!! Fizjoterapia_w_chorobach_ukladu_oddechowego_27-44.pdf

Fizjoterapia w wybranych

jednostkach chorobowych

Astma oskrzelowa

(dychawica oskrzelowa)

– asthma bronchiale

wewnątrzpochodną. Leczenie obu postaci jest

podobne, aczkolwiek wykrycie astmy zewnątrz-

pochodnej, wywołanej przez określony alergen,

umożliwia unikanie tego czynnika.

Astma oskrzelowa jest to przewlekła choroba

układu oddechowego o podłożu alergicznym,

charakteryzująca się stanem zapalnym dróg

oddechowych oraz nadreaktywnością oskrzeli.

Nadreaktywność oskrzeli jest to ich nadmier-

na skurczowa odpowiedź na niewielkie ilości

bodźca drażniącego oraz ograniczenie przepły-

wu powietrza w oskrzelach, które nie powoduje

takiej reakcji u osób zdrowych. Deinicja zapro-

ponowana przez American horacic Society

określa astmę oskrzelową jako „wzmożoną od-

powiedź drzewa oskrzelowego na różne bodź-

ce (…) przejawiającą się rozlanym skurczem

oskrzeli, którego wielkość ulega zmniejszeniu

spontanicznie lub pod wpływem stosowanego

leczenia”.

Możliwy jest też następujący podział astmy:

• alergiczna,

• wysiłkowa,

• infekcyjna,

• polekowa.

Podział w oparciu o kryterium nasilenia obja-

wów chorobowych

• Astmasporadyczna:

– objawy rzadziej niż 1 raz w tygodniu,

– objawy nocne nie częściej niż 2 razy w mie-

siącu,

– zaostrzenia są krótkotrwałe.

• Astmaprzewlekłalekka:

– objawy częściej niż 1 raz w tygodniu, ale

rzadziej niż 1 raz dziennie,

– objawy nocne częściej niż 2 razy w miesiącu,

– zaostrzenia mogą zaburzać sen i utrudniać

dzienną aktywność.

Epidemiologia

W okresie dziecięcym (do 14. r.ż.) u chłop-

ców astma występuje dwukrotnie częściej niż

u dziewcząt, co potwierdzają liczne statystyki.

W wieku dorosłym udział obu płci jest mniej

więcej równy. U kobiet charakterystyczny jest

wzrost zachorowań na astmę w okresie prze-

kwitania.

• Astmaprzewlekłaumiarkowana:

– objawy codziennie,

– objawy nocne częściej niż 1 raz w tygodniu,

– zaostrzenia mogą zaburzać sen i utrudniać

dzienną aktywność.

Etiologia

• Astmaprzewlekłaciężka:

– objawy codziennie,

– częste zaostrzenia,

– częste objawy nocne,

– ograniczenie aktywności izycznej.

Z punktu widzenia etiologii astmę dzieli się na

dwie grupy: astmę zewnątrzpochodną i astmę

Fizjoterapia w chorobach układu oddechowego

Stan astmatyczny

ulega poprawie po inhalacji leku rozszerzające-

go oskrzela, natomiast likwidacja pozostałych

elementów powodujących obturację wymaga

dłuższego leczenia. W badaniach histologicz-

nych płuc osób zmarłych z powodu astmy po-

twierdza się obecność uogólnionego stanu za-

palnego błony śluzowej oskrzeli, gęstej śluzowej

wydzieliny w świetle oskrzeli oraz przerost mię-

śni gładkich oskrzeli i uszkodzenie nabłonka.

Stan astmatyczny to najcięższa postać klinicz-

na astmy. Jest to stan zagrożenia życia, w któ-

rym konieczne jest leczenie szpitalne, najlepiej

w warunkach intensywnej opieki z możliwością

stosowania tlenoterapii i ewentualnie sztucznej

wentylacji oraz monitorowania przebiegu cho-

roby za pomocą badania gazometrycznego krwi

tętniczej. W stanie astmatycznym stosuje się

liczne leki podawane w odpowiedniej kolejno-

ści zgodnie z zaleceniami lekarza prowadzącego.

Patogeneza

Przyczyny rozwoju choroby mogą być następu-

jące:

• dziedziczna skłonność do chorób alergicz-

nych;

• reakcja alergiczna typu natychmiastowego,

w procesie tym biorą udział trzy zasadnicze

składniki:

– alergen – najczęściej roztocze kurzu domo-

wego, sierść i naskórek zwierząt, pióra pta-

ków domowych, pyłki traw, pyłki drzew (np.

leszczyna, olcha, wiąz, buk, brzoza, topola,

dąb, wierzba, jesion), chwastów, zarodniki

grzybów i inne;

– swoiste przeciwciała IgE;

– komórki układu odpornościowego;

• nadreaktywność oskrzeli;

• produkty spożywcze;

• infekcje wirusowe (np. przebyte zapalenia

oskrzeli);

• nadwrażliwość na NLPZ (aspiryna i inne

leki pokrewne) wywołująca uczulenie oraz

gwałtowny skurcz oskrzeli;

• atopia;

• zanieczyszczenia powietrza;

• infekcja układu oddechowego;

• stres lub lęk.

Ryc. 4.1. Oskrzele normalne

Zmniejszenie przepływu powietrza w oskrze-

lach osób chorych na astmę wynika ze skurczu

mięśni gładkich oskrzeli, obrzęku błony śluzo-

wej i obecności wydzieliny w świetle oskrzeli.

Uważa się, że zmniejszenie przepływu powie-

trza, związane ze skurczem mięśni gładkich,

Ryc 4.2. Oskrzele astmatyczne

Fizjoterapia w wybranych jednostkach chorobowych

Występuje nadreaktywność oskrzeli na różne-

go rodzaju czynniki środowiska zewnętrznego.

Napady astmy pojawiają się w wyniku kontaktu

z alergenem, w trakcie wysiłku izycznego, pod-

czas oddychania mroźnym powietrzem, a także

w trakcie infekcji (bakteryjnych, wirusowych)

układu oddechowego.

Ryc. 4.3. Roztocze kurzu domowego

(www.wikipedia.pl)

Czynniki zaostrzające objawy astmy to:

• kontaktz alergenami,

• nawracająceinfekcjeukładuoddechowego,

• paleniepapierosów,

• hiperwentylacjawysiłkowa,

• niektóreleki,

• pewneskładnikipokarmowe.

Chorzy na astmę oskrzelową skarżą się często

na ucisk w klatce piersiowej, nadmierną pro-

dukcję plwociny, zaburzenia snu i częste napady

duszności w godzinach nocnych. Objawem są

również zaburzenia czynnościowe płuc: obję-

tości płuc, mechaniki, wymiany gazowej oraz

krążenia płucnego. Niezależnie od przyczy-

ny wywołującej mają one podobny charakter.

Podstawowym zaburzeniem jest zwężenie lub

nawet zamknięcie oskrzeli. Konsekwencją tego

jest zwiększenie objętości płuc, oporu oskrze-

lowego i wyższe ciśnienie wewnątrzoskrzelowe.

Diagnostyka

Ryc. 4.4. Różnorodne pyłki roślinne

(www.wikipedia.pl)

Badanie podmiotowe

Rozpoznanie można często ustalić na podsta-

wie dolegliwości zgłaszanych przez chorego

podczas wywiadu. U dorosłych zazwyczaj nie

jest ono trudne. Zwykle dowiadujemy się, że

chorowali w dzieciństwie lub mieli już poprzed-

nio epizody duszności i „świszczący” oddech.

Objawy te cechują astmę, aczkolwiek napadowy

kaszel może występować wcześniej niż epizody

duszności. U niektórych chorych kaszel może

być podstawowym objawem choroby, należy

więc podejrzewać astmę u osób z przewlekłym

kaszlem o nieustalonej etiologii.

Objawy kliniczne

Typowe objawy to:

• napadydusznościspowodowaneskurczem

oskrzeli,

• świszczącyoddech,

• napadowysuchykaszel,

• uczucieciężaru(ucisku)w klatcepiersiowej.

Objawy mogą cofać się częściowo lub całkowi-

cie, spontanicznie bądź pod wpływem leków.

Badanie przedmiotowe

Opiera się w bardzo dużej mierze na stwierdza-

nych objawach klinicznych (tj. ustaleniu, czy

Fizjoterapia w chorobach układu oddechowego

pacjent jest w fazie ostrej, podostrej czy prze-

wlekłej choroby). Badanie przedmiotowe w fa-

zie podostrej (tj. kiedy ciężki skurcz ustąpił po

zastosowaniu leku) powinno obejmować kilka

czynności:

• należy osłuchać pacjenta w celu zidentyiko-

wania miejsc nadmiernego gromadzenia się

wydzieliny oskrzelowej oraz obszarów płuc

źle upowietrzonych;

• należy ocenić tor oddychania oraz udział

pomocniczych mięśni oddechowych w cza-

sie oddychania, a także zakres ruchomości

w stawach ramiennych;

• należy zmierzyć ruchomość klatki piersiowej.

Pomiary powinny być przeprowadzane syste-

matycznie podczas całej rehabilitacji.

uruchamiają się w sytuacjach potencjalnie

wywołujących lęk. Z tego powodu głównym

celem, jaki stoi przed zespołem terapeutycz-

nym, jest uświadomienie i edukacja pacjenta

w tym zakresie.

Cel rehabilitacji w astmie oskrzelowej:

• zmniejszenienasileniaobjawówchoroby,

• obniżeniepoziomulęku,

• poprawajakościżyciachorych.

Celem izjoterapii w leczeniu chorób astmatycz-

nych jest nie tylko wyleczenie lub zahamowa-

nie postępu procesu chorobowego, lecz również

niedopuszczenie do rozwoju niewydolności od-

dechowej.

Ważne badania dodatkowe:

• spirometria z próbą rozkurczową;

• prowokacyjne testy wziewne – testy pro-

wokacji wziewnej polegają na wdychaniu

aerozoli zawierających określony, standary-

zowany alergen; służą ocenie reaktywności

oskrzeli na dany czynnik, co ma praktyczne

zastosowanie w diagnostyce astmy oskrze-

lowej;

• testy skórne ( prick tests , testy punktowe);

• oznaczanie poziomu swoistych przeciwciał

w surowicy krwi (całkowite i swoiste IgE);

• badanie krwi obwodowej z rozmazem;

• badania radiologiczne klatki piersiowej.

Kinezyterapia

Drenaż oskrzeli

Zadaniem drenażu, czyli pozycji ułożeniowych,

jest usunięcie zalegającej w drzewie oskrzelo-

wym wydzieliny poprzez wspomaganie mecha-

nizmów izjologicznych, a także poprawienie

i utrzymanie właściwej wentylacji płuc. Ponie-

waż drenaż opiera się na zasadzie przesuwania

się wydzieliny w oskrzelach pod wpływem siły

grawitacji, konieczna jest znajomość topograii

segmentów oskrzelowo-płucnych.

W leczeniu astmy drenaż powinien odbywać się

w pozycji siedzącej z wyprostowanymi plecami

i głową wspartą na krześle. Natomiast w pozycji

leżącej – w ułożeniu na boku ze zgiętymi koń-

czynami dolnymi.

Leczenie

Współczesna medycyna dostarcza nam wie-

lu informacji na temat psychosomatycznego

charakteru astmy oskrzelowej. Coraz czę-

ściej podkreśla się znaczenie jej wpływu na

stan psychiczny pacjenta. Obecnie zwraca się

szczególną uwagę na konieczność holistyczne-

go podejścia do pacjenta z przewlekłą chorobą,

jaką jest niewątpliwie dychawica oskrzelowa.

Wielu autorów przedstawia zależność między

nasileniem czynników psychicznych, zmianą

w ich natężeniu a nasileniem subiektywnych

objawów astmy. Duże znaczenie przypisuje się

zdolności wyzwalania w organizmie psycho-

logicznych mechanizmów obronnych, które

Ćwiczenia oddechowe z angażowaniem po-

szczególnych grup mięśniowych

U astmatyków klatka piersiowa wykazuje ten-

dencję do ustawienia wdechowego, dlatego

ważna jest edukacja pacjenta w zakresie prawi-

dłowego wykonywania ćwiczeń oddechowych

ukierunkowanych na angażowanie poszczegól-

nych grup mięśniowych. Szczególnie istotne jest

nabycie przez pacjenta umiejętności oddycha-

nia dolną częścią klatki piersiowej. Właściwe

ćwiczenia oddechowe polegają na pogłębionym

oddychaniu z pokonaniem stosowanego oporu.

Fizjoterapia w wybranych jednostkach chorobowych

Ćwiczenia wzmacniające przeponę

Przeprowadza się je najczęściej w pozycji leżenia

na plecach z zastosowaniem niewielkiego cię-

żaru umieszczonego na brzuchu, np. woreczka

z piaskiem. Zadaniem pacjenta jest unoszenie

go ku górze podczas głębokiego wdechu nosem.

Wydech wykonuje się przez usta. Zalecany czas

takich ćwiczeń to około 20 minut rano i wieczo-

rem. Ćwiczenia wykonuje się również na boku,

aby ćwiczyć tylko jedną połowę przepony w celu

zapobiegania zrostom. Zaleca się wykonywanie

15–30 powtórzeń na chorym boku 2–3 razy

dziennie, po czym stopniowo przechodzi się do

oddychania przeponowego z oporem (ręka i-

zjoterapeuty) na dolną część klatki piersiowej.

W okresie późniejszym opór ręczny zastępuje

się woreczkiem o wadze 3–4 kg.

Ryc. 4.6. Ćwiczenia oddychania

dolnożebrowego

Ćwiczenia wzmacniające mięśnie międzyże-

browe zewnętrzne

Są to ćwiczenia w formie trwającego jak naj-

dłużej gwizdu lub dmuchania. Można je wyko-

nywać również przy użyciu taśmy thera-band,

która ma stwarzać opór zewnętrzny na klatkę

piersiową.

Ćwiczenia wzmacniające mięśnie brzucha

Są bardzo istotne ze względu na fakt, że mięś-

nie brzucha spełniają ważną rolę w czasie wy-

dechu. Należy skorelować fazy oddechu z ru-

chami ciała.

Ryc. 4.5. Oddychanie torem przeponowym

z obciążeniem

Postępowanie w czasie ataku

Jednym z trenowanych zachowań jest przyjmo-

wanie odpowiedniej pozycji w trakcie napadu

duszności. Pozwala ona na uruchomienie do-

datkowych mięśni oddechowych (głównie obrę-

czy barkowej). Chory, siedząc na krześle, opiera

łokcie na udach lub wspiera ramiona na opar-

ciu krzesła, co przypomina pozycję woźnicy.

Wykonuje krótki wdech przez nos, natomiast

wydłużony wydech przez przymknięte usta.

Jednocześnie silnie wciąga brzuch bez urucha-

miania tłoczni brzusznej.

Ćwiczenia oddychania dolnożebrowego

Pozycją ułatwiającą ruch jest ułożenie pacjen-

ta na zdrowym boku. Fizjoterapeuta stosuje

opór na boczną powierzchnię klatki piersio-

wej podczas wdechu. Efektywność oddychania

można zwiększać poprzez włączenie czynnych

ruchów kończyny górnej zgodnie z fazami od-

dychania.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: