WĘGLOWODANY - są to zw. nat., subst. o charakterze cukrów i zw. pokrewne. Należą do najważniejszych subst. rośl. stanowiąc mat. budulcowe kom rośl (celuloza, hemiceluloza), mat. energetyczne i zapasowe (skrobia, insulina, glikogen, cukry proste i złożone) jak i subst. specjalne wykazujące dział. farmakolog.
Dzielimy na 3 grupy:
1-monosacharydy-cukry proste o cząsteczce nie ulegającej hydrolizie,
2-oligosacharydy-cukry złożone z 2 do 10 cząsteczek cukrów prostych, ulegają hydrolizie uwalniającej poszczeg. monocukry,
3-polisacharydy-wielocukry złożone z licznych cząsteczek cukrów prostych.
1 i 2 grupę określa się ogólną nazwą cukrów, mają wyraźnie słodki smak i są dobrze rozpuszczalne w wodzie.
Właściwości polisacharydów są odmienne-są trudniej rozp. w wodzie, pozbawione słodkiego smaku i trudniej wchodzą w reakcje chem. Właściwości te zależą w dużym stopniu od wielkości cząsteczki, typu wiązania glikozydowego a także struktury drugo- i trzecio-rzędowej.
Polisacharydy:
-nie mają na ogół właściwości subst. fizjolog. czynnych,
-niektóre zaw. w grzybach, mikroorganizmach, a także roślinach wyższych mają wyraźne właściwości immunotropowe, tzn. wpływają na reakcje odpornościowe zw. z systemem immunolog. i niektóre z nich wprow. do lecznictwa jako leki immunoregulujące.
-mają znaczenie i zastos. w farmacji.
Zastosowanie:
-jako środki odżywcze i dietetyczne, np. skrobia różnych gat. roślin, czy sur. zaw. insulinę
-jako sur. do prod. licznych zw. w org.(glukozy, fruktozy, dekstryn)
-jako subst. wypełniające, odciągające wodę, spęczniające w prod. niektórych postaci leków (tabletki)
-ochronne, łagodzące, przeciwzapalne, w zasypkach, pudrach, maściach
-jako środki zastępcze krwi, np. dekstrany
-przeciwzakrzepowo, np. mukopolisacharydy (heparyna)
-jako skład. licznych śluzów i gum stos. jako leki osłaniające w stanach zapalnych.
Skrobia ziemniaczana (Amylum solani), syn. mączka kartoflana.
-otrzym. z bulw pędowych ziemniaka Solanum tuberosum z rodziny psiankowatych Solanaceae
-skłąd chem: zasadniczym elementem budowy ziaren skrobi jest polisacharyd złożony z 2 frakcji: amylazy i amylopektyny.
-jest stos. w recepturze, preparatyce galenowej, przem. farmaceut., kosmet. do przysypek, pudrów oraz jako środek wypełniający i powodujący rozpad tabletek. Służy również do przem. otrzymyw. glukozy i alkoholu etylowego i dekstryn.
-stos. w przem papier., spoż, tekstylnym jako środek usztywniający lub klejący
Skrobia pszeniczna (Amylum tritici)
-otrzym z ziemniaków uprawianych odmian pszenicy Triticum vulgare z rodz. traw Poaceae.
-zastos. jako sur. pomocniczy w recepturze aptecznej. Wchodzi w skład recepturowych papek-zawiesin do użytku zewn. (suspensio pro usu externo), zasypek, pudrów
-do składu w recepturowych maściach i pastach (unquenta et pasta)
-stos rzadko jako środek wypełniający, zapobiegający wilgotnieniu w proszkach dzielonych oraz prostego lub złożonego kleiku i galaretki (umcilago et galatica)
-działanie: absorbujące, osłaniające, powlekające, wysuszające
-stos. zewn per Se lub w kompozycji z innymi sur. działa łagodząco w stanach zapalnych, wysiękowych skóry, zapobiega pękaniu skóry
-podana doustnie w przetworach recepturowych dział. osłaniająco w nieżycie przew. pok.
Kłącze perzu (Agropyri Rhizoma) Syn. Rhizoma graminis, perz
-rośl. macierzysta-perz właściwy Agropyron repens, z rodziny traw Poaceae.
-sur. jest kłącze perzu właściwego zbierane wiosną lub jesienią, wybrane z ziemi kłącza są suszone w przewiewnym miejscu
-składniki: polisacharydy i oligosacharydy, olejek eteryczny zaw. gł. poliacetylenowy związek kapilen, śluzy ok10%, subst. gumowe, kw. organ.
-kłącze perzu zaw. zw. pochodne fruktozy (jako środek dietetyczny)
-wykazuje słabe dział. moczopędne i przeczyszczające, wchodzi w skład mieszanek ziołowych wpływających na przemianę materii, np. Normogran, Kapilen.
-silne właściw. bakteriobójcze i fungistatyczne (hamuje rozwój bakterii i grzybów)
-polimery D- lub L-galaktozy, wyst. jako skład. ścian kom. krasnorostów, niektórych grzybów a także w źdźbłach traw.
-polisacharyd otrzym. z krasnorostów
-zbud. niemal wyłącznie z galaktanów
-można wyróżnić w nim 2 składniki: agarozę i agaropektynę
Morszczyn (Fucus)
-sur. dostarcza glon należący do brunatnic (Phaeoptyta)- morszczyn pęcherzykowaty Fucus vesculosus i morszczyn pikowaty Fucus serratus z rodziny Fucaceae. Jest pospolitym glonem chłodniejszych mórz europejskich i Oceanów Spokojnego i Atlantyckiego, wyst w Polsce w Bałtyku do gł. 10m, w czasie sztormu plechy morszczynu są wyrzucane na brzeg. Sur. jest suszona plecha morszczynu o oznaczonej zaw. jodu. Wyrzucone plechy zbiera się, myje wodą, bezpośrednio suszy w temp. ok. 60ºC.
-Składniki: organicznie związany jod w postaci pochodnych tyroniny oraz polisacharydów- jako gł. skład. czynne. Zaw. jodu 0,03-0,1%. Zaw. jodu zależy od stopnia zasolenia danego akwenu. Ważnym skłąd. polisacharydowym jest kwas alginowy.
-sur. stos. ze względu na zaw. jodu jako pobudzający wydzielanie hormonów tarczycy (efekty dział. wątpliwe)
-ze względu na właściwości pęcznienia kw. alginowego stos. jako dodatek do mieszanek i preparatów ziołowych przeciw otyłości, np. Degrosan, Normosan, Normogran.
-w przem służy do otrzym. kw. alginowego
-Dział. niepożądane: ze względu na zmienność składu sur. i zaw. jodu stos. morszczynu w niedoczynności tarczycy nie jest wskazane, przy przedawkowaniu może wywołać objawy nadczynności, np. bezsenność, nadciśnienie, nadmierne pocenie się, przyspieszenie tętna, ataki dusznicy bolesnej.
ŚLUZY – mieszaniny różnych związków o char. polisacharydów, wyróżniają się ciągliwością i char. koloidalnym. W tej grupie wyróżnia się często gumy jako produkty powst. w wyniku zranienia rośliny. Gumy pza cechami właściwymi dla śluzów mają również właściwości klejące.
-stos. w lecznictwie jako środki powlekające, ochronne i zmiękczające (dział. miejscowe bo nie wchłaniając się z przew. pok.);
-jako środki ochronne przed podrażnieniami błon śluzowych, są stos. w stanach zapalnych przew. pok., dróg oddech., zewn.
-szybkość ulegania wpływowi enzymów trawiennych jest różna, np. nasiona lnu zaw. śluz ulegający wolno temu wpływowi, stąd wynika wartość tego sur. w zastos. w stanach zapalnych przew. pok.
-śluzy dodane do leków łagodzą ich dział. drażniące lub ostry smak, są również dobrym środkiem emulgującym a także spęczniającym co sprzyja, np. rozpadowi tabletek.
-pochodzenie śluzów może być: błonowe ze ściany kom, a ściślej z blaszki środkowej np. kw. alginowy lub z całej ściany wtórnej; także z treści komórkowej, np. w bulwach storczyków Tubera salep.
Surowce zaw. śluz:
-agar – Agar,
-korzeń prawoślazu – Althaeae radix
-nasienie lnu – Lini semen
-porost islandzki – Lichen islandicus
-nasienie babki plesznika – Psylii semen
-liść prawoślazu – Althaeae Folium
-nasienie kozieradki – Foerugraeci Semen
-kwiat ślazu leśnego – Malvae sylvestris Flos
-kwiat malwy czarnej – Malvae arboreae Flos
-kwiat dziewanny – Verbasci Flos
-karagen – Carragen
-nasienie pigwy – Cydoniae Semen
-bulwy storczyków – Tubera salep
-kwiatostan lipy – Tiliae inflorescentia
Surowce zaw. gumy:
-guma arabska – Gummi arabicum
-tragakanta – Tragacantha
-indyjska tragakanta – Gummi karaya
Agar (Agar)
-Sur. stanowi stężały i wysuszony żel pochodzący ze ścian kom. glonów krasnorostów (Rhodyphyta).
-Zaw. ok. 90% polisacharydów, jest subst. silnie pęczniejącą.
-Zastos: jako środek łagodnie przeczyszczający dział w wyniku spęcznienia pokarmu w jelitach,
-wchodzi w skład wielu preparatów przeczyszczających
-ma zastos. w tpl jako środek spęczniający, żelujący i powodujący rozpad tabletek
-gł. zastos. w pracowniach bakteriolog. jako podst. skład. podłoży do hodowli bakterii, grzybów, tkanek roślin wyższych, stos. też w przem. spoż. i chem.
-roślina macierzysta- Prawoślaz lekarski Althaea officinalis z rodziny śluzowatych Malvaceae
-do celów farmac. rośl. jest uprawiana, korzenie uzyskuje się z roślin 2-letnich jesienią, bezpośrednio po zbiorze korzeń jest zazwyczaj pozbawiony kory pierwotnej, tzw. okorowany korzeń prawoślazu. W celu zachowania jasnej barwy okorowany korzeń powinien być suszony w temp. 40ºC.
-Skład:
*śluzy jako gł. skład. czynne, zaw. ich jest zmienna i zależy od okresu zbioru, późną jesienią i zimą wynosi >10% a latem ok.5%. Wraz ze zwiększaniem zaw. śluzu zmniejsza się zaw. skrobi
*pektyny >10%
*sacharozę 10%
*znaczne ilości skrobi.
-Zastosowanie: do wyrobu mieszanek ziołowych, syropu prawoślazowego (Sirupus althaeae) i innych preparatów przeciwkaszlowych jako środek powlekający, łagodzący i osłaniający.
-stos. są też maceraty sporządzane na zimno
-ze względu na brak składników silnie dział. i przyjemny smak stos w pediatrii.
Nasienie lnu (Lini Semen), Syn. Siemię lniane
-rośl. macierzysta- Len zwyczajny Linum usitatissimum z rodziny lnowatych Linaceae
-sur. farmakopealnym są dojrzałe nasiona lnu zwyczajnego. Sur. pochodzi z upraw i jest zbierany jako produkt uboczny przy uprawach lnu przem. Nasienie lnu jest surowcem śluzowym i tłuszczowym.
-Zaw. śluzu 3-6%. Olej tłusty Lini oleum nawet do 40%.
-Zastosow.: ze względu na to, że śluz jest w skórce używany w stanie nierozdrobnionym w postaci maceratów wodnych. jako środek osłaniający w stanach zapalnych dróg oddech. i przew. pok., gł. żołądka.
-ma właściwości lekko przeczyszczające na skutek pęcznienia w jelitach, w celu uzyskania tego działania należy stos. b. duże dawki
-zaw. w nasionach olej sprzyja w sposób mechaniczny defekacji (wypróżnieniu), surowiec wpływa hamująco na procesy gnilne w jelitach. Zewn. stos. w postaci okładów, jako środek przeciwzapalny- rozdrobniony.
Liść podbiału (Farfarae folium)
-Rośl. macierzysta- Podbiał pospolity Tussilago fur fara z rodziny złożonych Asteraceae
-liście podbiału są zbierane ręcznie na wiosnę i latem i suszone na powietrzu w cieniu
-skład: śluzy 7-8%, garbniki ok.4%, flawonoidy ok. 0,8%
-Zastosow.: gł. w stanach zapalnych i nieżytach dróg oddech., jamy ustnej i krtani
-wywiera dział. osłaniające (śluzy) i ściągające (garbniki)
-wchodzi w skład różnych preparatów przeciwkaszlowych.
Liść prawoślazu (Althaeae Folium)
-surowiec są liście łodygowe prawoślazu lekarskiego Althaeae officinalis z rodziny śluzowatych Malvaceae
-liście zbierane są przed kwitnieniem i suszone na powietrzu w cieniu
-skład: ok.10% śluzów
-zastos.: do okładów, wchodzi w skład mieszanek ziołowych stos. w nieżytach dróg oddech.
Kwiat dziewanny (Verbasci flos)
-rośl. macierzystą mogą być 2 gatunki dziewanny: dziewanna wielokwiatowa Verbascum thapsifarmae lub dziewanna kutnerowata Verbascum phlamoides z rodziny trędownikowatych Serophulariaceae.
-skład: do 2,5% śluzów, saponiny.
-zastos.: gł. jako środek wykrztuśny (saponiny), lek osłaniający (śluzy)
Liść babki lancetowatej (Plantaginis lanceolate Folium)
-rośl. macierzysta babka lancetowata Plantago lanceolata z rodziny babkowate Plantaginaceae
-sur. zaw. gł. śluzy
-zastos.: jako środek do sporządzania okładów (np. po ugryzieniu przez owady), do sporządzania syropów (osłaniające, łagodzące, przeciwkaszlowe)
-sur. dostarczają 2 gatunki: lipa drobnolistna Tilia mordata i lipa szerokolistna Tilia platyphylos z rodziny lipowatych Tiliaceae
-skład: zaw. ok. 3% śluzu, flawonoidy
-zastos.: jako lek napotny w przeziębieniu
Guma arabska (Gummi Arabicum) syn. Gummi acaciae
-jest otrzymywana przez nacięcie pni i gałęzi drzew afrykańskich z rodzaju Acacia gł. Acacia senega z rodziny mimozowatych Mimosaceae
-stanowi stęż. wydzielinę uzyskaną w wyniku zranienia kory
-gł. składnik to polisacharyd, tzw. arabina
-zastos.: jako środek osłaniający w stanach zapalnych błon śluzowych, jako środek pomocniczy w recepturze stos. do złagodzenia ostrego smaku leków, do przygot. emulsji, jako środek klejący
Tragakanta (Thragacantha), syn. Gummi thragacantha, guma tragakantowi
-sur. stanowi zagęszczona wydzielina uzyskana z pni i gałęzi różnych rodzaju Astragalus z rodziny motylkowatych Fabaceae, gł. Astragalus gummifer
-jest złożonym polisacharydem o rozgałęzionej budowie, jej gł. składnik to bosoryna ok.. 60-70% o silych właściwościach pęczniejących
-jest środkiem pomocniczym wiążącym wodę przy sporządzaniu kremów, emulsji i maści
-ma znaczenie podobne jak guma arabska
TŁUSZCZE – grupa substancji poch. rośl. lub zwierz., które znalazły zastosowanie w lecznictwie gł. jako podstawy do wytwarzania niektórych form farmaceutycznych.
-Właściwości fizykochem. tej grupy subst. pozwalają na przygotow. takich postaci leków jak maści, czopki, zawiesiny lub mydła. Tłuszcze pełnią tam funkcję nośników (bazy dla subst. czynnych) i często jako subst. litofilne ułatwiają przenikanie subst. leczniczych przez skórę, pełniąc rolę „promotorów przejścia”.
-Istnieje pewna grupa tłuszczy, które wykazują własne wyraźne dział. farmakolog. Np. olej rycynowy o właśc. przeczyszczających lub olej wątłuszowy (tran) jest źródłem Wit. A i D.
-Tłuszcze oprócz zastosowań medycznych są jednym z podstawowych elementów naszej diety. Spełniają one w naszym pokarmie gł. funkcje energetyczne a ich nadmiar wpływa na rozwój otyłości i w konsekwencji wiele innych poważnych chorób.
-Tłuszcze są bezazotowymi związkami pełniącymi w org. rośl. i zwierz. rolę subst. zapasowych. W komórkach znajd. się w postaciach związanych z białkami.
-U roślin wyst. w nasionach i owocach roślin oleistych, gdzie stanowią zapasy subst. energetycznych dla rozwijających się z nasion zarodków. Tłuszcze zaw. w roślinach uzyskuje się poprzez tłoczenie na specjalnych prasach w normalnej temp. (tzw. tłoczenie na zimno, I tłoczenie) lub w podwyższonej temp. (tłoczenie w specj. prasach). Rzadko stos. się wygotowywanie z wodą lub ekstrakcję rozpuszczalnikami.
-W świecie zwierz. tłuszcze wyst. gł. w tkance podskórnej oraz w okolicach jelit i nerek. Uzyskuje się je przez wytapianie.
-Wszystkie tłuszcze jak każde estry ulegają hydrolizie kwasowej lub zasadowej (zmydlanie- powst. mydła, czyli zasadowe sole kwasów tłuszczowych)
-Wchodzące w skład tłuszczów kwasy różnią się między sobą długością łańcucha węglowego i liczbą wiązań nienasyconych. Ma to wpływ na właściwości biolog. i fiz. tłuszczów.
-Tłuszcze poch. rośl., które zaw. wiele nienasyconych kwasów tłuszczowych wyst. zwykle w temp. pokojowej w postaci ciekłej. Natomiast tłuszcze zwierz. zaw. gł. nasycone kwasy tłuszczowe mają wyższe temp. topnienia, wyst. w postaci stałej.
-Obecność długich łańcuchów węglowych sprawia również, że tłuszcze nie rozpuszczają się w rozpuszczalnikach polarnych (woda, etanol), dość dobrze rozpuszczają się w rozpuszczalnikach niepolarnych (benzen, benzyna).
Olej kakaowy (Masło kakaowe) (Oleum cacao)
To tłuszcz uzyskiwany przez wyciskanie na ciepło nasion kakaowca (Theobroma Cacao). Jest tłuszczem stałym o char., przyjemnym zapachu, temp. topnienia 32-35ºC, co sprawia, że świetnie nadaje się do przygot. takich form leków, które mają upłynniać się w temp. ludzkiego ciała (globulki, czopki). Barwa: od białej do słoneczno żółtej. Gł. składniki to: glicerydy kwasów stearynowego, palmitynowego, olejowego i arachidowego.
Olej rycynowy (Oleum ricini)
Otrzymywany przez wyciskanie na zimno nasion rącznika (Ricinus communis z rodziny Euphorbiaceae), a następnie wygotowywanie z wodą, które pozwala m.in. na rozkład trującej subst. rycyny, której obecność w nasionach może wywołać zatrucie. Jest bezbarwnym, jasnożółtym płynem. Zaw. ok. 80% glicerydów kwasu rycynolowego, zaw. również mniejsze ilości glicerydów kwasów olejowego i linolowego. Stos. jako środek przeczyszczający, za to dział. odpowiada kwas rycynolowy, który po uwolnieniu z glicerydów (pod wpływem enzymów trawiennych) drażni błonę śluzową jelita cienkiego co pobudza perystaltykę. Stos. się w dawce 15-30g, czyli 1 do 2 łyżek stołowych.
Olej lniany (Oleum lini)
-otrzym. przez wyciskanie na zimno nasion lnu zwyczajnego Linum usitatissimum z rodziny lnowate Linaceae
-nasiona zaw. 30-40% oleju tłustego bogatego w glicerydy kwasu linolowego, linolenowego oraz olejowego
-wykorz. do sporządzania preparatów farmaceut., np. w mieszaninie z wodą wapienną jako mazidło na odmrożenia
-ze względu na dużą zaw. NNKT zaliczamy je do czynników aktywnych zwanych Wit.F.
Olej wątłuszowy (tran) (Oleum Jecoris Aselli)
-otrzymyw. z wątroby wątłusza (dorsza) Gadus morrhua poprzaz wytopienie, a nast. wymrożenie w temp.(-5ºC) części ulegających zestaleniu
-zaw. duże ilości glicerydów NNKT i olejowego, palmitynowego oraz w mniejszych ilościzh estry nasyconych kwasów, np. palmitynowego.
-najważniejszy skład. to wit. A oraz D3.
-tran kiedyś stos. jako środek wzmacniający i źródło wit.A i D3. Obecnie stos. w postaci kapsułek, o właściwościach uodparniających na różne infekcje.
-stos. zewn w pastaci maści na oparzenia czy źle gojące się rany skóry- przyspiesza ich regenerację. Tran łatwo ulega utlenieniu i wpływowi ciepła, dlatego należy go przechowywać w odpow. temp.
Olej rzepakowy (Oleum rapae)
-otrzym. z dojrzałych nasion rzepaku Brassica napus z rodziny krzyżowych Brassicaceae
-w zależności od odmiany hodowlanej olej rzepakowy zaw. zmienne ilości glicerydów, toksycznego kwasu erukowego (nawet do 50%). Innymi skład. są glicerydy kwasu olejowego, linolowego i linolenowego.
Olej wiesiołkowy (Oleum Oentherae)
-otrzymywany z nasion różnych gat. wiesiołka, gł. Oenthera biennia i Oenthera Paradowa z rodziny wiesiołkowatych Oentheraceae
-zaw. >80% nienasyconych kwasów tłuszczowych, w tym >70% kwasu linolowego
-stos. w miażdżycy, stanach alergicznych, chorobach skórnych, a nawet w chorobach autoimmunizacyjnych i SM.
Olej oliwkowy (Oleum olivarum)
-olej roślinny o zmiennym zabarwieniu od złocistożółtego do żółtozielonego, char. zapachu oraz specyf. smaku
-otrzym. w wyniku procesu tłoczenia „na zimno” lub „na gorąco” miąższu owoców oliwki. W niskich temp. <15ºC mętnieje, jest to proc. odwracalny.
-stos. w przem. spoż., do smażenia. W przem. Kosmet. Polecany przy suchej, źle ukrwionej, łuszczącej się, pękającej skórze, stos. w maskach do włosów, do pielęgnacji paznokci.
-oliwka ma właściwości rozgrzewające i poprawiające ukrwienie.
Smalec wieprzowy (Adeps smillus)
-to tłuszcz wytopiony z tkanek tłuszczowych świni domowej Sus scropha var. Domesticus
-sur. jest biały, jednorodny i miękki w temp. pokojowej, jego temp. topnienia 38-46ºC
-podst. skład.: triglicerydy, gł. kwasu olejowego (ok.45%), w mniejszej części kwasu palmitynowego oraz stearynowego; w małych ilościach cholesterol i lecytyna
-zastos. w farmacji jako podłoże do maści (maść siarkowa)
-wady smalcu- ograniczona trwałość i podatność na utlenianie
Inne tłuszcze stos. w lecznictwie:
-Oleum arachidis – Olej arachidowy
-Oleum sezami – Olej sezamowy
-Oleum sojae – Olej sojowy
stosowane jako rozpuszczalniki w recepturze.
Lanolina bezwodna (Lanolinum anhydricum) Syn. Adeps lane anhydricum, Tłuszcz z wełny, Wosk z wełny
-tłuszcz, który uzyskuje się z wełny owczej podczas jej odtłuszczania i oczyszczania (m.in. z kwasów tłuszczowych) przy użyciu rozpuszczalników organicznych lub roztworów wodorotlenków potasowych. Uzyskana w ten sposób masa jest poddawana szeregom zabiegów, które mają na celu jej oczyszczenie, wybielenie i odwodnienie. uzyskany surowiec jest jasnobrązową tłustą masą o char. zapachu („ostrym”)
-ma skomplikowany skład chem. Zaw. bardzo różnorodne połączenia estrowe steroli (gł. cholesterolu) i wyższych alkoholi alifatycznych z kwasami tłuszczowymi.
-zastos. w farmacji: do wyrobu różnych maści. Ma właściwości emulgujące i pozwala na wytworzenie w maściach emulsji woda-olej.
-lanolina pozwala na wprowadzenie w podłoże różnych roztworów, które są z niej uwalniane na pow. skóry w trakcie wchłaniania maści. Sama lanolina łatwo wchłania się przez skórę.
-wada jako podłoża: char. zapach, który dla niektórych nie jest miły. Można go zamaskować poprzez dodatek olejków eterycznych.
Olbrot (Cetaceum)
-obecnie rzadko wykorz.
-otrzym. z jamy głownej waleni Physter monocephalus. Jest to gat. wielorybów wyst. na Oceanie Spokojnym i Indyjskim. W jamie ich czaszek znajd. się olej, z którego przez wymrożenie wykrystalizowuje się do 10% olbrotu. Oczyszczony sur. jest białą, krystaliczną subst. o temp. topnienia ok.50ºC.
-olbrot zaw. gł. palmitynian cetylu i inne estry cetylowe.
-kiedyś stos. do wyrobu maści i kremów, obecnie b. trudno dostępny, w przem. kosmet. zastąpiono go syntetyczną pochodną.
Wosk żółty (Cera flava)
-uzyskany przez stopienie plastrów woskowych wytworzonych przez pszczoły Apis mellifica. Plastry wyjęte z ula pozbawia się miodu poprzez wtłaczanie lub odwirowywanie a następnie topi się w gorącej wodzie i oczyszcza poprzez filtrowanie. Uzyskuje się w ten sposób żółtą masę o char. zapachu i temp. topnienia ok.65ºC.
-Skład. chem wosku jest zmienny i zależy od jego pochodzenia.
-zaw. gł. estry kwasu palmitynowego i alkohole woskowe: mircylowy i certylowy. Wyst. również inne subst., np. sterole i barwniki.
-wykorz. jako twarde podłoże maściowe i do wyrobu plastrów. W praktyce aptecznej nie stos.
Wosk biały (Cera alba)
-wybielony na słońcu lub za pomocą subst. utleniających wosk żółty, jego właściwości i zastos. jak wosk żółty.
FLAWONOIDY – jest to grupa subst. poch. rośł. o char. barwników, których szkielet podst. skład. się z 15 atomów węgla. Właściwości fizykochem:
-są to żółte lub bezbarwne subst. stałe
-w zależności od budowy char. się różną rozpuszczalnością
-wykazują żółtą lub brunatną fluorescencję w promieniach UV
-dają szereg reakcji barwnych (np. z kwasem bornym i szczawiowym)
-bardzo rozpowszechnione w świecie roślin
-rzadko wyst. u bakterii, glonów, mszaków
-najcz. wyst. jako żółte barwniki rozpuszczone w soku komórkowym, w kwiatach, liściach, rzadziej w owocach, korach
-niekiedy krystalizują w kom. skórki (postać kryształów)
Zastosowanie - aktywność farmakolog. jest słaba ale wielokierunkowa, najważniejsze typy działania:
-wspływ uszczelniający i wzmacniający na ściany naczyń kapilarnych (włosowatych)- zapobiegają krwawieniom, wybroczynom, żylakom), np. rutyna
-dział. diuretyczne (moczopędne)
-wpływ na krążenie (przepływ wieńcowy- naczynia serca) oraz wpływ hipotensyjny (obniżający ciśnienie)- flawonoidy głowy
-dział. przeciwzapalne – flawonoidy koszyczka rumianku...
Agunia.Z