2_2003.pdf

MIESIÊCZNIK Towarzystwa Przyjació³ Konina

NR 2

1. Z kart

przesz³oœci

– ciekawostki z dawnej

prasy koniñskiej

Drodzy Pañstwo!

Choæ nie by³o nawa³nicy za-

chwytów, to nie by³o te¿ bezwzglêd-

nej krytyki dla naszego pomys³u re-

dagowania miesiêcznika „Koninia-

na”. Raczej przewa¿a³a troska o losy

dodatku – czy siê utrzyma, czy bê-

dzie o czym pisaæ, czy nie damy siê

wci¹gn¹æ w politykê (tutaj pada³y

ostrze¿enia!)? Dwie osoby by³y

chêtne do pisania powieœci sensacyj-

nej w odcinkach (dla zwiêkszenia

nak³adu pisma). Ale by³y równie¿

uwagi typu – a komu to potrzebne,

szkoda papieru, ile p³acicie autorom

tekstów i sk¹d macie na to pieni¹-

dze? Rozmówcami byli ludzie na uli-

cach (najczêœciej), w sklepach oraz

jedna rozmowa na cmentarzu –

zreszt¹ wyj¹tko-

wo mi³a i poucza-

j¹ca (pomys³ wy-

korzystamy).

By³o wiele roz-

mów telefonicz-

nych. Co z nich

wynika, otó¿

wprowadzimy

numeracjê kolej-

nych „Koninian”

dla kolekcjone-

rów, postaramy

siê o logo Towa-

rzystwa i oczeku-

jemy w tym

wzglêdzie na Wa-

sze plastyczne

pomys³y, powta-

rzamy proœbê o

wspó³udzia³ w re-

dagowaniu dodat-

ku (honorarium

stanowi sam fakt

zaistnienia na

³amach pisma).

Najwa¿niejsze, ¿e

Pañstwo nas za-

uwa¿yliœcie, ¿e

chcecie dzieliæ siê

z nami uwagami na temat treœci „Ko-

ninian” jak równie¿ przesy³aæ ro-

dzinne wspomnienia. Postaramy siê

wszystko zamieœciæ – ale bardzo

prosimy o cierpliwoœæ. Objêtoœæ do-

datku jest ograniczona, a swoj¹ drog¹

Konin to naprawdê miasto wielu lu-

dzi pisz¹cych, zarówno proz¹, jak i

mow¹ wi¹zan¹. A mo¿e po prostu

bardzo by³y potrzebne takie ³amy

dla naszych dzia³añ jako cz³onków i

sympatyków Towarzystwa Przyja-

ció³ Konina.

PS Kwitujê niniejszym otrzyma-

ne dwa buziaki (oczywiœcie w policz-

ki) dla Zarz¹du Towarzystwa. Chy-

ba zatrzymam je dla siebie.

Stanis³aw Sroczyñski

kart

przesz³oœci

Podczas reformacji Jakub Ostro-

róg, starosta koniñski i genera³ Wiel-

kopolski, tudzie¿ miejscowy pleban

ks. Stanis³aw Lutomirski „nowinek

siê witemberskich” chwycili i przy-

k³adem swoim wszystkich urzêdni-

ków grodzkich, wielu z okolicznej

szlachty i mieszczan do odszcze-

pieñstwa przywiedli. Dzierzgowski,

arcybiskup gnieŸnieñski, zapobie-

gaj¹c gro¿¹cemu st¹d Koœcio³owi

katolickiemu niebezpieczeñstwu,

wyrobi³ u Zygmunta Augusta w

roku 1556 rozkaz do burgrabi zam-

ku koniñskiego, aby heretykom

schadzek miewaæ w gmachu tym nie

dozwala³, po czem Lutomirski oba-

wiaj¹c siê bardziej podobno bisku-

pa ni¿ rozkazu królewskiego, wy-

niós³ siê z Konina do Ma³ejpolski i

tym sposobem po³o¿y³ kres szerze-

niu siê reformacji w tej okolicy.

Tekst z ksi¹¿ki:

Edward Raczyñski

Wspomnienia Wielkopolski

2. Ze wspomnieñ

– przedruk fragmentów

pamiêtników

i wspomnieñ

3. Z dziejów

Konina

– artyku³y o treœciach

historycznych, archiwalia

4. Tworzyli

wizerunek

miasta

– sylwetki ludzi

zas³u¿onych dla miasta

5. Naszym zdaniem

– wypowiedzi na aktualne

tematy dotycz¹ce

rozwoju miasta

6. Inspiracje

kulturalne

– poezja, proza, rysunek

koniñskich twórców

7. Z ¿ycia TPK

– zapowiedzi

i sprawozdania z imprez,

konferencji, zebrañ

8. Barwy

codziennoœci

– podpatrzone

fotoobiektywem obiekty

w mieœcie

To ju¿ 140 lat istnienia I Liceum

im. Tadeusza Koœciuszki w Koninie (cz. II)

W zwizku ze 140-leciem placwki stosowne uroczystoci wraz ze zjazdem wszystkich absol-

wentw odbd si 26-27 wrzenia br. Zainteresowanych prosimy o kontakt ze szko.

Egzotyka

miasta

sz³oœæ: szczególny nacisk k³adzie na

wszechstronny rozwój ucznia, rozwi-

janie jego zainteresowañ i uzdolnieñ.

M³odzie¿ ma mo¿liwoœæ poszerzaæ

swoje zdolnoœci w ramach zajêæ poza-

lekcyjnych: teatralnych, muzycznych

(chór „Fugato”), dziennikarskich (ga-

zetka „Krach”), Klubu Europejskiego,

plastycznych, informatycznych

(Szkolne Centrum Multimedialne),

sportowych (SKS) i turystycznych

(SKT „Skalny”). Od 12 lat organizo-

wana jest wymiana m³odzie¿y z za-

przyjaŸnionym niemieckim gimnazjum

w Celle.

Wszystkie dzia³ania szko³y skie-

rowane s¹ na wykszta³cenie cz³owieka

myœl¹cego samodzielnie i dbaj¹cego o

swój rozwój intelektualny oraz ducho-

wy.

– podpatrzone

fotoobiektywem ¿ycie

mieszkañców

Ponownie w gmachu przy ulicy

Mickiewicza lekcje rozpoczê³y siê 15

marca 1945 roku. Szko³a otrzyma³a

wówczas nazwê: Pañstwowe Koedu-

kacyjne Gimnazjum i Liceum Ogólno-

kszta³c¹ce w Koninie. Kierownictwo

obj¹³ mgr Micha³ Koz³owski. Pierw-

sza powojenna matura zosta³a prze-

prowadzona 16 lutego 1946 roku. Od

tego okresu liceum intensywnie roz-

wija³o siê.

Niezwykle wa¿nym wydarzeniem

by³ I Zjazd Absolwentów w 1968 r.

Wówczas absolwenci, wspólnie z Ko-

mitetem Rodzicielskim, ufundowali

sztandar szkolny, a decyzj¹ ministra

oœwiaty i wychowania placówka

otrzyma³a imiê Tadeusza Koœciuszki.

Od 1970 roku liceum posiada w³asny

hymn, którego autorami siê nasi absol-

wenci – Andrzej Rybicki i Janusz

Kaczmarek.

We wrzeœniu 1983 roku szko³a

zmieni³a nazwê na Zespó³ Szkó³ Ogól-

nokszta³c¹cych im. T. Koœciuszki, a we

wrzeœniu 2003 roku na I Liceum im. T.

Koœciuszki w Koninie.

Od sierpnia 1981 roku dyrektorem

by³ mgr Wojciech Grêtkiewicz, a od

roku 1996 mgr Barbara Gajewska, któ-

ra sw¹ funkcjê pe³ni do chwili obecnej.

W I Liceum tradycja i wspó³cze-

snoœæ doskonale uzupe³niaj¹ siê. Ob-

chodzony jest Dzieñ Patrona, szcze-

gólnie uroczysty przebieg bêdzie mia-

³o to szkolne œwiêto 26-27 wrzeœnia

2003 roku, kiedy to odbêdzie siê V

Zjazd Wychowanków. Tradycyjnie w

Dniu Patrona witani s¹ nowi ucznio-

wie i wspierani w ca³ym ich procesie

edukacyjnym a¿ do dnia wrêczenia Kart

Absolutoryjnych w ostatniej klasie.

Zaanga¿owanym uczniom, rodzicom i

sojusznikom szko³y corocznie Rada

Pedagogiczna przyznaje odznaczenie

szkolne „Zas³u¿ony dla I Liceum”.

Liceum nadal szczyci siê mianem

jednej z najlepszych placówek oœwia-

towych w regionie koniñskim.

Nie zapominaj¹c o duchu przesz³o-

œci szko³a odwa¿nie wkracza w przy-

Oko w oko

– konkursy ze znajomoœci

miasta dla Czytelników

9. Inne

– tematy inne ni¿

wymienione powy¿ej

Dyrekcja szko³y

kart

przesz³oœci

PowódŸ na ulicach

Konina

Ju¿ tylko nieliczni mieszkañcy

Konina mog¹ pamiêtaæ, jak dramatycz-

nymi dniami dla miasta by³y 27 i 28

marca 1924 roku. Dosz³o wtedy do

katastroficznego wylewu Warty, któ-

rej wody rozla³y siê na ogromnej prze-

strzeni od Ko³a po Pyzdry. W najbli¿-

szej Konina gminie BrzeŸno woda za-

la³a 228 gospodarstw, w gminie Krzy-

mów 86, setki hektarów pól zamieni³y

siê w gigantyczne rozlewiska poni¿ej

miasta, w gminach Rzgów, Golina, Za-

górów i Pyzdry. Z powodu rozmycia

nasypu kolejowego na wysokoœci Pa-

trzykowa zawieszono kursowanie po-

ci¹gów na linii Poznañ-Kutno.

Ucierpia³ znacznie sam Konin.

¯ywio³ zaatakowa³ miasto 28 marca.

W ci¹gu kilku godzin stan wody w rze-

ce podniós³ siê do 3,40 m. W godzi-

nach po³udniowych nast¹pi³ gwa³tow-

ny napór kry na dwa drewniane mo-

sty, z których ten na g³ównym nurcie

nie wytrzyma³ uderzenia spiêtrzonej

kry i oko³o 23.00 run¹³ na d³ugoœci

dwóch przêse³ (odbudowa trwa³a do

maja roku nastêpnego). Most na zale-

wie rzeki, zbudowany podczas I woj-

ny œwiatowej przez Niemców, ocalo-

no dziêki ofiarnoœci drogowców. Zator

kry w tym rejonie zniszczy³ przyczó-

³ek, wymy³ osiem pali i zerwa³ jedn¹

po³owê jezdni na d³ugoœci 15 m. W

tym samym czasie woda przerwa³a

s³abe obwa³owania i wdar³a siê do mia-

sta. Ju¿ o 18.00 centrum zosta³o od-

ciête od przedmieœæ. Woda zala³a ulicê

3 Maja od fary do szko³y, Wodn¹, czêœæ

Piwnej (obecnie Urbanowskiej), Pia-

secznej (PCK), Nowej (Staszica),

Ogrodowej (Westerplatte), Utratê (Ko-

œciuszki), S³upeck¹ (Wojska Polskie-

Z prywatnych zbiorów S.S. (powódŸ z 1947 roku)

go) oraz ca³¹ ulicê Kiliñskiego i rejon

obecnych Kopernika, Mickiewicza,

Krasickiego i b³onia.

Zniszczenia by³y znaczne, runê³a

œciana „Hurtowni Polskiej”, rozmyty

zosta³ dom Przedeckiego i oficyna

Duszyñskiego. Kilkadziesi¹t nierucho-

moœci powa¿nie ucierpia³o, kilkaset

mieszkañców ponios³o straty w dobyt-

ku.

wozach wzd³u¿ ulicy 3 Maja. Urucho-

miono przeprawê przez rzekê i zalew

pocz¹tkowo na ³odziach, a od 4 kwiet-

nia sprowadzonym promem. ¯ywnoœæ

do ca³kowicie zalanych domów dostar-

czano ³odziami. Redakcja „G³osu Ko-

niñskiego” i Magistrat przyjmowali

dary pieniê¿ne i rzeczowe. Ofiarnoœæ

zamo¿niejszych mieszkañców, solidar-

noœæ, z jak¹ poszczególni obywatele

œpieszyli z wzajemn¹ pomoc¹, w pe-

wien sposób ³agodzi³y osobiste trage-

die powodzian. Nie by³ to zreszt¹ spo-

radyczny wylew rzeki, która co pe-

wien czas nawiedza³a nasze miasto.

Tekst opracowa³ Lech Hejman

w oparciu o „G³os Koniñski”

przechowywany na mikrofilmach

w Miejskiej Bibliotece Publicznej

Z prywatnych zbiorów S.S. (powódŸ z 1947 roku)

Powo³any decyzj¹ starosty – Spo-

³eczny Komitet Ratunkowy, bezsilny

wobec gwa³townoœci rozszala³ej wody,

stan¹³ na wysokoœci zadania organizu-

j¹c pomoc ofiarom powodzi. Od 29

marca czynne by³y dwie kuchnie wy-

daj¹ce 500 bezp³atnych posi³ków

dziennie. Z pomoc¹ ¿o³nierzy III Ba-

talionu 68 pp. zbudowano pomost na

TWORZYLI WIZERUNEK MIASTA

wa³ imprezy patriotyczne i sportowe,

by³ autorem stoj¹cego w L¹dku obeli-

sku ze stylizowanym or³em.

Po przejœciu na emeryturê wrócili

z ¿on¹ do rodzinnego miasta. Wkrótce

da³ sie poznaæ jako „cz³owiek z pa-

let¹”. Wêdrowa³ ze sztalug¹ po ulicz-

kach starego Konina utrwalaj¹c na kar-

tonach i p³ótnach urokliwe zak¹tki mia-

sta. Jego obrazy i grafiki wydano w

albumie „W³odzimierz Sznajder – Mój

Konin”. Znany nie tylko w Koninie,

by³ cz³onkiem wielkopolskiej grupy

nauczycieli-plastyków. Prace wysta-

wia³ w Warszawie, Poznaniu, Wroc³a-

wiu i wielokrotnie w Koninie.

Podczas wernisa¿y wystaw pro-

wadzi³ pogadanki o sztuce, bywa³ ju-

rorem w konkursach plastycznych dla

dzieci. Za dzia³alnoœæ popularyza-

torsk¹ otrzyma³ odznakê „Przyjaciel

Dziecka”, a za ca³okszta³t pracy twór-

czej Krzy¿ Kawalerski Polonia Resti-

tuta.

W³odzimierz Sznajder ¿y³ d³ugo,

pisano o nim czêsto na ³amach miej-

scowej prasy. Doczeka³ siê w Koninie

prawnuków. Jego syn, córka z mê¿em

i jeden z wnuków s¹ tak¿e plastykami,

drugi wnuk zajmuje siê fotografi¹ ar-

tystyczn¹.

Artysta-amator do koñca swoich

dni zachowa³ sprawnoœæ fizyczn¹ i

umys³ow¹. Dla podkreœlenia rzeko-

mych mankamentów swojego wieku

pyta³ syna Jana „To ile ja mam lat?.

Syn dawa³ siê wci¹gn¹æ w grê i odpo-

wiada³ „No, jak wiesz, masz ju¿ 92

lata”. I wtedy pada³y s³owa „Ho, ho!

£adny wiek” . W jego g³osie pobrzmie-

wa³a nutka dumy, ale te¿ jakby leciut-

kiego zdziwienia.

W³odzimierz Sznajder zmar³ w

1995 roku. „Przegl¹d Koniñski” ¿egna-

j¹c go w artykule pisa³ ... „Pan W³odzi-

mierz malowa³ dos³ownie do ostatnich

dni. Odszed³ przed pocz¹tkiem wio-

sny. Ju¿ go nie zobaczymy wœród ka-

mieniczek starego Konina ze sztaluga-

mi. Opuœci³ swoje miasto na zawsze

zostawiaj¹c w pamiêci jego mieszkañ-

ców wizerunek cz³owieka dobrego,

m¹drego, twórczego...”

Kochane moje miasto

Miasto mojego dziadka,

uczestnika powstania 1863 r. w

oddziale Taczanowskiego, miasto

mojego brata ochotnika w wojnie

bolszewickiej. Miasto POW roz-

brajaj¹cej Niemców w 1918 roku.

Konin to ratusz, trzy koœcio³y

– Fara, Klasztor, Koœció³ Ewange-

licki, synagoga, trzy kina – „Polo-

nia”, „Uciecha” i kino w remizie

Ochotniczej Stra¿y Po¿arnej. Ko-

nin to piêkny park – zabawy ta-

neczne, konfetti, serpentyny,

poczta francuska, bufet w altanie

i w parkowym domu opiekuna

parku. Konin to klub wioœlarski –

kort tenisowy, ³odzie, kajaki. W

klubie eleganckie bale – fraki, bia-

³e rêkawiczki, piêkne balowe suk-

nie. Park – ogród u Pana Tomczy-

ka – (obok remizy) – có¿ tam by³y

za zabawy. „U Tomczyka gra mu-

zyka”.

Szko³y Konina. Gimnazjum mê-

skie i ¿eñskie, póŸniej koedukacyj-

ne. Gimnazjum ¿ydowskie. Dwie

szko³y podstawowe. Po I wojnie

jedna mieœci³a siê w domu para-

fialnym (dawny budynek 3 majo-

wej Komisji Edukacji Narodowej).

Pamiêtam jak czeka³yœmy, by przy-

szed³ czas uderzyæ w dzwony na

Anio³ Pañski. Przeskakiwa³yœmy

przez ogrodzenie cmentarza ko-

œcielnego i... co za frajda ci¹gn¹æ

za grube sznury dzwonów, potem

lecieæ w górê i odbijaæ siê nogami

od murów dzwonnicy... Niezapo-

mniane chwile, niezapomniany

Konin.

W moim mieœcie, po ukoñcze-

niu szeœciu klas szko³y podsta-

wowej mo¿na by³o staraæ siê o

przyjêcie do Gimnazjum Koeduka-

cyjnego. Co to za zaszczyt. Wte-

dy czu³yœmy siê kimœ. I ta mêska

czapka gimnazjalisty, i ten szacu-

nek spo³ecznoœci miasta.

Ze wstêpu Jadwigi Dobreckiej

do albumu

W³odzimierza Sznajdra

„Mój Konin”

W³odzimierz Sznajder

– „cz³owiek z palet¹”

Koninianin od kilku pokoleñ, ma-

larz i pedagog, W³odzimierz Sznajder

urodzi³ siê w 1903 roku. Jego dziad,

Karol, pracownik Kaliskiego Trybuna-

³u, w 1876 roku oddelegowany zosta³

do dyspozycji Koniñskiego S¹du Po-

koju. Od tej daty, przez szeœæ poko-

leñ, historia rodziny na sta³e wi¹¿e go

z miastem nad Wart¹.

Przed I wojn¹ œwiatow¹ W³odzi-

mierz zostaje uczniem szko³y handlo-

wej, która mieœci³a siê w domu Zeme³-

ki. Wybuch wojny spowodowa³ tu-

³aczkê rodziny po Rosji. Ojciec W³o-

dzimierza, urzêdnik carskiej akcyzy

(skarbowoœæ), odpowiedzialny za ko-

niñskie akta, zmuszony zosta³ do prze-

niesienia siê w g³¹b carskiego kraju.

Nakaz dotyczy³ ca³ej rodziny, bowiem

matka W³odzimierza by³a Rusink¹.

Tu³acza droga wiod³a przez Mohylów,

Smoleñsk do Morszañska, niewielkie-

go miasta w guberni Tambowskiej. Hi-

storia lubi p³ataæ figle, ma³y W³odek,

jeszcze w czasie pobytu w Smoleñ-

sku, jeŸdzi³ na grzyby do katyñskich

lasów. W Morszañsku by³o wiele pol-

skich rodzin, dzieci po zajêciach w

szkole zbiera³y siê na zbiórkach spon-

tanicznie utworzonej, na wzór harcer-

ski, organizacji.

Rewolucja PaŸdziernikowa wy-

wróci³a na opak ¿ycie miasteczka. Za-

miast szko³y wprowadzono przymus

pracy. Kilkunastoletni W³odzimierz

zosta³ „robotnikiem sztuki”, tak wów-

czas nazywano aktorów i obs³ugê tech-

niczn¹ miejscowego, zawodowego

(sic!) teatru. Jako pomocnik dekorato-

ra zapoznawa³ siê z podstawowymi

zasadami sztuki malarskiej. By³o to coœ

W³odzimierz Sznajder

wyk³adowc¹ na kursach

obrony przeciwpowietrz-

nej i przeciwgazowej orga-

nizowanych w Koninie

przez stowarzyszenia pa-

ramilitarne.

Kampaniê wrze-

œniow¹ odby³ w stopniu

porucznika 68 pp 17 DP.

ranny pod £ukowem. Nie-

wyjêt¹ w warunkach po-

lowych kulê, tkwi¹c¹ w

okolicy lewego p³uca, nosi³

do koñca ¿ycia. Jego pu³-

kowi koledzy mieli mniej

szczêœcia, nazwiska wielu

z nich znalaz³y siê na li-

stach katyñskich.

W 1944 roku zosta³

powo³any na komendanta

AK rejonu L¹dek-Zagó-

rów. W latach 1945-46 pe³-

ni³ funkcjê zastêpcy ko-

mendanta Wojskowej Ko-

mendy Rejonowej w Ko-

ninie.

Od chwili zwolnienia

ze s³u¿by wojskowej, po

uzyskaniu uprawnieñ na-

uczycielskich, a¿ do emerytury uczy³

wychowania plastycznego w Szkole

Podstawowej w L¹dku, zarazem by³

instruktorem plastyki przy Szkolnym

Oœrodku Metodycznym w S³upcy.

Jeszcze w okresie przed II wojn¹

œwiatow¹ zwi¹zany by³ z L¹dkiem

przez ¿onê Mariê, która by³a tam na-

uczycielk¹. Razem z ni¹ organizowa³

¿ycie kulturalne. Prowadzi³ Ko³o

Zwi¹zku Strzeleckego, teatr amator-

ski, „biblioteczkê ruchom¹”, organizo-

wiêcej, ni¿ nudne rysowanie odlewów

gipsowych w gimnazjum.

Po zawierusze wojennej, bezho³o-

wiu, latach wielkiego g³odu, po Trak-

tacie Ryskim koñcz¹cym wojnê pol-

sko-bolszewick¹, w grudniu 1921 roku

ca³a rodzina wróci³a do Konina.

Dla W³odzimierza zacz¹³ siê przy-

œpieszony kurs gimnazjalny, potem

s³u¿ba wojskowa, podchor¹¿ówka i

pierwsza praca na stanowisku instruk-

tora powiatowego LOPP. By³ tak¿e

Jan Sznajder

str. II

wspomnieñ

Kamila Czerwiñska. Ludzie Konina

– czasy fin de siecle’u (cz. II)

W roku mego pójœcia na pensjê

szko³a rozpoczyna³a swój jedenasty

wrzesieñ, a pani Prze³o¿ona – trzy-

dziesty rok ¿ycia. Czy¿ patrz¹c na ni¹

mog³yœmy przypuszczaæ, ¿e to nie po-

desz³y wiek tyle osrebrzy³ jej bujne,

ciemne w³osy, a drobna twarz mia³a tak

czêsto cerê ziemist¹, gdy przeciera³a

z³ote binokle, a czêste migreny i torsje.

Uczennice o tym nie wiedzia³y. Pani

Prze³o¿ona nigdy nie chorowa³a tak,

by by³a nieobecna, tylko my, pensjo-

nariuszki, domyœla³yœmy siê, gdy przy

stole w jadalni sta³o puste jej krzes³o...

...Moja pensja mieœci³a siê wtedy

przy ulicy Wodnej i zajmowa³a ca³¹

piêtrow¹ kamieniczkê, nale¿¹c¹ do pana

Bocianowskiego, który by³ rz¹dc¹ czy

gorzelnianym w maj¹tku hrabiego

Kwileckiego. Jego córeczka by³a moj¹

kole¿ank¹ w pierwszej klasie, choæ o

wiele starsza ode mnie. W ogóle by³am

jedn¹, oprócz Feli Kap³anówny z Glin-

ki, najm³odsz¹ w ca³ej klasie. W pa-

miêci mojej zanotowa³ siê ma³y, ciasny

pokój zastawiony ³awkami, przy któ-

rych siedzia³yœmy po trzy, w³aœciwie

nie wiadomo, która z nas mia³a najwy-

godniej. Te z brzegu siedzia³y tylko

pó³dupciami, ale mog³y wymachiwaæ

nogami. Œrodkowa by³a bardzo œciœniê-

ta. K³opot by³ z nauk¹, gdy¿ pani So-

bierajska (nauczycielka domowa)

uczy³a mnie innym systemem, a pani

Wilkowska od polskiego, pani Ciecha-

nowska od rosyjskiego i panna Stefa-

nowiczówna od rachunków, jakoby no-

wym. Najgorzej jednak sz³o mi z reli-

gii, aczkolwiek „Wierzê w Boga” i dzie-

siêcioro przykazañ umia³am i recyto-

wa³am jednym tchem. Nauka katechi-

zmu bardzo kula³a, poniewa¿ ja uczy-

³am siê wed³ug w³asnego systemu. To-

te¿ ksi¹dz prefekt Dudkiewicz posta-

wi³ mi w dzienniczku dwójê. Gdy z

rozpaczy schowa³am siê pod ³awkê i

tam odprawia³am nieutulony ¿al, za-

cny kap³an doda³ do dwójki plusik, co

przyjê³am z radoœci¹ i natychmiast

wysz³am spod ³awki. Pierwszy rok

mego pobytu na pensji niewiele utrwali³

siê w mojej pamiêci, natomiast drugi

rok ju¿ zupe³nie dobrze. W niedzielê

zbiera³yœmy siê w szkole i st¹d wyru-

sza³yœmy parami przez miasto do

klasztoru, bowiem to by³ nasz koœció³.

Ksi¹dz Dudkiewicz, uroczy mê¿czy-

zna, zajmowa³ wraz ze swoj¹ rodzin¹

mieszkanie na piêtrze budynku przy-

klasztornego. Jego siostra Zosia by³a

moj¹ kole¿ank¹ w trzeciej i czwartej

klasie. Kontakt z Zosi¹ urwa³ siê gdy

zabrano nam naszego ukochanego ka-

p³ana do W³oc³awka, gdzie zmar³ na

influencê. Ksi¹dz prefekt kruszy³ o

mnie kopie w sprzeczkach z pani¹

Mari¹ Leliwa-Chruck¹, nauczycielk¹

botaniki. Chodzi³o o moje przyjaŸnie

z kole¿ankami ¯ydówkami. Nie wiem

czy by³o to dzie³em przypadku, czy

rozmyœlnie ustanowione, ale ¯ydó-

weczki, a by³o ich sporo, siedzia³y za-

wsze ze mn¹. Tak samo podczas pauz

lub g³ównej rekreacji oddzielnie bawi-

³yœmy siê, nie spaceruj¹c nawet ze sob¹.

Poza tym ¿adnych wyró¿nieñ nie by³o,

ze strony nauczycielstwa przede

wszystkim. Ja ju¿ w pierwszej klasie

by³am otoczona nimi, najwyraŸniej lu-

bi³y mnie. Obdarowywa³y mnie cha³-

w¹, ulubionym ich przysmakiem, jak

równie¿ macami. Nieod³¹czn¹ moj¹

asystê tworzy³a Felcia Kap³an, Jetta

Vogel i Gienia Konrad. Moje zaprzy-

jaŸnienie z nimi, nasza dama klasowa

uwa¿a³a za niestosowne, a popar³a j¹

pani Leliwa-Chrucka, osoba nie tyle re-

prezentacyjna, ale maj¹ca du¿y presti¿

w gronie profesorskim naszej pensji.

Dowiedzia³am siê od tatusia, któremu

powiedzia³ ksi¹dz prefekt, ¿e nawet o

tym mówiono w kancelarii na zebraniu

nauczycielskim. Ponoæ dostojna pani

Leliwa-Chrucka zaatakowa³a ksiêdza

prefekta, ¿e by³ innego z ni¹ zdania,

ksi¹dz twierdzi³, ¿e skoro uczêszczaj¹

do polskiej szko³y powinny byæ trak-

towane na równi, nie tylko przez na-

uczycielstwo, ale i kole¿anki. Mia³

powiedzieæ „Przecie¿ s¹ obywatelka-

mi polskimi, dlaczego mamy je trakto-

waæ jak obce, czy¿ ma³o mamy wro-

gów, ¿e jeszcze trzeba nam nowych?”

Pani Chrucka oburza³a siê na wywody

ksiêdza prefekta, za to nasze ¯ydó-

weczki uwielbia³y go. Niechêtnie wy-

chodzi³y z klasy, gdy mia³a byæ lekcja

religii. Sta³y ca³y czas przed drzwiami

– wychodz¹c, ksi¹dz Dudkiewicz mia³

ka¿dej coœ do powiedzenia, to chwali³,

to dobrotliwie karci³, tote¿ gdy pod-

czas pauzy ukazywa³ siê na korytarzu

oblega³y go na równi z nami. Pani Prze-

³o¿ona by³a równie surow¹ dla nas, jak

i dla nich. Na lekcjach historii Polski

wszczepia³a ideê jednakowej ofiarno-

œci i poœwiêcenia dla Polski, która by³a

ojczyzn¹ nasz¹ wspóln¹. Dziœ z per-

spektywy lat rozumiem obawê na-

szych rodziców o los pani Komornic-

kiej, która prowadzi³a naukê jêzyka

polskiego i historii przy ca³ej klasie,

wiedz¹c, ¿e niektóre koniñskie „berki”

spiclowa³y, ale okaza³o siê, ¿e nie by³o

¿adnej parszywej owcy, która by na

ni¹ donios³a do rosyjskiej w³adzy. Po-

s¹dzano j¹, lecz nie udowodniono winy.

Zabierano na przes³uchania, wraca³a

równie spokojna, by dalej kontynu-

owaæ swój cel. Tu muszê wspomnieæ

nasz¹ zacn¹ pani¹ Annê Fiodorownê

Ciechanowsk¹, nauczycielkê jêzyka ro-

syjskiego. Ta siwa, starsza pani nie-

odmiennie ubrana w szary kostium i

bia³¹ bluzkê ze stoj¹cym ko³nierzy-

kiem, obszytym gipiur¹ oraz z³otym

³añcuszkiem sp³ywaj¹cym na biust, na

którym dynda³ pince-nez, by³a osob¹

przez nas wszystkie uwielbian¹. S³a-

bo mówi³a po polsku, jednak poza lek-

cj¹ nie u¿ywa³a jêzyka rosyjskiego.

By³a to przezacna Rosjanka. Tak siê

dziwnie jakoœ sk³ada³o, i¿ mimo ¿e

dawno mia³a ukoñczone zajêcia na pen-

sji, nie wychodzi³a do domu jeœli w tym

dniu pani Prze³o¿ona mia³a w jakiejœ

klasie lekcje historii. Jej szuflada w

biurku kancelaryjnym przechowywa-

³a zakazywany materia³ do nauki i klu-

czyk od niej nosi³a na breloczku u ze-

garka. Wiadomym nam by³o, ¿e wizy-

tuj¹ca nasz¹ pensjê inspekcja kaza³a

otwieraæ wszystkie szufladki i biurka.

Pani Anna Fiodorowna pokazywa³a

w³adzom ów kluczyk mówi¹c: „eta

maja”...

Spojrzenia

Stêpa i cwa³em

(O czym chcia³bym

pamiêtaæ)

Z dziejów Konina

(legendarnych)

By³a wielka powódŸ. Mieszkañ-

com wsi Morzys³aw nie grozi³o zala-

nie ze strony Warty, ale Goplanica,

rzeczka wyp³ywaj¹ca z jezior, toczy-

³a burzliwe wody. Wiele osób wycho-

dzi³o na brzeg, aby wy³awiaæ p³yn¹ce

œcio³a. Rano okaza³o siê, ¿e œwiêty

Wojciech stoi do koœcio³a ty³em. Niko-

go nie by³o kto by siê przyzna³, ¿e

obróci³ pos¹g, a przecie¿ do odwróce-

nia potrzeba by³o wielu r¹k. Znów

ustawiono go twarz¹ do koœcio³a lecz

Œwiêty Wojciech

w Morzys³awiu

Kiedy w 1980 roku przystêpowa-

³em do zak³adania w Koninie Oddzia-

³u Polskiego Klubu Ekologicznego

sytuacja wygl¹da³a na katastrofaln¹. Na

pó³noc od linii kolejowej Poznañ-War-

szawa rozci¹ga³ siê obszar ska¿ony,

wy³¹czony z zabudowy mieszkalnej,

g³ównie ze wzglêdu na znacznie prze-

kroczone normy stê¿enia fluoru. (Kil-

ka metrów dalej, na Dworcowej i Ko-

lejowej, by³o ju¿ dobrze, takie czary

potrafiono wtedy robiæ!). Woda pom-

powana spod Warty smakowa³a ohyd-

nie i nadawa³a siê do picia dopiero po

potraktowaniu jej stosown¹ dawk¹

chloru. W gospodarstwach na wschód

od Huty Aluminium krowom chorym

na fluorozê ³ama³y siê ¿ebra a na poko-

palnianych ha³dach prof. Bender rado-

œnie wysiewa³ zbo¿e sypi¹c potrójne

dawki nawozów.

Rzeczywiste wyniki badañ ska¿e-

nia œrodowiska g³êboko utajniano, nie-

których zaœ, jak statystyk chorób i

przyczyn zgonów nie wolno by³o w

ogóle prowadziæ.

Wielka sesja na temat oddzia³ywañ

Huty Aluminium z udzia³em naukow-

ców z czo³owych oœrodków w kraju,

zorganizowana przez Klub Ekologicz-

ny w sali kinowej KDK, sta³a siê mo-

mentem prze³omowym. Pora¿aj¹ce

by³y szczególnie wyst¹pienia pracow-

ników Akademii Medycznej z Pozna-

nia, wed³ug których na oddzia³ach on-

kologicznych przyjmuj¹cych pacjen-

tów z ca³ej Wielkopolski od 30 do 50

procent stanowili koninianie.

Stan wojenny dos³ownie zgiloty-

nowa³ Klub. Z pierwszego, niezwykle

dynamicznego okresu dzia³alnoœci pa-

miêtam Jana i El¿bietê Pogodskich, Je-

rzego Szarwarka, Henryka Przybyl-

skiego, Krzysztofa P³oszewskiego, le-

œnika in¿. Werhuna...

Mimo szykan Klub Ekologiczny

istnia³ i dzia³a³ w podziemiu, w innym

ju¿ oczywiœcie sk³adzie i zakresie. To

dziêki niemu mieszkañcy Konina mo-

gli dowiedzieæ siê w niechlubnych i

mrocznych dniach katastrofy czarno-

bylskiej o prawdziwym stopniu ska-

¿enia promieniotwórczego gleby, wody,

powietrza i mleka (!). Informacje te za-

mieszczano w dwutygodniku parafial-

nym „Szczêœæ Bo¿e”, który to ukazy-

wa³ siê w miarê regularnie w wielkiej

witrynie przed koœcio³em w Morzy-

s³awiu od 1984 roku (48 numerów).

Duchem sprawczym i filarem przed-

siêwziêcia by³ Krzysztof Dobrecki,

przy mej pomocy i okazjonalnym

udziale innych osób, m.in. Anety Bro-

nowickiej i Wojciecha Zaleskiego. Pa-

miêtam niemi³osiernie ciê¿k¹, trzyme-

trow¹ p³ytê wiórow¹, uginaj¹c¹ siê w

rytm kroków, gdy dŸwigaliœmy j¹ na

parafiê, by ustroiæ w nowe zdjêcia i

artyku³y. Pamiêtam ksiêdza Wasz-

czyñskiego, ¿yczliwie nam patronuj¹-

cego, gdy bez komentarza zakoñczy³

lekturê mego artykuliku o aktualnej

kolêdzie, „która przypomina³a wizytê

poborcy podatkowego” i dopiero po

przeczytaniu komentarza do walk w

Afganistanie stwierdzi³: „Pan to chyba

bardzo nie lubi Rosjan...”, co oczywi-

œcie by³o prawd¹ bardzo wzglêdn¹.

Gdy Wojciech i Ewa Zalescy zbie-

rali materia³y do swej monumentalnej

„Zakazanej Solidarnoœci” okaza³o siê,

¿e po „Szczêœæ Bo¿e” nie zosta³y ¿adne

dokumenty ni pami¹tki. Niech wiêc

pamiêæ o dzielnym, niezale¿nym dwu-

tygodniku przetrwa choæ w tych po-

gaduszkach.

rzeczy. Wielkie ich ogarnê³o zadowo-

lenie, gdy ujrzeli w dali ko³ysz¹cy siê

na falach okaza³y przedmiot, który

zbli¿a³ siê do brzegu jakby chcia³ oka-

zaæ, ¿e chce zostaæ w Morzys³awiu.

Zdziwi³o ich, ¿e wod¹ p³yn¹³ kamieñ,

ale by³ to kamieñ niezwyk³y bo by³

pos¹giem œwiêtego Wojciecha. Ludzie

ujêli ciê¿ki pos¹g i z wielkim trudem

wyci¹gnêli z rzeczki. Dopiero wieczo-

rem doci¹gnêli go na szczyt wzgórza

gdzie sta³ koœció³.. Figurê œwiêtego usta-

wili, jak siê nale¿y, przodem do ko-

noc¹ figura odwróci³a siê sama. Gdy

sprawa powtarza³a siê uznano, ¿e nie

mo¿na przeciwstawiaæ siê woli œwiê-

tego i dano mu spokój. Pos¹g zosta³ na

sta³e ustawiony przy murze cmentar-

nym ty³em do koœcio³a i dzisiaj podzi-

wiaj¹ go starzy i m³odzi mieszkañcy, a

znawcy dawnej sztuki uwa¿aj¹, ¿e

móg³ go wykonaæ rzeŸbiarz pochodz¹-

cy ze szko³y Wita Stwosza.

Ze zbiorów Zygmunta

Pêcherskiego (1921-1974)

Humor

Syn gimnazjalisty:

– Twoje zeznanie podatkowe, tato, ju¿ wykona³em, a czy ty, tato, skoñczy³eœ

moje wypracowanie domowe?

fragment,

skrócony i przygotowany

do druku

przez autora

Lecha Stefaniaka

Pracodawca:

– Czy ma pan dobr¹ pamiêæ?

– Doskona³¹, panie dyrektorze.

– A wiêc na koniec miesi¹ca proszê mi przypomnieæ, ¿e mam panu daæ

wypowiedzenie.

Humor wybrano z prasy miêdzywojennej

str. III

Z dziejów konina

O maj¹tku miasta Konina

w 1860 roku (cz. II)

rubli, wyposa¿eniem. Najcenniejsze

by³y wykonane z mosi¹dzu i przecho-

wywane w wyœcie³anych suknem po-

liturowanych pud³ach wzorce miar.

Przeró¿ne gwichty (czyli odwa¿niki):

pudowe, funtowe, uncjowe i in. arszy-

ny i stopy (miary d³ugoœci), wiadra,

czetwerczyki, garnce, kwaterki i pó³-

kwaterki (miary objêtoœci). Rzecz by³a

tym bardziej skomplikowana, gdy¿

Królestwu narzucono system miar sto-

sowany w Cesarstwie Rosyjskim, któ-

ry wypiera³ nadal jeszcze u¿ywane

tzw. miary nowopolskie.

Ruchomoœci nale¿¹ce do miasta

znajdowa³y siê tak¿e w szkole elemen-

tarnej, oddane pod zarz¹d opiekuna

szko³y, w postaci: tablicy olszowej do

pisania kred¹, szafy z pulpitem, szufla-

d¹ i dwoma przegrodami, alfabetem na

tekturze, wzorów rysunków i ksi¹¿ki

pt. „Szko³a niedzielna”.

Sam budynek szko³y oraz pozo-

sta³e jego wyposa¿enie nie by³y w³a-

snoœci¹ miasta, czyli kasy miejskiej,

lecz ogó³u mieszkañców chrzeœcijan i

sfinansowane zosta³y z tzw. Fundu-

szu Propinacyjnego. Wielce ciekawej

instytucji dawnego Konina, ale to ju¿

zupe³nie inna historia.

Piotr Rybczyñski

Inspiracje

kulturalne

Janina Perathoner

W Magistracie znajdowa³a siê rów-

nie¿ biblioteka licz¹ca kilkadziesi¹t

tytu³ów. By³y to g³ównie zbiory dzien-

ników urzêdowych, przepisów i ko-

deksy, urzêdowe opracowania pe³ni¹-

ce funkcje obowi¹zuj¹cych instrukcji,

ale tak¿e m.in. (...) Dzie³o o jedwabnic-

twie i morwach w 3 poszytych. Do zbio-

rów biblioteki zaliczano równie¿ (...)

Plan Miasta Konina z 1816 r. (ten sam,

który obecnie mo¿na ogl¹daæ w Mu-

zeum Okrêgowym w Koninie).

W ratuszu miejskim mieœci³ siê

równie¿ odwach wojskowy, do które-

go wyposa¿enia nale¿a³y m.in.: (...) 3

Soszki toczone z drewna i ustawione

na platformie przed odwachem na opar-

cie karabinów i Szylderhaus z dasz-

kiem dla stra¿y przed odwachem.

Miasto by³o równie¿ w³aœcicielem

15 ulicznych latarñ rewerberowych

(rodzaj lamp olejowych zamontowa-

nych na s³upach) i sprzêtów niezbêd-

nych do ich obs³ugi, a tak¿e m.in. ³ódki

na rzece Warcie do ratowania ton¹cych,

wodomiaru przybitego przy izbicy na

rzece Warcie pod wielkim mostem, 40

(...) tabliczek z blachy cynkowej z napi-

sem nazwisk ulic w mieœcie przybitych

na naro¿nych domach.

Wielce istotn¹ czêœæ utensyliów

stanowi³y tzw. narzêdzia ogniowe,

czyli sprzêt przeciwpo¿arowy, który

zgodnie z wymogami obowi¹zuj¹cych

przepisów miasto musia³o posiadaæ w

odpowiedniej iloœci i utrzymywaæ w

dobrym stanie. Podstaw¹ by³y dwie

sikawki, z których jedna (...) wozowa

wiêksza na osiach drewnianych i czte-

rech ko³ach okutych z wê¿em konop-

nym potrzebuj¹cym reperacji... , druga

natomiast (...) wozowa mniejsza na ta-

kich osiach i ko³ach bez wê¿a. Wodê na

miejsce po¿aru (przede wszystkim z

rzeki) dostarczaæ miano za pomoc¹ 7

(...) st¹gwi na ko³ach do wody... oraz

23 beczek na pó³wozach do wody w

czasie po¿aru. Ponadto w sk³adzie

sprzêtów ogniowych pozostawa³y

m.in. 23 (...) sikawki wêborkowe rêcz-

ne (rodzaj pierwotnej hydronetki), 14

drabin, 40 haków, 6 siekier oraz 266

(...) wêborków drewnianych w ¿elazne

obr¹czki okutych do noszenia wody w

czasie po¿aru, rozdanych w³aœcicielom

domów w m. Koninie w roku 1826.

Szereg ruchomoœci znajdowa³o siê

równie¿ w zabudowaniach cegielni i

rzeŸni miejskiej, przede wszystkim

narzêdzi i sprzêtów koniecznych do

funkcjonowania tych zak³adów.

Specyficznym zak³adem by³a rów-

nie¿ waga miejska z ca³ym jej licznym

i kosztownym, bo wartym ponad 300

Wojna I

Le¿ysz na ¿ó³tym piasku wietrznej pustyni

m³ody piêkny - widzê ciebie -

kurz sypie ziarenka na twoj¹ twarz

piaszczysta szadŸ na ciê¿kim karabinie -

trzymasz go w kszta³tnej dr¿¹cej d³oni

wzd³u¿ linii le¿¹ na piasku towarzysze

m³odzi i piêkni - widzê ich -

s³oñce ¿ó³tym blaskiem pora¿a ich g³owy

oczy zapiek³e uci¹¿liwym py³em

wypatruj¹ ciosu zza ¿ó³tych pagórków

dziewczyna czeka pod zielon¹ lip¹

na pró¿no wytê¿asz wzrok - nie widzisz jej -

m³ody i piêkny - kochasz i têsknisz -

krew wsi¹ka w piaszczyst¹ wydmê

i siêga w g³¹b do brunatnej ropy ...

Wojna II

krzyczê

krzyczê w otwarte okno

z bolesn¹ niemot¹

m³ody cz³owieku

nie rzucaj bomb na ziemiê

widzisz

wêdrowiec idzie poln¹ drog¹

kociêta igraj¹ przy brzuchu matki

w g¹szczu æwierkaj¹ pisklêta

starzec g³adzi g³ówkê wnuka

Z dziejów Konina

uwa¿aj

domy wylatuj¹ p³on¹cym gejzerem

padaj¹ w gruzy oœcie¿a okienne

ziemia zryta do³ami

nie ma w niej miejsca na trumny

Z lustracji dochodów Konina,

która mia³a miejsce w 1569 roku,

wynika, ¿e:

1. w mieœcie szewców by³o 16, rzeŸ-

ników 7, piekarek 15, knapów

czyli sukienników 10

2. czynny by³ m³yn koñski s³odo-

wy bez dziedzicznego m³ynarza

3. jarmarki by³y 3. Jeden w

pierwsz¹ niedzielê po Wniebo-

wst¹pieniu Pañskim, drugi 21

paŸdziernika, trzeci w czwartek

po œrzodopostnej niedzieli (trze-

cia przed Wielkanoc¹)

4. na pospolite ruszenie wojenne

mieszczanie wyprawuj¹ naœpi-

¿owany wóz, tj. na³adowany

¿ywnoœci¹ czterzmi konny, przy

którym ma byæ drab, tj. pieszy

pacho³ek.

5. prowenta czyli dochód miasta

wyniós³ 317 florenów i 18 gr.

W inwentarzu miasta sporz¹-

dzonym przez Jana Bukowiñskiego

dla Wojciecha ¯ychliñskiego w

1580 roku wymienia siê liczbê rze-

mieœlników w mieœcie: szewców

by³o 22, piekarek 10, rzeŸników 5,

sukienników 10; funkcjonowa³a

³aŸnia miejska.

Z lustracji miasta sporz¹dzonej

w 1616 roku, wynika , ¿e:

1. rzeŸników by³o 14, szewców 13,

piekarek 9 , rybaków 10, knapów

czyli tkaczy 30, innych rzemieœl-

ników kilkadziesi¹t

2. targi odbywa³y siê w ka¿dy

czwartek

3. ³aŸnia z powodu spalenia bu-

dynku nieczynna

4. czynny by³ m³yn koñski s³odo-

5. na Warcie i zalewach istnia³y

mosty, od przybyszy pobiera-

no podatek mostowy.

6. w sumie dochody miasta wy-

nosi³y 551 florenów 21 gr.

opr. wg W. Maisel.

Lustracje miasta Konina.

„Rocznik Koniñski” t. 7

nie rzucaj

m³ody cz³owieku - nie rzucaj

krzyczê w otwarte niebo

twoja ¿ona idzie po zakupy

tam te¿ - nie widzisz

(16 luty 2003)

Z ¿ycia TPK

nik Wielkopolski Wschodniej”, za-

inspirowane by³o przez koniñskich

regionalistów. Publikacja zawiera

rozprawy o dziejach koniñskich

¯ydów, spo³eczeñstwie Ziemi Ko-

niñskiej w latach powstania stycz-

niowego, rynku pracy i bezrobociu.

Godne uwagi s¹ inne materia³y, w

tym opis miasta z 1860 roku. Ksi¹¿-

kê w cenie 10 z³ nabyæ mo¿na w szat-

ni Miejskiej Biblioteki Publicznej.

Wydawc¹ jest Pañstwowa Wy¿sza

Szko³a Zawodowa, Urz¹d Miejski i

Starostwo.

W Centrum Kultury i Sztuki od-

by³o siê spotkanie z Zygmuntem

Kowalczykiewiczem, autorem publi-

kacji o kopalni i Koninie, sekreta-

rzem Towarzystwa. Liczne grono

s³uchaczy owacyjnie przyjmowa³o

wypowiedzi regionalisty zadawane

przez Hannê Kuback¹-Kujawiñsk¹,

organizatorkê spotkania. W holu

mo¿na by³o zobaczyæ wszystkie

publikacje autora oraz uzyskaæ au-

tograf.

Ukaza³ siê 14 tom „Rocznika Ko-

niñskiego”, pisma, które jako „Rocz-

Miros³awa Dimitrow

ADRES REDAKCJI:

62-510 Konin, ul. Przemysowa 9, tel. 243 77 00, 243 77 03

NAKADEM Fundacji Przegldu Koniskiego Trzy Re

Redaguje zesp Zarzdu Towarzystwa Przyjaci Konina

ISSN 0138-0893

str. IV

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: