Prawa socjalne w Konstytucji POLSKA.doc

PRAWO SOCJALNE W KONSTYTUCJI RZECZPOSPOLITEJ POLSKIEJ I WYBRANYCH PAŃSTWACH EUROPEJSKICH.

Chcąc omówić temat prawa socjalnego trzeba na początku wyjaśnić, czym ono jest. Jest to tak zwane prawo „do świadczenia”. Prawa socjalne gwarantują jednostce minimum bezpieczeństwa ekonomicznego, bez którego nie mogłaby ona dochodzić swych praw w sposób godny. Prawa te różnią się zasadniczo od innych, gdyż upoważniają jednostkę do tego, że może ubiegać się o dobra i usługi od państwa, które inni obywatele zdobywają sami, dzięki własnej pracy lub drogą wymiany rynkowej. Roszczenia jednostki do prawa do nauki, ochrony zdrowia, minimalnego zabezpieczenia socjalnego, oraz innych tzw. praw społecznych i kulturalnych jest skierowane do społeczeństwa. Społeczeństwo spłaca swój dług wobec jednostki za pośrednictwem państwa.

Jeżeli mamy omówić prawa socjalne w państwach europejskich warto byłoby wspomnieć iż istnieją ogólne ich wyznaczniki zawarte między innymi Europejskiej Karcie Społecznej. Dokument ten został ratyfikowany przez 18 państw członkowskich Rady Europy, min. Przez Polskę (w dni 25 czerwca 1997 roku), Szwecję (18 października 1961 roku) oraz Niemcy (27 stycznia 1965 roku). Karta gwarantuje ochronę praw wybranym kategorią społecznym: dzieciom i młodocianym, pracownicom, niepełnosprawnym, rodzinom, obywatelom innych państw członkowskim, pracownikom migrującym i członkom ich rodzin. Gwarantuje się im przestrzeganie praw społecznych odnoszących się do ochrony zatrudnienia, pracy, edukacji, zdrowia, mieszkania, ochrony prawnej i społecznej, zabezpieczenia społecznego. Wszystkie państwa należące do UE muszą podporządkować się standardom wyznaczonym przez Europejską Kartę Społeczną.

POLSKA

Pojęcie prawa socjalnego w prawie polskim pojawiło się stosunkowo niedawno, dlatego prawa te nie mają swojego odrębnego miejsca (takiego jak kodeks lub ustawa) tylko znajdują się w Konstytucji RP z 1997 roku. W ostatnich latach wzmaga się zainteresowanie społeczne tą sferą prawa, która powinna być ważna dla każdego obywatela.

Prawa socjalne zawarte są II rozdziale konstytucji, Pt. WOLNOŚCI, PRAWA I OBOWIĄZKI CZLOWIEKA OBYWATELA a konkretnie w podtytule WOLNOŚCI I PRAWA EKONOMICZNE, SOCJALNE I KULTURALNE.

Przedstawiają się one następująco

Art. 64.

1. Każdy ma prawo do własności, innych praw majątkowych oraz prawo dziedziczenia.

Art. 65.

1. Każdemu zapewnia się wolność wyboru i wykonywania zawodu oraz wyboru miejsca pracy. Wyjątki określa ustawa.

3. Stałe zatrudnianie dzieci do lat 16 jest zakazane. Formy i charakter dopuszczalnego zatrudniania określa ustawa.

5. Władze publiczne prowadzą politykę zmierzającą do pełnego, produktywnego

zatrudnienia poprzez realizowanie programów zwalczania bezrobocia, w tym

organizowanie i wspieranie poradnictwa i szkolenia zawodowego oraz robót

publicznych i prac interwencyjnych.

Prawo pracy znajduje się w osobnym Kodeksie i porusza wszelkie kwestie dotyczące zatrudnienia, stosunku pracy, ochrony pracy, umów i rozwiązania stosunku pracy oraz jej wynagradzania. Przedstawimy tylko najważniejsze według nas kwestie dotyczące tej sfery. Czas pracy W Polsce obowiązuje 8-godzinny dzień pracy. Pracownikowi przysługuje prawo do corocznego, nieprzerwanego urlopu wypoczynkowego. W czasie urlopu pracownik otrzymuje wynagrodzenie w takiej wysokości, jakie by otrzymał gdyby w tym czasie pracował.

Wymiar urlopu uzależniony jest od stażu pracy i wynosi :
- 20 dni roboczych – jeżeli pracownik przepracował krócej niż 10 lat
- 26 dni roboczych – jeżeli staż  pracy wynosi co najmniej 10 lat.

Kodeks pracy zwraca uwagę na ochronę kobiet i młodocianych w czasie pracy.

Ochrona kobiet ze względu na macierzyństwo jest bardziej rozbudowana- pracodawca w okresie ciąży oraz urlopu macierzyńskiego nie może jej zwolnić; ograniczenia te nie znajdują zastosowania w okresie próbnym. Kobietom przysługuje urlop macierzyński. Zasiłek macierzyński wynosi tyle ile 100 % wynagrodzenia.

Młodociani podlegają wzmożonej ochronie. Celem zatrudniania osób poniżej 18 roku życia jest przygotowanie ich i wdrożenie na rynek pracy. Czas pracy takiego pracownika nie może przekraczać 8 godzin na dobę, a w wieku do 16 lat 6 godzin na dobę. Nie wolno mu pracować w godzinach nadliczbowych ani w porze nocnej.

W kodeksie pracy znajdujemy też paragrafy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy w związku, z, którymi pracodawca jest zobowiązany zapewnić pracownikowi takie właśnie warunki. Pracownik podlega wstępnym, okresowym lub kontrolnym badaniom lekarskim, które opłaca pracodawca. Jest on też zobowiązany do tego, aby przedstawić pracownikowi instrukcje bhp dotyczące zajmowanego przez niego stanowiska oraz dostarczyć mu środki ochrony indywidualnej.

Zasiłek dla bezrobotnych to zabezpieczenie z tytułu utraty pracy. Do świadczenia tego ma prawo każda osoba, która jest zarejestrowana w urzędzie pracy i nie ma dla niej propozycji pracy, stażu, przygotowania zawodowego dorosłych, szkolenia, prac interwencyjnych lub robót publicznych. Następnym warunkiem jest przepracowanie przez osobę bezrobotną w okresie 18 miesięcy przed rejestracją co najmniej 365 dni.Obecnie nowy zasiłek dla bezrobotnych wynosi 717 zł brutto - taka kwota będzie wypłacana tylko przez pierwsze trzy miesiące. Gdy upłyną wysokość zasiłku spadnie do 563 zł brutto.

Kolejnym artykułem zawierającym prawa socjalne jednostek jest

Art. 67.

1. Obywatel ma prawo do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy ze względu na chorobę lub inwalidztwo oraz po osiągnięciu wieku emerytalnego.

2. Obywatel pozostający bez pracy nie z własnej woli i nie mający innych środków utrzymania ma prawo do zabezpieczenia społecznego.

Świadczenia socjalne powinny być odpowiednie, to znaczy powinny zapewniać ubezpieczonym oraz członkom ich rodzin możliwość utrzymania. Prawo do ubezpieczenia społecznego związane jest ściśle ze stosunkiem pracy. Świadczenia ubezpieczenia społecznego wypłacane są przez ZUS.

Podstawą finansowania świadczeń są składki odprowadzane przez pracownika oraz pracodawcę w toku zatrudnienia. Podstawą wymiaru składek stanowi wynagrodzenie.

Ogół świadczeń z zabezpieczenia społecznego można podzielić na :

- Krótkookresowe ( chorobowe, macierzyńskie, opiekuńcze, świadczenia rehabilitacyjne i wychowawcze )

- Jednorazowe ( zasiłek porodowy i pogrzebowy )

- Długookresowe ( emerytura, renta rodzinna, renta inwalidzka, wypadkowa renta inwalidzka i wypadkowa renta rodzinna )

Zasiłek chorobowy przysługuje ubezpieczonemu, który stał się niezdolny do pracy w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego. Osoba podlegająca ubezpieczeniu chorobowemu dobrowolnie prawo do zasiłku chorobowego nabywa po upływie 90 dni nieprzerwanego ubezpieczenia. Zasiłek chorobowy przysługuje także, jeżeli niezdolność do pracy trwała bez przerwy co najmniej 30 dni. Zasiłek chorobowy przysługuje przez okres trwania niezdolności do pracy, nie dłużej niż przez 182 dni, a w przypadku gruźlicy (oznaczonej przez lekarza w zaświadczeniu lekarskim kodem "D") - nie dłużej niż przez 270 dni. Podstawę wymiaru zasiłku dla pracownika stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres ostatnich 12 miesięcy kalendarzowych

Wysokość zasiłku chorobowego wynosi 80% wynagrodzenia lub przychodu stanowiącego podstawę jego wymiaru.

Zasiłek chorobowy za okres pobytu w szpitalu przysługuje w wysokości 70% podstawy wymiaru.

Jeżeli przyczyną niezdolności do pracy jest wypadek przy pracy, w drodze do pracy lub z pracy albo choroba zawodowa lub też przypada na okres ciąży, a także jeżeli niezdolność do pracy powstała wskutek poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów albo zabiegowi pobrania komórek, tkanek i narządów - zasiłek chorobowy przysługuje w wysokości 100% podstawy wymiaru (także za okres pobytu w szpitalu).

Świadczenie rehabilitacyjne przysługuje ubezpieczonemu, który po okresie pobierania zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja rokują odzyskanie zdolności do pracy. Przysługuje przez okres niezbędny do przywrócenia zdolności do pracy, nie dłużej niż przez 12 miesięcy.Świadczenie rehabilitacyjne nie przysługuje osobie uprawnionej do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, zasiłku dla bezrobotnych, zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego, urlopu dla poratowania zdrowia albo nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego.

Świadczenie wypłacane jest w wysokości 90% wynagrodzenia lub przychodu, które stanowiło podstawę wymiaru zasiłku chorobowego za okres pierwszych 90. dni pobierania świadczenia, a jeśli niezdolność do pracy przypada na okres ciąży (świadczenie rehabilitacyjne z ubezpieczenia chorobowego) oraz gdy niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową (świadczenie rehabilitacyjne z ubezpieczenia wypadkowego) - w wysokości 100% tego wynagrodzenia; w pozostałych przypadkach 75%.

Zasiłek wyrównawczy przysługuje ubezpieczonemu będącemu pracownikiem ze zmniejszoną sprawnością do pracy, którego wynagrodzenie uległo obniżeniu wskutek poddania się rehabilitacji zawodowej w celu adaptacji lub przyuczenia do określonej pracy. Zasiłek wyrównawczy przysługuje wówczas przez okres rehabilitacji, nie dłużej jednak niż przez 24. miesiące. Zasiłek nie przysługuje osobie uprawnionej do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy.

Zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonej, która w okresie ubezpieczenia chorobowego lub w okresie urlopu wychowawczego:

·         urodziła dziecko,

·         przyjęła dziecko w wieku do 7 roku życia, a w przypadku dziecka wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, w wieku do 10 roku życia na wychowanie i wystąpiła do sądu opiekuńczego w sprawie jego przysposobienia,

Zasiłek macierzyński z tytułu urodzenia dziecka przysługuje przez okres określony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego, tj. przez okres:

·         – 20 tygodni (140 dni) w przypadku urodzenia jednego dziecka w trakcie jednego porodu,
– 31 tygodni (217 dni) w przypadku urodzenia dwojga dzieci w trakcie jednego porodu,
– 33 tygodni (231 dni) w przypadku urodzenia trojga dzieci w trakcie jednego porodu,
– 35 tygodni (245 dni) w przypadku urodzenia czworga dzieci w trakcie jednego porodu,
– 37 tygodni (259 dni) w przypadku urodzenia pięciorga i więcej dzieci w trakcie jednego porodu.

Od 1 stycznia 2010 r. ubezpieczony ojciec wychowujący dziecko ma prawo do zasiłku macierzyńskiego przez okres określony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu ojcowskiego w wymiarze 1 tygodnia, a od 1 stycznia 2012 r. – w wymiarze 2 tygodni, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 12 miesięcy życia. Podstawę wymiaru zasiłku dla pracownika stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych.

Zasiłek opiekuńczy przysługuje ubezpieczonemu, który jest zwolniony od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad:

1. zdrowym dzieckiem w wieku do lat 8. w przypadku:

o        nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, przedszkola lub szkoły, do których uczęszcza dziecko,

o        porodu lub choroby małżonka stale opiekującego się dzieckiem, jeżeli poród lub choroba uniemożliwia temu małżonkowi sprawowanie opieki,

o        pobytu małżonka stale opiekującego się dzieckiem w stacjonarnym zakładzie opieki zdrowotnej,

2. chorym dzieckiem w wieku do lat 14,
3. innym chorym członkiem rodziny (za innego członka rodziny uważa się małżonka, rodziców, teściów, dziadków, wnuki, rodzeństwo oraz dzieci w wieku ponad 14 lat).

Zasiłek opiekuńczy przysługuje przez okres zwolnienia od pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki, nie dłużej jednak niż przez 60 dni w roku kalendarzowym, jeżeli opieka sprawowana jest nad zdrowym dzieckiem do lat 8 i chorym dzieckiem do lat 14, albo 14 dni w roku kalendarzowym, jeżeli opieka sprawowana jest nad dzieckiem w wieku ponad 14 lat lub innymi chorymi członkami rodziny. Zasiłek opiekuńczy przysługuje w wysokości 80% wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru zasiłku.

Zasiłek porodowy – jest świadczeniem jednorazowym i przysługuje z tytułu urodzenia dziecka a także z przyjęcia dziecka na wychowanie. W razie urodzenia więcej niż 1 dziecka przy jednym porodzie przysługuje on na każde urodzone dziecko.

Zasiłek pogrzebowy przysługuje w razie śmierci. Zasiłek pogrzebowy przysługuje osobie, która pokryła koszty pogrzebu.Zasiłek pogrzebowy przysługuje także pracodawcy, domowi pomocy społecznej, gminie, powiatowi, osobie prawnej kościoła lub związku wyznaniowego, jeżeli pokryły koszty pogrzebu. Zasiłek pogrzebowy wynosi około 6 tysięcy zł.

Emerytury i renty – przysługują na obszarze zatrudnienia na obszarze państwa Polskiego. Prawo do świadczeń powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa. Emerytura jest  świadczeniem, które ma zapewnić środki utrzymania na starość. Prawo do emerytury przysługuje w razie spełnienia łącznie dwóch warunków :

1) osiągniecie wymagalnego wieku <60 kobieta / 65 mężczyzna>

2) posiadanie odpowiedniego okresu składowego <25 lat mężczyzna i 20 lat kobieta>

Jednocześnie dla wielu zawodów i okoliczności przewidziana jest możliwość przejścia wcześniej na emeryturę bez względu na wiek.

Wyróżniamy rentę inwalidzką i rodzinną. Renta inwalidzka – pracownik jest chroniony podczas zatrudnienia a po jego ustaniu jedynie przez ściśle określony okres (18 miesięcy). Inwalidztwo musi być stwierdzone przez komisje lekarską.

Kwoty najniższych gwarantowanych świadczeń emerytalno-rentowych

od 1 marca 2010 r.:

Renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy albo spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń. Przy ocenie prawa do renty przyjmuje się, że osoba zmarła była całkowicie niezdolna do pracy.

Do renty rodzinnej mają prawo: dzieci własne, dzieci drugiego małżonka, dzieci  przysposobione - do ukończenia 16. roku życia lub 25. roku życia, jeśli się uczą oraz bez względu na wiek. Renta rodzinna wynosi:

·         dla jednej osoby uprawnionej - 85% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu

·         dla dwóch osób uprawnionych - 90% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu

·         dla trzech i więcej osób uprawnionych - 95% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu.

POMOC SPOŁECZNA to instytucja polityki społecznej, której celem jest umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężania trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać wykorzystując własne możliwości i uprawnienia jak również zapobieganie takim sytuacjom. Może mieć formę pomocy środowiskowej w miejscu zamieszkania lub formę zakładową (domy pomocy społ.). Ze względu na charakter świadczeń należy wyróżnić :

- świadczenia w naturze

Szczególną formą jest praca socjalna – czyli działalność zawodowa. Udziela się pomocy w postaci poradnictwa psychologicznego, pomoc w sprawach urzędowych, pomoc osobom niepełnosprawnym w pełnieniu aktywnej roli i integracji ze środowiskiem. Świadczenia w naturze mogą mieć postać rzeczową (przydzielanie odzieży i obuwia, gorącego posiłku) oraz usług takich jak udzielanie schronienia, sprawianie pogrzebu, usługi opiekuńcze, pobyt w domu pomocy lub ośrodku opiekuńczym.

- świadczenia pieniężne

Przyznawane są na pokrycie wydatków na świadczenia lecznicze dla osób nie objętych ubezpieczeniem społecznym oraz w postaci zasiłków stałych, okresowych i celowych.

Art. 37. [Zasiłek stały]

1. Przysługuje:

1) pełnoletniej osobie samotnie gospodarującej, niezdolnej do pracy z powodu wieku lub

całkowicie niezdolnej do pracy, jeżeli jej dochód jest niższy od kryterium dochodowego osoby

samotnie gospodarującej;

2) pełnoletniej osobie pozostającej w rodzinie, niezdolnej do pracy z powodu wieku lub

całkowicie niezdolnej do pracy, jeżeli jej dochód, jak również dochód na osobę w rodzinie są

niższe od kryterium dochodowego na osobę w rodzinie.

2. Zasiłek stały ustala się w wysokości:

1) w przypadku osoby samotnie gospodarującej - różnicy między kryterium dochodowym osoby

samotnie gospodarującej a dochodem tej osoby, z tym że kwota zasiłku nie może być wyższa

niż 418 zł miesięcznie;

3. Kwota zasiłku stałego nie może być niższa niż 30 zł miesięcznie.

Zasiłek okresowy przysługuje w szczególności ze względu na długotrwałą chorobę,

niepełnosprawność i bezrobocie.

Zasiłek okresowy ustala się:

1) w przypadku osoby samotnie gospodarującej - do wysokości różnicy między kryterium

dochodowym osoby samotnie gospodarującej a dochodem tej osoby, z tym że kwota zasiłku

nie może być wyższa niż 418 zł miesięcznie;

2) w przypadku rodziny - do wysokości różnicy między kryterium dochodowym rodziny a

dochodem tej rodziny.

Zasiłek celowy może być przyznany osobie albo rodzinie, które poniosły straty w wyniku

zdarzenia losowego, np.:które poniosły straty w wyniku klęski żywiołowej lub ekologicznej.

3. Zasiłek celowy, może być przyznany niezależnie od dochodu i może nie podlegać zwrotowi.

FUNDUSZ ALIMENTACYJNY

Jeżeli mamy zasądzone alimenty i nie można wyegzekwować pieniędzy od dłużnika, to można starać się o świadczenie z funduszu alimentacyjnego.

Warunkiem otrzymania pieniędzy jest:
bezskuteczność egzekucji alimentów (stwierdzona przez komornika) - dochodzi do niej, gdy komornik nie może co najmniej przez dwa miesiące ściągnąć pieniędzy o dłużnika.

Aby otrzymać pieniądze dochód rodziny, nie może przekroczyć 725 zł na osobę (trzeba pamiętać, że brany pod uwagę jest dochód za rok, który poprzedza złożenie wniosku do funduszu alimentacyjnego.

Kolejnym artykułem w którym zawierają się prawa socjalne jest :