starczała mu przeciętnie na trzy dni, jeśli zaczynał, powiedzmy, od

Londonowskiej „Przygody”, a kończył drugi cykl „Lordem Jimem” Conrada, do tej pierwszej

wracał mniej więcej po pół roku.

Bosman miał dwóch ulubionych pisarzy, a jego papuga Fela, w swoim niezbyt zresztą

urozmaiconym słowniku, dwa ulubione zwroty: „Cześć, stary byku” i „Nie pij dżinu,

bosmanie”.

Pierwszy zapożyczyła od przyjaciela bosmana - cieśli okrętowego, Walerego Kępki.

Cieśla, zachodząc tradycyjnie co wieczór do bosmańskiej kajuty na partyjkę tysiąca i

szklaneczkę dżinu, witał nieodmiennie starego kumpla rubasznym „Cześć, stary byku”.

Papuga podchwyciła to i używała tego zwrotu w okolicznościach nierzadko całkiem

niestosownych.

Zdarzyło się więc, że krążownik, na którym służył bosman, stał któregoś dnia na redzie

portu w Odessie. Kiernicki siedział na koi w swojej kajucie, a na pokład wszedł wiceadmirał,

dowódca Floty. Była to jedna z licznych i nie zapowiedzianych inspekcji, jego ekscelencja

wiceadmirał bowiem uwielbiał niespodzianki i zaskakujące sytuacje.

I tym razem było tak, jak to lubił dowódca Floty.

Drzwi kajuty szarpnięte gwałtownie otworzyły się na całą szerokość i stanął w nich w

pełni swojej admiralskiej wspaniałości pierwszy przed wszystkimi pierwszymi po Bogu na

całym Morzu Czarnym. Za jego plecami tłoczyła się kilkuosobowa świta, a ponad nią, jak

tarcza słonecznika nad sztachetami w płocie, kołysała się w niemym oburzeniu jajowata

głowa komandora, dowódcy krążownika. Dla ścisłości należy dodać, że choć podobieństwo

komandorskiej twarzy do słonecznika podkreślały dzioby po ospie, tło przypominało raczej

czerwony zachód słońca.

- Myślałem, że starego krew zaleje - wspominał później bosman, który na odgłos

otwieranych energicznie drzwi oderwał się od pożytecznej czynności, jaką było obcinanie

ostrym, marynarskim nożem mocno wyrośniętych paznokci u nóg. Ujrzał nabiegłą krwią

twarz komandora.

Zaskoczenie bosmana to jednak nic w porównaniu zaskoczeniem lubiącego

niespodzianki wiceadmirała.

Ledwie stanął na progu, z głębi kajuty powitał go okrzyk:

- Cześć, stary byku!

Nie wasza ekscelencjo, nawet nie panie admirale, ale po prostu i serdecznie - stary

byku!

Na szczęście okrzyk został wzniesiony po polsku i wiceadmirał, choć znał dobrze ten

język, postąpił bardzo rozsądnie udając, że nie zrozumiał. A że na papudze nie mógł się

zemścić, zrobił to na bosmanie, skazując go na dwa tygodnie paki za używanie służbowego

noża do... brudnych celów. Paznokcie bosmana istotnie nie były wypielęgnowane.

Tyle o pierwszym zwrocie z papuziego repertuaru. Drugi ...nie, o tym drugim niech

najlepiej powie Michałowi sam bosman. Michał postawił właśnie butelkę przed drzwiami i

zgodnie z umową nacisnął dzwonek na znak, że mleko już przyniesiono. Czekał, aż bosman

przyczłapie, aby otworzyć.

Najpierw jednak kilka słów o ich znajomości i przyjaźni, bo tak bez przesady można

nazwać uczucie łączące posiwiałego w sztormach i wichrach morskiego wilka z lądowym

szczurem, na dodatek młodszym o kilkadziesiąt lat. Tyle, że Michał nie był ot takim sobie

zwykłym lądowym szczurem, a jeżeli już, to przynajmniej wodnym.

Zaczęło się to po tygodniu od objęcia przez Michała funkcji roznosiciela mleka. Przed

nim robiła to tęga kobieta, która sobie dorabiała w ten sposób do zarobków w fabryce, ale

wyszła za mąż i przeniosła się do innego miasta. Michał dowiedział się o tym w sklepie, gdzie

sam kupował mleko. Pomyślał, że u nich w domu przydałby się również dodatkowy zarobek;

było ich dwoje, matka-wdowa pracowała jako sprzątaczka w Instytucie, Michał zdawał wtedy

do ósmej klasy.

Matka w pierwszej chwili nie chciała o niczym słyszeć.

- Nie dasz rady - stwierdziła, ostrym tonem maskując wzruszenie. - Pewnie, że

przydałoby się trochę pieniędzy, ale nie opłaci się skórka za wyprawkę. Zarobisz na mleku -

stracisz na nauce. Pomyślałeś o tym, że o piątej rano musisz już być na nogach?

- To będę - odpowiedział stanowczo. - Wiesz, że w ogóle lubię wcześnie wstawać.

- O piątej nie wstajesz. Co ja mówię, gdybyś, poważnie o tym myślał...

- Kiedy ja poważnie. Chciałaś powiedzieć, że musiałbym wstać o wpół do piątej, aby o

piątej zacząć roznosić, tak?

- No więc widzisz...

- To będę wstawał o wpół do piątej i będę się kładł wcześniej.

Postawił na swoim. Kładł się punktualnie o ósmej od razu zasypiał. Budził się bez

zegarka punktualnie o wpół do piątej. Wstawał wyspany i rześki; przed szóstą mleko było już

rozniesione, a Michał miał jeszcze prawie dwie godziny dla siebie na śniadanie, na

powtórzenie zadanych lekcji, przejrzenie gazety.

W tydzień po podjęciu pracy spotkał bosmana. Postawił wtedy butelkę przed jego

drzwiami i gdy już schodził ze schodków, usłyszał za sobą tubalny głos:

- A cóż to, zmiana wachty? To teraz ty zamustrowałeś na ten frachtowiec?...

Szybko obejrzał się. Na ostatnim schodku stał potężnie zbudowany, łysy mężczyzna z

czerwoną twarzą w obramowaniu siwych bokobrodów. Uśmiechał się przyjaźnie i fajką z

długim cybuchem wskazywał na Michałowy wózek z butelkami. Chłopcu mocniej zabiło

serce. Ten marynarski słownik, bokobrody, fajka... Tak właśnie powinien wyglądać

prawdziwy wilk morski. Był przekonany, że tylko morze mogło wyrzucić tego łysego

olbrzyma na spokojną mieliznę żoliborskiej uliczki.

- Zgadł pan, bosmanie! - roześmiał się zuchowato, maskując tym śmiechem wzruszenie

i zmieszanie.

- Zaraz, zaraz - zdziwił się łysy - a skąd ty, chłopcze...

Michał ucieszył się, trafił w dziesiątkę.

- Skąd wiem, że pan jest bosmanem? A tak sobie powiedziałem - mówił prędko bojąc

się, aby tamten nie odszedł. - Od razu poznałem, że z morza. A bosman, to dla mnie ładniej

niż kapitan. Kapitan może być i w wojsku, i w drużynie piłkarskiej...

- I w straży pożarnej - podpowiedział zadowolony olbrzym.

- Właśnie. I w straży pożarnej... A bosman tylko na morzu.

- No to chodź tu bliżej - bosman kiwnął na niego fajką. - Lubię takich rezolutnych

chłopaków jak ty. Pamiętam, jak kiedyś w Stambule... I co tak sterczysz jak majtek na oku -

wrzasnął zniecierpliwiony i Michał w paru susach znalazł się na ganku.

- Wejdź, proszę... - olbrzym usunął się na bok wpuszczając go do mieszkania.

- Ale ja tylko na chwilę - zastrzegł się chłopak. - Widzi pan, że mój frachtowiec czeka

jeszcze na rozładowanie...

- Widzę, widzę, właź - położył mu rękę na ramieniu i lekko popchnął do środka. - Mam

coś dla ciebie za tego bosmana - dodał wchodząc z Michałem do mieszkania.

Już przedpokój nie wyglądał jak zwykłe przedpokoje w zwykłych M-ileś tam. Ściany

były obwieszone rybackimi sieciami, na wprost drzwi do wchodzących szczerzyła zęby

murzyńska, obrzędowa maska pomalowana w czerwone i granatowe pasy, spod sufitu zwisała

stara, zaśniedziała lampa rufowa, a stojak na parasole zajmowała, wbrew jego przeznaczeniu,

pokaźna kolekcja wędek. Ale dopiero pokój, do którego wprowadził go bosman, przyprawił

Michała o zawrót głowy. Było to prawdziwe, choć miniaturowe, muzeum morskie.

- O, „Dar Pomorza” - ucieszył się, rozpoznając wśród wielu modeli piękną sylwetkę

naszego szkoleniowego żaglowca.

- I na tej łajbie też się pływało - zahuczał gospodarz z wyraźną dumą w głosie. - Między

wojnami - dodał. - Dobry statek. Kapitana też miał dobrego...

- A pan tam był także bosmanem?

- A jak by inaczej? - zdziwił się łysy.

- To pan się nazywa Kiernicki! - wykrzyknął triumfująco Michał. - Bosman Błażej

Kiernicki!

- Patrzcie, patrzcie - bosman pokręcił głową. - Nawet nie wiedziałem, żem taki sławny.

A ty gdzieżeś słyszał o mnie?

- Nie słyszałem, czytałem.

- Jeszcze lepiej. Pewnie w „Rejsie przez siedem sztormów”.

- Mam tę książkę w domu. Prawie na pamięć ją znam - gorączkował się Michał. - Na

przykład taki fragment: „Z Liverpoolu wyszliśmy o świcie. Nikt z nas nie przypuszczał, że

przyjdzie nam tego dnia przeżyć naszą największą przygodę w tym rejsie...”

- Możesz dalej nie mówić. Ja też to znam na pamięć - zaśmiał się bosman mile

zaskoczony entuzjazmem chłopca. Wiedział już, że to przypadkowe spotkanie przerodzi się w

przyjaźń. - Przysiądź sobie o tam - ruchem głowy wskazał na wygodny fotel w rogu - a ja coś

dla ciebie poszukam...

- Ale ja tylko na chwilkę - przypomniał Michał.

- Wiem, wiem - przytaknął bosman nachylony nad dolną szufladą pękatej komody. -

Musisz dokończyć rozładunku frachtowca...

Michał czekał więc cierpliwie, aż bosman skończy gmerać w szufladzie i nie trzeba

chyba dodawać, że czas mu się nie dłużył, w którą stronę obrócił głowę, wszędzie widział coś

ciekawego. Ot, choćby i ta mapa na honorowym, centralnym miejscu, naprzeciw drzwi. Niby

mapa jak inna, a przecież nie zwyczajna. Z daleka zauważył na niej okręty i jakieś malowanki

po bokach, a w dolnym, prawym rogu ozdobny napis wkomponowany w laurkową ramkę.

- Ma pewnie ze sto lat... - wyszeptał nabożnie Michał.

- Kto? - bosman odwrócił się od komody.

- Ta mapa...

- Sto, powiadasz? A dodaj jeszcze ze dwieście. Za tę mapę, mój chłopcze - sapał

pochylony znowu nad szufladą - pewien antykwariusz w Londynie dawał mi dwieście

pięćdziesiąt funtów! W trzydziestym drugim roku. Wyobrażasz sobie, co to była wtedy za

forsa!

Wprawdzie Michał nie wyobrażał sobie, ale gorliwie przytaknął.

- Od razu pomyślałem, że bardzo cenna - powiedział uroczyście. - Wystarczy na nią

spojrzeć...

- No to patrz i nie przeszkadzaj. Do stu garbatych rekinów! - warknął, zatrzaskując

szufladę i odsuwając drugą, górną. - To tak zawsze, jak chcesz coś prędko znaleźć.

- Ma pan rację - zgodził się Michał. - Ja kiedyś w trolejbusie przez dziesięć minut

szukałem biletu. A kontroler stał i czekał.

- I co? Znalazłeś?

- Pewnie. Ale już w domu, bo to był miesięczny. A dlaczego powiedział pan - do stu

garbatych rekinów. Widział pan może garbatego rekina?

- Po pierwsze - bosman nie przerywał szukania - nie powiedziałem, a zakląłem. To

zasadnicza różnica. A po drugie - już zwykły rekin jest dość odrażający, a co dopiero garbaty.

Rozumiesz?

- Rozumiem. To żeby było okropniej i dziwaczniej. Ja bym jeszcze mocniej

powiedział...

- Chłopcom nie wolno kląć - bosman wyprostował się wreszcie. - Ale powiedzieć

możesz. To jak byś powiedział?

- Do stu garbatych i łysie... - Michał urwał i poczerwieniał. - Ja... ja przepraszam...

- Za co? Czy to twoja wina, że wyłysiałem na starość. A wiesz, że to niezłe. Do stu

garbatych i łysiejących rekinów! - ryknął tak głośno, że w zasłoniętej dotąd klatce

zawieszonej w oknie zatrzepotały nagle skrzydła i w sekundę później dobiegł stamtąd równie

głośny, tyle że skrzekliwy głos:

- Cześć, stary byku!

- Co... co to było? - spłoszył się Michał.

- Fela. Trochę mi wczoraj słabowała, chciałem jej dać dłużej pospać. Normalnie to się

budzi dopiero, jak zdejmę szal z klatki... - Podszedł do okna, jednym szarpnięciem ściągnął

barwną tkaninę. W głębi mauretańskiej budowli niespodziewanie zalśniła jaskrawą

czerwienią i błękitem wspaniała papuga. Była najwyraźniej zdenerwowana, bo jej biały czub

na łbie podrygiwał w gwałtownych skrętach głowy.

- Cześć, stary byku! - powtórzyła histerycznie.

- Już dobrze, dobrze - uspokajał ją nieco zmieszany gospodarz. - Cześć, stara pokrako!

- Pokraka, pokraka! Sam jesteś pokraka! - odcięła się papuga, a Michał aż się zatoczył

ze śmiechu, nie potrafił się powstrzymać. Bosman uśmiechnął się kwaśno.

- Aha! - przypomniał sobie zadowolony, że ma okazję wybrnąć z kłopotliwej sytuacji. -

Znalazłem. To dla ciebie - podsunął Michałowi pod nos rozprostowaną wielką dłoń.

Chłopiec pochylił się zaciekawiony.

Na dłoni błyszczała niewielka, żółta blaszka z misternym ornamentem. Była na niej

wyryta sylwetka dwumasztowego brygu z rozwiniętymi żaglami, a poniżej dwie ręce

splecione w uścisku i jeszcze jakiś mocno zatarty napis, którego nie potrafił odczytać.

- Dla mnie? - upewnił się.

- Po polsku mówię, nie? - bosman podał mu blaszkę. - Nie pytasz czy ze złota -

powiedział przysuwając sobie drugi fotel.

- A czy to ważne z czego?

- Pewnie, że nieważne - potwierdził Kiernicki - ale ze złota. Gdyby nawet była z miedzi

albo i ze zwykłej blachy, takiej co to wiesz, robi się z niej puszki do konserw, byłaby tyle

samo warta. - Rozsiadł się wygodniej, z kieszeni domowej, sztruksowej kurtki wyjął fajkę,

kapciuch z tytoniem. - Pływało nas wtedy dziesięciu na krążowniku „Bystry”. Dziesięciu

Polaków z jednej guberni - radomskiej. Prędko się skumaliśmy. Wiesz, jak to jest - zapalił

fajkę. - No i co kiwasz głową - zamruczał, wypuszczając kłąb dymu. - Pewnie, że nie wiesz.

No bo skąd mógłbyś wiedzieć? U ciebie na pokładzie... w klasie - poprawił się. - U ciebie w

klasie sami swoi. A tam, ludzi kilka setek i dziesiątka swojaków. A był taki jeden, najmłodszy

z nas, ale i najmądrzejszy. Na lekarza miał się uczyć, tyle że mu nie wyszło. To kiedyś

powiada: podajmy sobie łapy, że jeden za drugiego i dla drugiego - wszystko, nawet życie.

No i podaliśmy sobie.

- To dlatego te ręce na dole znaczka - domyślił się Michał.

- Dlatego. Ale nie przeszkadzaj. Do znaczka zaraz dojdę. Temu, o którym mówię,

Michał było...

- Mnie też! - ucieszył się Michał.

Bosman uśmiechnął się serdecznie. - Więc ten mój Michał powiada, że na tym nie

koniec. Może się zdarzyć, że któryś z nas będzie potrzebował pomocy, że będzie musiał

wysłać kogoś po tę pomoc. W dawnych czasach takim znakiem rozpoznawczym był

pierścień. Dawano pierścień posłańcowi, żeby było wiadomo, od kogo przychodzi...

- Wy nie mogliście nosić pierścieni - wyrwał się Michał.

- Niby dlaczego?

- Bo takie jednakowe pierścienie mogłyby podpaść. Mogliby pomyśleć, że to jakieś

sprzysiężenie. Na przykład przeciw carowi.

- Mądry to ty jesteś - pochwalił bosman. - Maleńka blaszka była bezpieczniejsza.

Staliśmy wtedy w Singapurze, chiński złotnik zrobił nam te odznaki. Pokaż ją na chwilę -

wziął blaszkę od Michała. - Zauważyłeś napis?

- Od razu, tylko nie mogłem odczytać.

- Cóż chcesz, tyle lat. Tu pisze tak: „Jestem z tobą na morzu i na lądzie”.

- I zawsze was było dziesięciu?

- Przynajmniej z dziesięć razy po dziesięciu. Każdy z nas miał prawo w każdym porcie i

na każdym statku wciągnąć do naszego bractwa każdego, kto mu się widział, że jest tego

godny.

- Ale tylko Polaka, prawda?

- Nie tylko. W naszym bractwie... Nazwaliśmy się bractwem Garbatego Rekina...

- Aha, teraz rozumiem...

- Niczego nie rozumiesz. Było już niejedno takie marynarskie bractwo - Złotej Kotwicy,

Wesołego Rogera, Samotnego Żagla... Chcieliśmy, aby nasze było jedyne. I mogę się jeszcze

dziś założyć, że nikt nigdy nie wymyślił garbatego rekina.

- Na pewno nie - potwierdził gorliwie Michał. - A co z tą pomocą? Czy ta blaszka -

popatrzył z szacunkiem na odznakę - uratowała już komukolwiek życie?

Sztaba Zygmunt - Nie pij dzinu, bosmanie.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: