PRZEŻYCIE ESTETYCZNE
1. Przeżycie estetyczne w ujęciu filozoficznym
• Pitagoras – „Życie jest jak igrzyska, jedni przychodzą na nie jako zawodnicy, inni – żeby handlować, ale najlepsi przychodzą jako widzowie”
Pochwała postawy biernej, kontemplacyjnej, oglądowej
• Arystoteles – przeżycie estetyczne to intensywna przyjemność, zawieszenie woli
• Plotyn – walory moralne a zwłaszcza wzniosły umysł są warunkiem doznawania piękna
• Św. Augustyn – przeżycie estetyczne składa się z pierwiastka:
− Wrażeniowego (zmysłowego)
− Intelektualnego (interpretacja)
• I. Kant – dodał trzeci składnik – sąd smaku mający charakter wyłącznie subiektywny
POSTAWA ESTETYCZNA
• Postawa - uwewnętrzniona przez jednostkę, wyuczona skłonność (akt woli przejawiający się w czynach) do reagowania w społecznie określony sposób, szczególnie przez podejmowanie określonych działań w odpowiedzi na oczekiwania społeczne. Postawa ma bezpośrednie odniesienie do władz intelektualnych (świadomość czynu) oraz woli (dobrowolność).
Rodzaje postaw:
• akceptacji
• odrzucenia - specyficznym rodzajem odrzucenia jest stereotyp i uprzedzenie.
• Specyfika postawy estetycznej polega na:
Ø Powszechnej konieczności (ludzie maja skłonność do piękna) – stała gotowość
Ø Subiektywnej konieczności (indywidualnie rzeczy postrzegamy jako piękne i brzydkie)
• Postawa estetyczna ma charakter upodobania:
Ø Bezinteresownego
Ø Bezpojęciowego (niekomunikowalnego)
• Do słuszności prezentowanej przez siebie postawy estetycznej nie można nikogo przekonać
KONCEPCJE POSTAWY ESTETYCZNEJ
Koncepcja bezinteresowności – autor I. Kant
• Postawa i przeżycie są bezinteresowne i niepraktyczne
• Bezinteresowność to wedle S. Ossowskiego:
ð Upodobanie niezależne od przekonania o istnieniu przedmiotu
ð Upodobanie bez pożądania
ð Upodobanie nie oparte na osobistych motywach
Krytyka koncepcji bezinteresowności
• Upodobanie estetyczne nie wyklucza użyteczności przedmiotu upodobania (np. Stroje, budowle)
• Celowość niektórych dzieł (np. architektury) może sprawiać, że podobają się jeszcze bardziej
• Ludzie chcą posiadać przedmioty, które im się podobają
• Zachwyt estetyczny nie wyklucza np. przeżycia erotycznego, które bezinteresowne nie jest, a ma wpływ na głębię przeżyć artysty wykonującego dzieło
2. Koncepcja kontemplacji (autor A. Schopenhauer)
• Sens kontemplacji – to interpretacja
• Kontemplacja może być traktowana jako:
Ø Postrzeganie całkowicie bierne i bezczynne
Ø Postrzeganie naoczne (Ingarden)
Ø Postrzeganie beznamiętne
Ø Dłuższe i całkowite skupienie uwagi
Ø „życie chwilą” utrwaloną w dziele sztuki
Ø Postrzeganie przedmiotów umożliwiające odczytywanie zawartych w nich emocjonalnych znaczeń
Krytyka koncepcji kontemplacji
• Przeżycie estetyczne jest przeżyciem bardzo aktywnym i zmusza do znacznej aktywności psychicznej
• Kontemplacja jest tylko elementem skomplikowanego procesu przeżycia estetycznego
3. Koncepcja dystansu i izolacji autor Edward Bullough
• Dystans i izolacja są konieczne dla przyjęcia postawy estetycznej i doznania przeżycia estetycznego
Ø Patrzymy na rzeczy obiektywnie
Ø Swe przeżycia pod wpływem przedmiotu traktujemy bardzo subiektywnie
• Dwa aspekty dystansu:
Ø Negatywny – wyłączanie przedmiotu z naszych potrzeb i celów
Ø Pozytywny – utrzymywanie dystansu wymaga aktywności (wypracowania przeżycia)
• Maksymalne przeżycie zachodzi, gdy dystans jest najmniejszy
4. Koncepcja zainteresowania wyglądem Autor: Władysław Witwicki
Postawa estetyczna to gotowość do bezpośredniego zainteresowania się wyglądem przedmiotu i reakcji uczuciowej na ten temat (nie wymaga obecności dzieła sztuki
Typy przeżyć estetycznych według Władysława Tatarkiewicza
• Skupienie – koncentracja na przedmiocie, piękno odkrywane jest poprzez kontemplację. Jest to reakcja na dzieło sztuki wyrobionego odbiorcy
• Marzenie – reakcja odbiorcy nie wyrobionego. Pobudzane zwłaszcza przez:
Ø Piękno przyrody
Ø Piękno sztuki (zwłaszcza muzyki)
Typy przeżyć estetycznych według Marii Gołaszewskiej
• Przeżycie estetyczne irracjonalne
• Przeżycie estetyczne ekspresyjne
• Przeżycie estetyczne nawykowe
• Przeżycie estetyczne rozumiejące
• Przeżycie estetyczne profesjonalne
PODMIOT ESTETYCZNY
• Odbiorca dzieła sztuki. Jego kontakt z dziełem obejmuje:
Ø Stronę fizyczną (zachowanie się odbiorcy)
Ø Stronę psychiczną (procesy psychiczne związane z reakcją na piękno nadbudowane na doświadczeniu i wiedzy związanej z sytuacją estetyczną oraz odnoszącej się do sztuki i pojęć estetycznych)
PRZEDMIOT ARTYSTYCZNY:
• Rezultat sposobu odebrania dzieła sztuki przez indywidualnego odbiorcę
• To dzieło sztuki, które ma budowę schematyczną, wytworzona przez artystę z jego konkretna strukturą
Ø Kompozycja
Ø Układ barw, dźwięków
Ø Układ brył itp.
• Przedmiot artystyczny jest podstawą do tworzenia się przedmiotu estetycznego
PRZEDMIOT ESTETYCZNY
• Rezultat sposobu widzenia dzieła sztuki przez indywidualnego odbiorcę
• Obejmuje wszystko to, co się dzieje w świadomości na skutek obcowania z dziełem sztuki w procesie „konkretyzacji estetycznej”.
• W trakcie percepcji wypełnione zostają „miejsca niedookreślone” występujące w dziele sztuki (interpretacja)
• Przedmiot estetyczny jest stwarzany przez odbiorcą. Nadaje dziełu sztuki sens:
Ø Społeczny (dzieło jest przeznaczone dla odbiorców)
Ø Ontologiczny (dzieło powstaje właśnie po to, aby być aktualizowane przez odbiorcę w przeżyciu estetycznym
Definicja:
• Przedmiot estetyczny to uzyskane w przeżyciu estetycznym w bezpośrednim kontakcie z dziełem, w postawie estetycznej, konkretne wyobrażenie odbiorcy o dziele
chahaviah