Tukidydes - Wojna Peloponeska.pdf - Tukidydes - ssaaggaa

TUKIDYDES

WOJNA PELOPONESKA

MMII ®

KSIĘGA PIERWSZA

Tukidydes z Aten opisał wojnę, którą prowadzili między

sobą Peloponezyjczycy i Ateńczycy. Zabrał się do dzieła zaraz

z początkiem wojny, spodziewając się, Ŝe będzie ona wielka i ze

wszystkich dotychczasowych wojen najbardziej godna pamięci.

Wniosek swój zaś opierał na tym, Ŝe obie strony ruszały na

nią znajdując się u szczytu swej potęgi wojennej, a reszta Hel-

lady bądź od razu, bądź z pewnym wahaniem przyłączała się

do jednej albo drugiej strony. Był to bowiem największy ruch,

jaki wstrząsnął Hellenami i pewną częścią ludów barbarzyń-

skich, a moŜna powiedzieć nawet, Ŝe i przewaŜającą częścią ludz-

kości. Dokładne zbadanie wypadków poprzedzających tę wojnę

i jeszcze dawniejszych nie było moŜliwe ze względu na zbyt

długi okres czasu, jaki od nich upłynął; jednakŜe cofając się

w najodleglejszą przeszłość, na podstawie świadectw, które roz-

patruję i którym muszę wierzyć, sądzę, Ŝe nie było wówczas

ani wielkich wojen, ani innych wielkich wydarzeń.

Okazuje się bowiem, Ŝe ten kraj, który obecnie nazywa się

Helladą, nie od razu miał ludność osiadłą, lecz Ŝe w dawniej-

szych czasach odbywały się tu wędrówki, a plemiona łatwo

opuszczały swą ziemię, ulegając stale czyjejś przewadze

liczebnej. Nie było wówczas handlu ani bezpiecznej komunika-

cji lądowej i morskiej; kaŜdy szczep wykorzystywał swą ziemię

tylko celem zaspokojenia niezbędnych potrzeb; nie gromadzo-

no majątków ani nie uprawiano ziemi, gdyŜ nigdy nie było

wiadomo, czy ktoś obcy się nie pojawi i nie odbierze plonów.

Murów obronnych nie było; ludzie, przekonani, Ŝe wszędzie

potrafią sobie zdobyć dzienne utrzymanie, bez przykrości opusz-

czali swoje siedziby. Nie byli silni i nie mieli ani wielkich

miast, ani innych czynników potęgi. Największe zaś prze-

sunięcia odbywały się zawsze na najurodzajniejszych obsza-

rach: dzisiejszej Tessalii, Beocji, większej części Peloponezu

(prócz Arkadii), a w pozostałej Helladzie równieŜ na tere-

nach, które były najŜyźniejsze. Albowiem wzrastające dzięki

urodzajnej ziemi bogactwo poszczególnych jednostek wywo-

ływało walki wewnętrzne, które z kolei rujnowały mieszkań-

ców kraju, jednocześnie zaś obce plemiona bardziej zagraŜały

takiemu krajowi. Dlatego teŜ w Attyce, gdzie od najdawniej-

szych czasów z powodu nieurodzajnej gleby nie było walk we-

wnętrznych, stale mieszkała ta sama ludność. Nienajsłabszym

dowodem mego rozumowania, Ŝe właśnie wskutek zmian lud-

nościowych pozostała część Hellady nie doszła do takiego

wzrostu jak Attyka, jest fakt, Ŝe przecieŜ ci, którzy musieli

uciekać z innych krajów greckich z powodu wojny albo spo-

rów wewnętrznych — i to najmoŜniejsi — przybywali właś-

nie do Aten jako do kraju spokojnego; oni to, przyjmując oby-

watelstwo ateńskie, juŜ w najdawniejszych czasach przyczy-

niali się do wzrostu liczby mieszkańców tak dalece, Ŝe później,

wobec przeludnienia Attyki, wysyłano osadników nawet do

Jonii.

O słabości dawnej Grecji w nienajmniejszej mierze świadczy

równieŜ fakt, Ŝe przed wyprawą trojańską Hellada nie zdobyła

się na Ŝaden wspólny czyn: wydaje mi się, Ŝe jako całość nie no-

siła jeszcze nawet nazwy „Hellady" i Ŝe przed Hellenem, synem

Deukaliona*, w ogóle nawet nie istniała ta nazwa, ale kaŜdy

szczep, a w największym zasięgu szczep pelasgijski, nadawał

od siebie nazwę krajowi, jaki zamieszkiwał; dopiero kiedy

Hellen i jego synowie doszli do potęgi w Ftiotydzie i kiedy roz-

maite miasta zaczęły ich wzywać na pomoc, ze względu na

wzajemne stosunki zaczęto coraz powszechniej przybierać

nazwę Hellenów. JednakŜe i tak długi czas nazwa ta nie mogła

odnieść zupełnego zwycięstwa i objąć wszystkich Greków. Naj-

lepszym zaś dowodem jest Homer: chociaŜ bowiem Ŝył w cza-

sach znacznie późniejszych od walk pod Troją, nigdy nie uŜył tej

nazwy na określenie wszystkich Greków, lecz jedynie na

określenie tych, którzy przybyli z Achillesem z Ftiotydy i którzy

w istocie byli pierwszymi Hellenami; innych zaś Greków na-

zywa w swoich epopejach Danaami, Argiwczykami i Achajami.

Ale takŜe nie mówi nic o „barbarzyńcach" *, jak mi się zdaje,

dlatego Ŝe i „Hellenowie" nie byli jeszcze wtedy odróŜnieni

i objęci wspólną nazwą w przeciwieństwie do innych narodów.

Ci więc, którzy kolejno przyjmowali nazwę Hellenów — po-

czątkowo te miasta, które się nawzajem rozumiały, a w końcu

wszyscy — z powodu słabości i małej łączności wzajemnej

wspólnie nie dokonali niczego przed wojną trojańską. A i na tę

wyprawę wyruszyli dopiero po dłuŜszym oswajaniu się z mo-

rzem.

Pierwszy bowiem, jak słyszymy, miał flotę Minos. Panował

on nad przewaŜającą częścią morza zwanego dziś Helleńskim,

sprawował teŜ władzę nad Cykladami; większą ich część

pierwszy skolonizował wypędziwszy Karów i synów swych

ustanowiwszy panami. Oczywiście, w miarę swych moŜliwości,

tępił równieŜ piratów na morzu, aby dochody tym pewniej do

niego płynęły.

Dawni bowiem Hellenowie i ci spośród barbarzyńców, którzy

mieszkali nad morzem i na wyspach, skoro zaczęli częściej na

okrętach do siebie docierać, zajęli się korsarstwem. Wodzami

tych wypraw były jednostki moŜne, które podejmowały je dla

zysku osobistego i w celu zapewnienia biednym środków utrzy-

mania. Napadając na miasta otwarte i załoŜone na sposób wsi —

grabili je i stąd czerpali główne środki do Ŝycia. Zajęcie to nie

przynosiło Ŝadnej ujmy, a raczej nawet trochę sławy. Świad-

czyć o tym mogą i dzisiaj jeszcze ci mieszkańcy lądu stałego,

dla których chlubą jest zręczne wykonywanie tego rzemiosła,

jak równieŜ i dawni poeci, u których ludzie stale w jednakowy

sposób zapytują przyjeŜdŜających, czy nie są korsarzami; do-

wodzi to, Ŝe ani zapytywani nie uwaŜają tego zajęcia za ha-

niebne, ani pytający nie chcą tamtych obrazić. Napadali na

siebie równieŜ i na lądzie. I po dziś dzień tym dawnym trybem

Ŝyje wielka część Hellady, jak Lokrowie Odzolijscy, Etolo

wie, Akarnańczycy i inni mieszkańcy tamtejszego lądu stałego.

TakŜe zwyczaj noszenia broni pozostał tym mieszkańcom Z cza-

sów dawnego Ŝycia zbójeckiego.

Wszyscy mieszkańcy Hellady chodzili pod bronią w owych

dawnych czasach ze względu na nie obwarowane siedziby

i brak bezpieczeństwa na drogach; całe w ogóle Ŝycie spę-

dzali z bronią, tak jak barbarzyńcy. Te okolice Hellady, które

jeszcze obecnie Ŝyją w ten sposób, świadczą, Ŝe kiedyś po-

dobny zwyczaj panował powszechnie. Spośród Hellenów pierwsi

odłoŜyli broń Ateńczycy i zarzuciwszy twardy tryb Ŝycia

przyjęli wytworniejsze obyczaje. I nie tak dawne to czasy,

kiedy u Ateńczyków starsi ludzie ze sfer zamoŜniejszych prze-

stali nosić wykwintne lniane chitony* i upinać włosy w war-

kocz przy pomocy złotych spinek w kształcie świerszczy; takŜe

i u Jończyków z powodu ich pokrewieństwa szczepowego

z Ateńczykami długo się ten zwyczaj wśród starszych ludzi

utrzymał. Krótkiego natomiast stroju i takiego, jaki się dzisiaj

nosi, pierwsi zaczęli uŜywać Lacedemończycy; zresztą i pod inny-

mi względami ludzie zamoŜniejsi najbardziej zbliŜyli się tam

w sposobie Ŝycia do ludu. Lacedemończycy teŜ pierwsi obnaŜyli

ciało i rozebrawszy się do naga zaczęli przy ćwiczeniach gimna-

stycznych nacierać je oliwą; w dawnych zaś czasach nawet na

igrzyskach olimpijskich zawodnicy walczyli z opaskami na bio-

drach; ten zwyczaj ustał dopiero niedawno. Jeszcze i teraz nie-

którzy barbarzyńcy, a przede wszystkim Azjaci, stają do zawo-

dów pięściarskich i atletycznych w przepaskach na biodrach.

Wiele jeszcze innych dowodów moŜna by przytoczyć na to, Ŝe

w dawnej Helladzie panowały obyczaje podobne tym, jakie

dziś istnieją wśród barbarzyńców.

ZałoŜone w nowszych czasach miasta, które wraz z rozwo-

Tukidydes - Wojna Peloponeska.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: