Zespołu Nadpobudliwości Psychoruchowej.doc

Praca analizuje problem Zespołu Nadpobudliwości  Psychoruchowej, znanego również pod nazwą ADHD (ang. Attention Deficyt Hyperactivity Disodrer).

Cechą charakterystyczną wyżej wymienionego zespołu jest występowanie trwałych wzorców zachowania, utrzymujących się przynajmniej przez 6 miesięcy, a przejawiających się przede wszystkim jako zaburzenia koncentracji uwagi, nadmierna impulsywność oraz nadruchliwość. Wspomniane objawy są silniej wyrażone w czasie podejmowania wysiłku umysłowego lub konieczności zachowania ciągłej uwagi - słuchanie nauczyciela, czytanie szczegółowego materiału, monotonna praca - natomiast mogą być niewielkie lub zupełnie nieobecne, w nowej, interesującej sytuacji, a także w czasie indywidualnego kontaktu z dorosłym.

Ocenia się, że Zespołem Nadpobudliwości Psychoruchowej dotkniętych jest ok. 10% dzieci, jednak w 70% przypadków zespół ten ustępuje w wieku dojrzewania, natomiast w pozostałych 30% przypadków zmniejsza się nasilenie objawów.

Jednym z dzieci cierpiących na ADHD jest dziewięcioletnia Kamila. Jest to inteligentna i błyskotliwa dziewczynka, pięknie śpiewa, a obsługi komputera może pozazdrościć jej niejedna dorosła osoba.

Jednak pomimo wielu zalet Kamila nie jest lubianym dzieckiem, zarówno przez rówieśników jak i dorosłych, ponieważ nie przestrzega żadnych zasad i norm funkcjonujących w klasie i społeczeństwie.

W odróżnieniu do większości swoich rówieśników Kamila nie potrafi usiąść spokojnie przez kilka minut, ma duże problemy z koncentracją i zapamiętywaniem. Często denerwuje się i łatwo wpada w irytację. Jest bardzo uparta, nie panuje nad swoimi emocjami, zdarza się też, że zachowuje się agresywnie.

Notorycznie biega na przerwach szkolnych potrącając dzieci, w ogóle rzadko się zdarza aby szła. Zaczepia rówieśników, stara się dominować w grupie, narzuca się innym. 

Jest niezdyscyplinowana, nie słucha upomnień i pouczeń. Szybko się zniechęca, brakuje jej cierpliwości. Wszystko ją interesuje, ale tylko przez krótką chwilę. Każdego przedmiotu musi dotknąć, toteż często nieumyślnie psuje różne rzeczy. Jest wyczulona na różne bodźce szczególnie na dźwięki, jej uwagę rozpraszają nawet najmniejsze szczegóły. U dziewczynki można zaobserwować obniżoną sprawność myślenia przyczynowo-skutkowego.

Zwróciłam szczególną uwagę na Kamilę, ponieważ jest bardzo często karana przez rodziców za swoje objawy. I chociaż jej zachowanie nie jest zamierzone, nieustannie odbiera szereg negatywnych informacji na swój temat, tworząc na tej podstawie obraz siebie jako osoby złej i gorszej od innych.

Ostatnie badania naukowe dowiodły, że ADHD nie jest spowodowane urazami okołoporodowymi, lecz przekazywany jest dziedzicznie.

Mózg dziecka nadpobudliwego dojrzewa w odmienny sposób.

Spowodowane jest to zmianami w obrębie materiału genetycznego, co z kolei powoduje zmiany pracy niektórych struktur mózgu, a w konsekwencji zaburzenia procesów psychicznych.

Za takim wyjaśnieniem przemawia przebieg zespołu nadpobudliwości psychoruchowej, czyli zmniejszanie się nasilenia lub ustępowanie objawów wraz z wiekiem u dużej liczby pacjentów.

Pierwszym objawem, który wzbudził niepokój rodziców była wyjątkowa płaczliwość dziecka. Kiedy Kamila nauczyła się już siadać chciała bawić wszystkim i we wszystko jednocześnie. Nie znosiła czekania. Nie dostając tego czego chciała, dusiła się i siniała od krzyku.

Kiedy zaczęła chodzić, nie było to chodzenie. Biegała.  Posadzona do obiadu w specjalnie skonstruowanym foteliku ograniczającym ruchy waliła nogami w nogi stołu, a rękami w blat.

Gdy miała cztery lata bardzo chciała się bawić z dziećmi w chowanego, lecz pierwszy wychodziła z kryjówki chcąc, żeby ją natychmiast znaleziono. Nie rozumiała zasad zabawy. Nie potrafiła nadal na nic czekać. Wydawało się, że nie słucha tego, co się do niej mówi.

Teraz, gdy jest w trzeciej klasie problem jeszcze bardziej się uwidocznił, ponieważ ma trudności w nauce, a rówieśnicy izolują ją od siebie.

Z rozmowy z wychowawczynią wynika, że:

ü     dziewczynka odpowiada na pytanie zanim nauczyciel je skończy;

ü     w czasie lekcji chodzi po klasie i dokucza innym dzieciom;

ü     powierzone przez nauczyciela zadania wykonuje niechętnie, nieestetycznie i często ich nie kończy;

ü     nie koncentruje uwagi na danym tekście oraz na treściach jakie przekazuje nauczyciel;

ü     bardzo często spóźnia się do szkoły i przychodzi na zajęcia nieprzygotowana;

ü     nie odrabia prac domowych.

Dodatkowym czynnikiem potęgującym negatywne zachowania dziewczynki jest postawa jej rodziców, nie podejmują żadnych działań psychologiczno – pedagogicznych aby jej pomóc. 

Należy również nadmienić, że matka cierpi na chorobę alkoholową, a ojciec wyprowadził się z domu. Po zajęciach szkolnych dziecko wychowuje się bez kontroli osób dorosłych, a swój czas urozmaica brutalnymi grami komputerowymi, które nasilają zachowania agresywne.

Problem ADHD ma ogromne wpływ  na dalsze losy Kamili, ponieważ uniemożliwia dziewczynce normalną naukę w szkole, czego następstwem są słabsze wyniki oraz gorsze relacje z nauczycielem. Jeżeli dziecko nie otrzyma pomocy od rodziców oraz pedagogów, prawdopodobnie nie przejdzie do następnej klasy.

Nadpobudliwość dziecka prowadzi także do krótkotrwałych i burzliwych kontaktów z rówieśnikami, ponieważ nie potrafi dostosować swojego zachowania do panujących reguł.

Dziewczynka ma niską samoocenę i trudności w kontaktach interpersonalnych. Przetrwanie zespołu nadpobudliwości psychoruchowej grozi zwiększonym ryzykiem rozwinięcia się antyspołecznych zachowań, wpadnięcia w konflikt z prawem, uzależnienia. zachowania antyspołeczne, uzależnienie od alkoholu i narkotyków, depresję, większe ryzyko popełnienia samobójstwa.

Nadmierna impulsywność ma również tragiczne konsekwencje. Dzieci nadpobudliwe znacznie częściej niż pozostałe ulegają poważnym wypadkom lub w nich giną, gdyż np. wybiegają na jezdnię nie sprawdziwszy, czy nadjeżdża samochód.

Wychowanie dziecka z ADHD jest miedzy innymi, dlatego takie trudne, że nie słucha ono około 50% tego, co się do niego mówi i zapamiętuje około 50 % tego, co usłyszało. Warto więc o tym pamiętać, podejmując rozwiązanie problemu.

Najważniejszym elementem pomocy Kamili jest uświadomienie rodziców o istniejącym problemie.

Pracę należy zacząć od akceptacji odmienności Kamili oraz od tego, że być może nigdy nie będzie idealnym dzieckiem lub uczniem. Pomaga to dopasować wymagania do realnych możliwości dziewczynki i chroni osoby próbujące jej pomóc przed kolejnymi niepowodzeniami.

Pomocą dla Kamili jest stworzenie spójnych reguł oraz jasnych oczekiwań. Wymaga to od dorosłych dokładnego planowania zadań.

Istotne jest zapewnienie otoczenia, w którym bodźce rozpraszające uwagę dziecka będą ograniczone do minimum oraz dodatkowe zachęcanie do wykonania zadania – pochwały i nagrody.

              Przystępując do pracy z dzieckiem nadpobudliwym, należy pamiętać o głównych założeniach:

ü     konsekwencja w postępowaniu, stawianie jasnych granic, co dziecku wolno, a czego nie może wykonywać.

ü     należy wyznaczyć niezbyt odległe cele działania i określić sposób ich realizacji. Chwiejna koncentracja i duże rozproszenie uwagi powoduje kierowanie swoich zainteresowań na coraz to inne bodźce. Stawianie odległych celów powoduje zapominanie, porzucanie rozpoczętego zadania i podejmowanie coraz to nowych zabaw. Dlatego im bliższy jest postawiony cel lub termin, tym większa pewność, że polecenie zostanie wykonane, a praca zakończona.

ü     systematyczne przyzwyczajanie i wdrażanie dziecka do finalizowania każdego rozpoczętego zadania.

ü     stała kontrola i przypominanie o obowiązkach oraz pomoc w ich realizacji.

Podczas zajęć szkolnych nauczyciel powinien zadbać o to, aby w trakcie zajęć afirmacja była wyłącznym sposobem odnoszenia się do drugiego człowieka.

Należy stworzyć w klasie ciepłe, bezpieczne relacje, takie, w których dorosły jest opiekunem i sojusznikiem w pokonywaniu trudności. Bliski kontakt oznacza także zmniejszenie dystansu fizycznego.

Wzmożoną ruchliwość Kamili nauczyciel może pozytywnie ukierunkować prosząc ją np.: o starcie tablicy lub rozdanie pomocy naukowych – pozwoli to częściowo rozładować napięcie i sprawi, że dziecko poczuje się docenione.

Istotne jest, aby powstała współpraca pomiędzy rodzicami, a gronem pedagogicznym, ponieważ wówczas  wyżej wymienione działania mogą przynieść efekty w postaci lepszych wyników w szkole, podwyższonej samooceny dziecka oraz pozytywnych relacji z innymi dziećmi.

Bibliografia:

T.Wolańczyk, A.Kołakowski, M.Skotnicka Nadpobudliwość psychoruchowa u dzieci, wyd. BiFolium

Russell A. Barkley. Dzieci nadpobudliwe i roztargnione w: Świat Nauki, Listopad 1998.

Hanna Nartowska. Wychowanie dziecka nadpobudliwego, Nasza Księgarnia.

Jolanta Makowska. Dzieci trudne do kochania, Instytut Wydawniczy CRZZ.

Diagnostic and Statistic Manual of Mental Disorders. Fourth Edition. Washington; American Psychiatric Association 1994, s. 78-85 - tłumaczenie M. Liwska, T. Wolańczyk, A. Kołakowski