PORADNICTWO PRZECIWALKOHOLOWE
Alkoholizm (zespół uzależnienia alkoholowego, nałóg alkoholowy, choroba alkoholowa) polega generalnie na niekontrolowanym, nałogowym piciu alkoholu. Jest on chorobą chroniczną, postępującą i potencjalnie śmiertelną. Chwyta i rozwija się podstępnie, bez świadomości zaatakowanej osoby. Silnie rzutuje na wszystkie sfery jej życia.
Alkoholizm to choroba powstająca na skutek uzależnienia organizmu od alkoholu, który powoduje stopniowe uszkadzanie komórek centralnego systemu nerwowego, prowadzi też do uszkodzeń przewodu pokarmowego i zaburzeń osobowości. Przy gwałtownym odstawieniu alkoholu może dochodzić u alkoholików do tzw. zespołów urojeniowych. To jeden z najbardziej rozpowszechnionych nałogów. Jest szczególnie niebezpieczny ze względu na łatwą dostępność alkoholu, jak również powszechne, społeczne przyzwolenie na jego nadużywanie. Jest to zjawisko społecznie kryminogenne. Alkoholizm może rozwinąć się bardzo szybko, w ciągu kilku miesięcy lub też powoli, w wyniku długotrwałego nadmiernego picia. Alkoholika często uważa się za osobę o słabej woli, ponieważ nie potrafi powstrzymać się od picia we właściwym momencie. W istocie jednak, alkoholik jest człowiekiem chorym, cierpiącym z powodu niepohamowanego przymusu picia. Wypicie kieliszka alkoholu powoduje niemożność powstrzymania się od dalszego picia. W oficjalnych raportach oceniających, co kilka lat skutki spożycia alkoholu w naszym kraju podaje się szacunkowo, że wśród blisko 20 milionów pijących Polaków od 2 do 4 milionów cierpi na alkoholizm w różnych stadiach zaawansowania choroby.
Bardzo często spotykamy się z opinią, że alkoholizm to choroba, która dotyka całą rodzinę, a nie tylko jednego z jej członków. Większość ludzi nie potrafi zrozumieć skąd bierze się właśnie takie podejście. Wystarczy jednak, że przyjrzymy się, w jaki sposób funkcjonuje rodzina z problemem alkoholowym i wówczas można to wyjaśnić w prosty sposób. Okazuje się bowiem, że jest to rodzina dysfunkcjonalna, co oznacza, że funkcjonuje ona w sposób nieprawidłowy. W takiej rodzinie stały i indywidualny rozwój jej członków nie jest możliwy. Jest ona zamknięta na kontakty z otoczeniem. Rodziny takie zaliczane są do patologicznych, czyli chorych. Dlatego też problem alkoholizmu dotyczy wszystkich jej członków.
W początkowym okresie zarówno alkoholik jak i pozostali członkowie rodziny, zaprzeczają istnieniu problemu i nikt nawet nie myśli o szukaniu jakiejkolwiek pomocy. Jakiekolwiek zachowania destrukcyjne osoby dotkniętej problemem są tolerowane. W dodatku członkowie rodziny konsekwentnie chronią ją przed ponoszeniem konsekwencji picia.
Z punktu widzenia socjologicznego choroba alkoholowa jest zjawiskiem przede wszystkim społecznie niepożądanym, stanowiącym anomalię, przejaw niedostosowania społecznego. W ujęciu medycznym to objaw i zespół chorobowy, kliniczny, patologiczny, zdecydowanie wymagający leczenia.
W aspekcie psychologicznym natomiast jest to poważne zaburzenie w osobowym rozwoju jednostki, uszkodzenie psychofizyczne.
Ponieważ uzależnienie od alkoholu jest chorobą "demokratyczną", może zapaść na nią każdy, bez względu na płeć, wiek, poziom intelektualny, wykształcenie i uprawiany zawód. Każdemu też konieczna jest pomoc w powrocie do zdrowia. Podstawową formą leczenia jest psychoterapia uzależnienia, a sam proces terapeutyczny to ciężka i żmudna praca zawierająca w sobie wiele różnorodnych działań, których efektem powinny być głębokie i możliwie trwałe zmiany. Zmiany te powinny dotyczyć postaw, przekonań, zachowań, przyzwyczajeń, relacji z innymi, a także sposobów przeżywania, odczuwania, myślenia itp.
Uzależnienie od alkoholu, czyli alkoholizm jest chroniczną, postępującą i potencjalnie śmiertelną chorobą. Może jednak być powstrzymana, jeżeli osoba uzależniona podejmie systematyczną terapię w placówce odwykowej. Cenną pomoc można również znaleźć w środowiskach wzajemnej pomocy, takich jak Wspólnota Anonimowych Alkoholików lub Klub abstynenta. Niestety mechanizmy tej choroby powodują, że zdecydowana większość osób nie chce się leczyć. Tylko presja, cierpienia i zagrożenia lub zewnętrzne okoliczności mogą, choć z trudem, torować alkoholikowi drogę do ocalenia.
Uzależnienie jest chorobą, która uszkadza cztery podstawowe sfery życia-fizyczną, psychiczną, społeczną i duchową. Dlatego w procesie terapii pacjenci muszą pracować nad czterema głównymi zadaniami:
Trzeba uzdrowić organizm
Konieczne jest nie tylko odtrucie organizmu, ale także leczenie różnego rodzaju schorzeń spowodowanych chronicznym zatruciem, niedożywieniem, deficytem witamin i innych substancji potrzebnych do zdrowia i niszczonych przez alkohol.
Konieczne są zmiany psychologiczne
Osoby uzależnione uczą się rozumienia siebie, swojego życia i swojej choroby, porządkują swoje życie uczuciowe i uczą się konstruktywnych sposobów zaspokajania swych potrzeb, pozytywnego stosunku do samego siebie oraz umiejętności potrzebnych do trzeźwego życia.
Trzeba naprawić kontakty z innymi ludźmi
Pacjenci przygotowują się do odbudowy swych związków z bliskimi osobami, niszczonych przez poprzednie lata, oraz wywiązywania się z zaniedbywanych zadań społecznych i zawodowych.
Konieczna jest przemiana duchowa
Trzeźwiejący alkoholicy odkrywają podstawowe wartości, które poprzednio lekceważyli i niszczyli, oraz starają się znajdować w swoim nowym życiu miejsce na realizację tych wartości, odkrywają i akceptują obecność Siły Wyższej w swoim życiu.
W zdecydowanej większości przypadków, bez fachowej pomocy, osoba uzależniona nie potrafi się uratować. Nie oznacza jednak, że powinna być zwolniona od odpowiedzialności za swoje postępowanie. Jeżeli ktoś po pijanemu narusza prawo, zasady moralne, krzywdzi innych i powoduje straty materialne, powinien za to ponosić odpowiedzialność, tak jak wszyscy ludzie.
Poradnictwo określić można ogólnie jako niesienie pomocy za pośrednictwem porady. Wobec osób uzależnionych ma ono szczególny charakter. Wymaga bowiem znajomości działania środków uzależniających, procesu uzależnienia, dynamizmów rozwoju nałogu i wiedzy o osobowości oraz mechanizmach obronnych stosowanych przez osoby uzależnione.
"Rola poradni przeciwalkoholowych koncentruje się na hamowaniu niekorzystnego zjawiska przez szybkie reagowanie na pierwsze sygnały wskazujące zagrożenie, podejmowaniu walki z początkowymi objawami choroby oraz czuwaniu nad osobami zagrożonymi i dotkniętymi chorobą."
W przypadku ostrych objawów uzależnienia fizycznego poradnictwo polega przede wszystkim na nakłonieniu pacjenta do leczenia się w ośrodku lub oddziale odwykowym. Bez udzielenia pomocy medycznej nagłe trzeźwienie w warunkach domowych mogłoby być ryzykowne. Dokuczliwy zespół abstynencyjny może motywować osobę uzależnioną do podjęcia leczenia. Dużo trudniej jest motywować kogoś, kto zajmuje bezkrytyczną postawę wobec nałogu. Osoby uzależnione tylko psychicznie uważają, że poradzą sobie same i nie widzą potrzeby korzystania z pomocy. W takiej sytuacji poradnictwo polega przede wszystkim na przywracaniu pacjenta do rzeczywistości, obaleniu mitów i ukazywaniu ujemnych skutków zaprzeczania.
Poradnictwo i psychoterapia alkoholików koncentruje się na usuwaniu chęci picia. Zasadniczym celem doradcy czy terapeuty jest więc wytworzenie postawy wewnętrznego przekonania osoby uzależnionej o silnej chęci zaprzestania nałogu.
Poradnictwo indywidualne ma pomóc pacjentowi w zrozumieniu przyczyn i motywów nałogu. Pomoc psychologiczna powinna zmierzać do zmiany tendencji skoncentrowanej na alkoholu na inne zainteresowania (sportowe, zawodowe, zaangażowanie społeczne czy rodzinne itp.).
Ważną rolę odgrywa organizowanie grup wsparcia, bowiem w grupie łatwiej kontrolować postawy i promować te prospołeczne.
Współpraca lekarza to nie tylko kontakt z pacjentem, ale także jego najbliższym otoczeniem. Koncentruje się ona głównie na wyjaśnieniu szkodliwości nałogu i jego konsekwencji w dalszych fazach oraz udzielaniu porad w przypadku konfliktów z rodziną, szkołą, zakładem pracy. Istotne są również rozmowy z rodziną pacjenta, które uwzględniają przede wszystkim sposoby postępowania z chorym, czy też wskazanie instytucji wspomagających rodziny alkoholików.
Efektywność poradnictwa zależy przede wszystkim od: stanu zaawansowania nałogu, organizmu pacjenta, motywacyjnej siły do leczenia, metod oddziaływania poradnictwa, środowiska, do którego wraca pacjent po leczeniu.
Poradnictwo uprawiane na danym terenie powinno uwzględniać znajomość wszystkich instytucji, które na nim działają, po to, aby udzielać potrzebującym rzetelnych informacji o możliwości korzystania z porad i ich pomocy dla wzmocnienia poradnictwa indywidualnego. A więc np. o ośrodkach leczenia odwykowego, poradniach, takich stowarzyszeniach, jak Polska Liga Trzeźwości, Kluby Abstynenta, grupy AA itp.
Poza pracą statutową poradnie prowadzą szeroką działalność informacyjną i profilaktyczną. Polega ona na rozpowszechnianiu w szkołach, zakładach pracy oraz instytucjach ulotek i plakatów o tematyce przeciwalkoholowej. Ponadto organizowane są różnego rodzaju spotkania trzeźwościowe, szkolenia, zloty, zjazdy, obejmujące liczne kręgi dzieci, młodzieży i dorosłych.
Punktem wyjścia jest bowiem rzeczowa, gruntowna informacja o alkoholu i jego wpływie na jednostkę, na skutki moralne, społeczne i gospodarcze.
Poradnictwo dla ludzi z problemem alkoholowym opiera się przede wszystkim na zmienianiu postaw i stylu życia alkoholika, na pomaganiu w znajdowaniu zadawalających sposobów uporania się ze swymi problemami. Jednak w ogromnej większości przypadków nawyk picia jest tak silny, że niełatwo wyeliminować go w sposób trwały. W niektórych przypadkach skuteczne jest leczenie oparte na zasadach uczenia się. Zwykle potrzebna jest także psychoterapia, a często także poradnictwo rodzinne. W odniesieniu do pacjentów motywowanych do zmiany największe sukcesy przynosi na ogół terapia grupowa (np. terapia w ramach grupy Anonimowych Alkoholików). Grupy te działają na zasadzie zapewniania swoim członkom atmosfery zaufania, wzajemnego zrozumienia i oparcia emocjonalnego.
Motywowanie do leczenia
Kiedy mamy do czynienia z osobą uzależnioną niewątpliwie jednym z najtrudniejszych zadań jest zmotywowanie jej do podjęcia leczenia. Zaprzeczanie istnieniu problemu wynika z samych mechanizmów choroby, jaką jest uzależnienie od alkoholu. Chodzi tu głównie o mechanizm iluzji i zaprzeczeń. Mechanizm ten sprawia, że osoba uzależniona, w miarę jak problem narasta zaczyna izolować się od negatywnych sygnałów płynących od osób z otoczenia i z samych sytuacji życiowych a także z własnego organizmu w taki sposób, aby bronić po pierwsze dobrego mniemania o sobie, po drugie aby bronić picia. Jest to wynikiem faktu, że picie przynosi oprócz szeregu strat także fundamentalne korzyści w postaci tego, że osoba uzależniona bez alkoholu przestaje radzić sobie z negatywnymi emocjami, w tym także z nudą a często również z pozytywnymi emocjami i doznaje stanu cierpienia, które z czasem może redukować jedynie alkohol. Uzależniony "broni" swojego uzależnienia, przenosząc odpowiedzialność za swoje picie i szkody z nim związane na innych: "gdybym miał lepszą żonę, nie musiałbym się denerwować i pić" "gdybym miał lepszą pracę" "gdybym miał mniej wrednego szefa" etc. W miarę, jak uzależnienie narasta, system mechanizmów obronnych rozbudowuje się coraz szerzej i coraz trudniej wejść w kontakt z realiami. Uzależniony, kiedy podejmuje się w rozmowie z nim problem picia minimalizuje szkody z nim związane, obśmiewa picie, wpada w gniew, obwinia rozmówcę, zaprzecza oczywistym faktom. Typowe stwierdzenie to np. „wszyscy piją” „ja piję tak jak wszyscy” „gdybym chciał, przestałbym pić, ale nie chcę”.
Ponieważ negowane są fakty oczywiste dla innych, z czasem można zacząć odnosić wrażenie, że osoba uzależniona ma zaburzenia poznawcze dotyczące tego fragmentu rzeczywistości. Motywowanie do leczenia nie może opierać się na samych tylko informacjach, ponieważ ich sens jest bardzo starannie pomniejszany i wypaczany. Nie znaczy to jednak, ze możemy zrezygnować z prób podejmowania motywowania od leczenia osoby uzależnionej dlatego, ze jest to trudne. W placówkach odwykowych jest bardzo dużo pacjentów, z tego wynika, że etap motywowania do leczenia udało się pokonać z sukcesem. Chociażby dlatego, że są momenty, w których szczelny mur obronny się chwieje i przychodzą kryzysy, w których można podjąć próby motywowania do leczenia. Są to zazwyczaj momenty wyjątkowo złego samopoczucia, kryzysów zdrowotnych, tzw. kaca, przy czym bardzo często odgrywa tu rolę tzw. kac moralny po przepiciu, gdzie złemu samopoczuciu fizycznemu towarzyszy poczucie winy, sytuacje, gdy cos szczególnie trudnego czy niepokojącego ma miejsce, np. wpadek, inne negatywne zdarzenia związane z faktem nadużycia alkoholu. NA pewno okolicznością przyśpieszającą podjęcie decyzji o leczeniu jest zwinięcie parasola ochronnego nad alkoholikiem, zaprzestanie krycia jego nieobecności w pracy związanych z piciem, płacenia jego długów itp. Ważna jest tu jasna i czytelna informacja o tym, jak otoczenie odbiera problemy uzależnionego, że jest to choroba i jakie zamierza kroki podjąć. Np. może to być sytuacja, w której pracodawca stwierdzi: Albo się pan leczy, albo zwolnię pana, lub te informacja ze strony żony, ze zamierza się wyprowadzić. Najważniejsze w tym przypadku jest jednak zachowanie konsekwencji a także posługiwanie się prawdziwymi argumentami. Tzn. jeśli żona informuje męża, że się wyprowadzi, jeśli nie podejmie on leczenia, to musi rzeczywiście mieć ten zamiar i mieć możliwość jego realizacji. Dość często taka konsekwencja w postępowaniu pojawia się pod wpływem uczestnictwa w zajęciach terapeutycznych dla współuzależnionych, na których pacjentki uczą się , jak dbać o dobro własneidzieci.Można taki kryzys przyspieszyć prowadząc specjalną rozmowę z uzależnionym. Rozmowa ta powinna być przeprowadzona w kilka osób, które osobiście znają alkoholika i dotyczyć powinna faktów z jego picia. Istotnym jest to, że osoby te powinny mieć dobre nastawienie i intencję pomocy. Muszą one przygotować się do rozmowy wg specjalnego scenariusza, dobrze, żeby pomógł w tym terapeuta w poradni odwykowej. Kolejną formą jest tak forma jak zobowiązanie do leczenia. Jest to forma wobec osób zakłócających porządek, demoralizujących nieletnich, powodujących rozkład życia rodzinnego. Osobę uzależnioną należy zgłosić do gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych przy urzędzie gminy/miasta. Komisja wszczyna wtedy stosowną procedurę zmierzającą do tego, aby sąd orzekł wobec danej osoby zobowiązanie do leczenia odwykowego. Jednak należy pamiętać, że jest to zobowiązanie, nie wyrok, więc ta procedura ma swoje ograniczenia, ale bywa też skuteczna.
Kluby abstynenta
Stowarzyszenia grupujące osoby, które udzielają sobie wzajemnie pomocy w utrzymywaniu abstynencji oraz propagują ideę trzeźwego życia. Umożliwiają im korzystanie z różnych form aktywności. Prowadzą zajęcia edukacyjno-informacyjne, terapię grupową, terapię w grupach rodzinnych, muzykoterapię, zajęcia sportowe, turystyczne, rozrywki na trzeźwo itp. Część prowadzi również interwencje w przypadkach przerwania abstynencji, poradnictwo dla rodzin, pogadanki w szkołach, w zakładach pracy, wspiera w poszukiwaniu pracy, prowadzi poradnictwo prawne, pomaga ofiarom przemocy itd.
Działalność klubów finansowana jest głównie przez państwo, wiele spośród nich posiada swój statut i władze, członkami są najczęściej alkoholicy oraz członkowie ich rodzin; kluby abstynenta nazywane są czasami błędnie klubami AA i mylone ze Wspólnotą Anonimowych Alkoholików. Zasadnicza różnica polega na tym, że kluby mają strukturę organizacyjną (regulaminy, zarząd itp.), różnią się między sobą formami działalności, korzystają z różnorodnych form pomocy finansowej, a ich członkami mogą być osoby nieuzależnione, natomiast Anonimowi Alkoholicy nie są formalną organizacją, zdrowieją w oparciu o jeden program (Program Dwunastu Kroków), utrzymują się wyłącznie z własnych składek, a uczestnikami Wspólnoty są wyłącznie alkoholicy.
Grupy Anonimowych Alkoholików
Anonimowi Alkoholicy są wspólnotą mężczyzn i kobiet, którzy dzielą się nawzajem doświadczeniem, siłą i nadzieją, aby rozwiązać swój wspólny problem i pomagać innym w wyzdrowieniu z alkoholizmu.
Jedynym warunkiem uczestnictwa we wspólnocie jest chęć zaprzestania picia. Nie ma w AA żadnych składek ani opłat, są samowystarczalni poprzez własne dobrowolne datki. Wspólnota AA nie jest związana z żadną sektą, wyznaniem, działalnością polityczną, organizacją lub instytucją, nie angażuje się w żadne publiczne polemiki, nie popiera ani nie zwalcza żadnych poglądów. Ich podstawowym celem jest trwać w trzeźwości i pomagać innym alkoholikom w jej osiągnięciu.
We Wspólnotach AA cele sformułowane są w "Dwunastu Krokach" i realizowane są przez poszczególnych członków grup w sposób indywidualny i często odmienny, a "Kroki" proponują jedynie kolejność przeprowadzania analizy własnych doświadczeń i dokonywania zmian.
Dwanaście kroków AA:
1. Przyznaliśmy, że jesteśmy bezsilni wobec alkoholu, że przestaliśmy kierować własnym życiem.
2. Uwierzyliśmy, że Siła Większa od nas samych może przywrócić nam zdrowie.
3. Postanowiliśmy powierzyć naszą wolę i nasze życie opiece Boga, jakkolwiek Go pojmujemy.
4. Zrobiliśmy gruntowny i odważny obrachunek moralny.
5. Wyznaliśmy Bogu, sobie i drugiemu człowiekowi istotę naszych błędów.
6. Staliśmy się całkowicie gotowi, aby Bóg uwolnił nas od wszystkich wad charakteru.
7. Zwróciliśmy się do Niego w pokorze, aby usunął nasze braki.
8. Zrobiliśmy listę osób, które skrzywdziliśmy i staliśmy się gotowi zadośćuczynić im wszystkim.
9. Zadośćuczyniliśmy osobiście wszystkim, wobec których było to możliwe, z wyjątkiem tych przypadków, gdy zraniłoby to ich lub innych.
10. Prowadziliśmy nadal obrachunek moralny, z miejsca przyznając się do popełnianych błędów.
11. Dążyliśmy poprzez modlitwę i medytację do coraz doskonalszej więzi z Bogiem, jakkolwiek Go pojmujemy, prosząc jedynie o poznanie Jego woli wobec nas, oraz o siłę do jej spełnienia.
12. Przebudzeni duchowo w rezultacie tych Kroków, staraliśmy się nieść posłanie innym alkoholikom i stosować te zasady we wszystkich naszych poczynaniach.
JEDYNY SPOSÓB NA URATOWANIE ŻYCIA ALKOHOLIKA TO ABSTYNENCJA I NAUKA ZAPOBIEGANIA NAWROTOM PICIA.
BIBLIOGRAFIA:
· R. PAWŁOWSKA – „Poradnictwo pedagogiczne” Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1986
· CEKIERA Cz. M. – „Poradnictwo dla osób uzależnionych.Problemy Alkoholizmu” 1995,
· L. CIERPIAŁOWSKA – „Alkoholizm. Przyczyny, leczenie, profilaktyka”
· PORADNIA UZALEŻNIEŃ OD ALKOHOLU
Gdańsk, ul. Gospody 7
· Internet
6
longin1983