Zorpette Glenn - To nie wózek golfowy.pdf - świat nauki - joliet_

dacze poszukuj bezpiecznych zwizkw

o spodziewanym dzia¸aniu blokujcym

receptory AMPA przepuszczalne dla

wapnia. Dotychczas uzyskano jedynie

substancje toksyczne. Jednakýe mniej

swoiste blokery AMPA zapobiegaj

æmierci komrek w modelu zwierz«cym

nawet wwczas, gdy podaje si« je w 24

godziny po niedokrwieniu.

W celu powstrzymania apoptozy Choi

i wsp¸pracownicy badali lek o nazwie

ZVAD, ktry hamuje bia¸ko odpowie-

dzialne za ten proces podczas rozwoju

embrionalnego. W hodowli tkankowej

ærodek ten odznacza¸ si« dzia¸aniem neu-

roprotekcyjnym. George S. Robertson

z University of Ottawa odkry¸ rwnie sku-

teczne bia¸ko inhibicyjne apoptozy neu-

ronalnej (neuronal apoptosis inhibitor pro-

tein Ð NAIP) i stwierdzi¸, ýe brak NAIP

i jego genu jest przyczyn zaniku mi«æni

kolcowych u dzieci. Wykorzystujc neu-

rotropowe w¸aæciwoæci pewnego wirusa,

wprowadzi¸ gen NAIP do wraýliwych

neuronw szczurw po udarze niedo-

krwiennym i skonstatowa¸, ýe jego obec-

noæ zmniejsza uszkodzenie mzgu o

60%. W innym badaniu Robertson zasto-

sowa¸ lek K2528 (ktry u zwierzt zwi«k-

sza produkcj« tego bia¸ka) z podobnie ko-

rzystnym skutkiem. W tym roku lek

prawdopodobnie zostanie obj«ty bada-

niami klinicznymi.

Dodatkow zalet K2528 jest dzia¸a-

nie antyekscytotoksyczne. Istniej rw-

nieý inne leki, ktre jednoczeænie zapo-

biegaj toksycznoæci wzbudzonej i ha-

muj apoptoz« poprzez ãwymiatanieÓ

wolnych rodnikw dzia¸ajcych na pod-

stawowych etapach obydwu procesw.

Ostatnio zwraca si« rwnieý uwag« na

rol« cynku w ekscytotoksycznoæci i

apoptozie. W laboratorium Choi stwier-

dzono, ýe zwizanie cynku przed jego

wnikni«ciem do wraýliwych neuronw

pomaga chroni je przed nast«pstwami

udaru niedokrwiennego.

Niewykluczone, ýe ærodki stosowane

w leczeniu udaru niedokrwiennego m-

zgu b«d ponadto uýyteczne w innych

przypadkach chorobowych. K2528 mo-

ýe ¸agodzi objawy uszkodzenia mzgu

w przebiegu choroby Alzheimera, w kt-

rej apoptoza odgrywa pewn rol«. Zu-

kin sdzi, ýe zwizki zapobiegajce

æmierci komrki wywo¸anej kwasem

glutaminowym okaý si« przydatne

w leczeniu padaczki, urazw g¸owy, pl-

sawicy Huntingtona i encefalopatii

w przebiegu AIDS. ãIstnieje swego ro-

dzaju bariera bezw¸adu, ktra wyros¸a

na historycznie uwarunkowanym prze-

konaniu, ýe z urazami mzgu nic nie da

si« zrobi Ð mwi Choi. Ð Obecnie poja-

wi¸a si« nadzieja.Ó

MOTORYZACJA

sza. Podczas przyæpieszania s¸ysz« trud-

ny do okreælenia futurystyczny odg¸os;

dla osb znajdujcych si« na zewntrz

samochd jest jednak cichy.

Po upewnieniu si«, ýe biorcy udzia¸

w teæcie kierowca nie jest niemrawy

lub psychicznie niezrwnowaýony, za-

ch«ca si« go zwykle do mocniejszego

naciæni«cia peda¸u przyæpieszenia, praw-

dopodobnie aby uprzedzi mogce si«

nasun skojarzenia z wzkiem gol-

fowym. Robi« to z prawdziw przy-

jemnoæci. Oficjalnie EV1 osiga pr«d-

koæ 100 km/h w czasie krtszym niý

9 s, co jest wynikiem nie odbiegajcym

od osigw sportowych samochodw

benzynowych.

Przedstawiciele GM twierdz, ýe

mi«dzy kolejnymi ¸adowaniami aku-

mulatora EV1 b«dzie przejeýdýa¸ od 110

do 145 km, zaleýnie od warunkw jaz-

dy. Kierowcy doæwiadczalni nie zwi-

zani z GM utrzymuj, ýe parametry te

s odrobin« gorsze, szczeglnie w ru-

chu miejskim. EV1 jest dost«pny tylko

w po¸udniowej Kalifornii i Arizonie,

cz«æciowo z powodu niekorzystnego

wp¸ywu zimnego klimatu na akumula-

tory kwasowo-o¸owiowe, co w kon-

sekwencji prowadzi do zmniejszenia

jego zasi«gu. Samochody mog by je-

dynie wypoýyczane, poniewaý kilka

problemw, takich jak zuýycie baterii

po kilku latach, sprawia, ýe pojazdy te

nie nadaj si« do sprzedaýy.

GM nie ujawni¸ tzw. przyrostowego

kosztu budowy kaýdego EV1 (w kt-

rym nie uwzgl«dniono 350 mln dolarw

wydanych przez GM na opracowa-

nie samochodu). Niezaleýni specjaliæci

To nie wzek golfowy

Kierowa¸em nowym

pojazdem elektrycznym

wyprodukowanym przez GM

scem, gdzie Ferrari i Lamborghi-

ni nie budz sensacji. Co wi«c

maj uczyni entuzjaæci automobilizmu

chccy zwrci na siebie uwag«? Moja

rada jest nast«pujca: kupi samochd

elektryczny.

W lutym br. jedzi¸em nowym EV1

firmy General Motors oraz innymi elek-

trycznymi pojazdami wok¸ Pasadeny

(Kalifornia) i odkry¸em, ýe budz one

zainteresowanie: ludzie zadaj pytania,

komentuj, a czasem nawet zbieraj si«

grupki ciekawskich. Niewtpliwie dzie-

je si« to g¸wnie za spraw op¸ywowych

kszta¸tw tych samochodw Ð dzi«ki

korzystnej aerodynamice moýna wyko-

rzysta do maksimum energi« zgroma-

dzon w akumulatorze.

Samochd GM zas¸uguje na uwag«,

poniewaý jest pierwszym od 70 lat po-

jazdem elektrycznym duýego koncernu

samochodowego projektowanym jako

elektryczny od samego pocztku. Naj-

istotniejszym problemem, jaki naleýa¸o

rozwiza, by¸a minimalizacja wsp¸-

czynnika oporu dynamicznego. W EV1

wynosi on 0.19, tak ýe nasz wz bez pro-

blemu pokonuje Chevroleta Corvette,

ktry prowadzi pod tym wzgl«dem

wærd samochodw benzy-

nowych (wsp¸czynnik 0.29).

Te fakty i liczby wyrzuci¸

z siebie jak karabin maszyno-

wy Rick Ostrov oprowadzaj-

cy mnie po firmie dealerskiej

Saturn w Monrowii. Kr«py,

wysportowany i w lotniczych

okularach, Ostrov wyglda

raczej na pilota myæliwca niý

na mniej wi«cej czterdzie-

stoletniego specjalist« od mar-

ketingu i mi¸oænika windsur-

fingu, ktrym w rzeczywi-

stoæci jest. ãTo wiýe si« z

przetrwaniem naszej planety

Ð stwierdza tuý przed tym, jak

wskakuj« na siedzenie kierow-

cy. Ð Mwimy naszym klien-

tom, ýe staj si« oblatywacza-

mi XXI wieku.Ó

Aby uruchomi samochd,

wystukuje si« na klawiaturze

pi«ciocyfrowy kod bezpie-

czeÄstwa, naciska przycisk

oznaczony ãrunÓ (jazda) i ru-

ELEKTRYCZNY SAMOCHîD jest ¸adowany

za pomoc indukcyjnego ãwios¸aÓ wsuwanego

w pobliýu przedniego zderzaka.

Kristin Leutwyler

å WIAT N AUKI Czerwiec 1997 13

P o¸udniowa Kalifornia jest miej-

Cig dalszy ze strony 12

oceniaj jednak, ýe koszt budowy kaýde-

go egzemplarza wynosi co najmniej

100 tys. dolarw. Mimo to GM, wypo-

ýyczajc samochody przez swoj firm«

dealersk Saturn, pobiera op¸at« od-

powiadajc cenie sprzedaýy rwnej

34 tys. dolarw. Dzi«ki stanowym i fede-

ralnym ulgom podatkowym miesi«cz-

na op¸ata za wypoýyczenie obniýa

si« w Kalifornii do 515 dolarw, przy

pierwszej wp¸acie rwnej 2400 dolarw.

Urzdzenie do ¸adowania pojazdu moý-

na wypoýyczy za dodatkowe 50 dola-

rw miesi«cznie.

W koÄcu stycznia, po oko¸o 7 tygo-

dniach od chwili wprowadzenia EV1 na

rynek, wypoýyczono ¸cznie 124 egzem-

plarze osobom starannie wybranym, po

cz«æci ze wzgl«du na ich zdolnoæ zro-

zumienia ograniczeÄ samochodu. Efek-

towne wprowadzenie EV1 na rynek po-

przedzi¸a akcja reklamowa Ð jej budýet

ocenia si« na 8 mln dolarw (rwnieý

i tej liczby GM nie potwierdza).

W odpowiedzi na kilka sceptycznych

pytaÄ Ostrov zaskakuje mnie stwier-

dzeniem: ãTen samochd nie jest

rozwizaniem. Jest jego pocztkiem.Ó

Na tym etapie waýniejszy jest jego od-

bir niý znaczenie dla biosfery. ãDzie-

ciakom, z ktrymi uprawiam surfing Ð

dodaje Ð mog« powiedzie, ýe ýycie

w zgodzie z naturalnym ærodowi-

skiem moýe by podniecajce i zabaw-

ne. Nie musimy zaraz jedzi wzkami

golfowymi lub pojazdami typu Soylent

Green *.Ó

Cigle dzia¸a...

To po prostu duracellowski krliczek

programw kosmicznych. Sonda Pioneer 10,

wystrzelona w 1972 roku w celu zbadania

Jowisza, wykona¸a niedawno wyjtkowo

trudne akrobacje, nakierowujc

swoje anteny na Ziemi« w celu

polepszenia jakoæci odbioru

nadawanego przez ni sygna¸u.

W ostatnich latach stawa¸ si«

on coraz s¸abszy. Aby wykorzysta

maksymalnie swoj moc,

Pioneer 10 Ð znajdujcy si«

najdalej ze wszystkich wys¸anych

do tej pory sond, bo aý 10 mln km

od Ziemi Ð musia¸ wy¸czy

nadajnik. By¸ to manewr

ryzykowny, o powodzenie

ktrego niepokoi¸ si« szef

projektu Larry Lasher. Jednak

po 90 min wirowania w ciszy Pioneer 10

przekaza¸ do NASA komunikat o powodzeniu

operacji. Jest wi«c nadzieja, ýe ta

niezawodna sonda b«dzie utrzymywa

¸cznoæ z Ziemi jeszcze przez lata.

Glenn Zorpette

* Pojazd ekologiczny z silnikiem na sos sojowy

(przyp. t¸um.).

ASTRONOMIA

na jej powierzchni wynosi oko¸o Ð200¡C,

jednak oddzia¸ywania grawitacyjne mi«-

dzy ksi«ýycami Jowisza powoduj prze-

kaz energii do jej wn«trza. Jeæli strumieÄ

energii jest dostatecznie duýy, moýe sto-

pi znajdujce si« g¸«boko warstwy lodu

i utworzy wielki ocean. Na przekaza-

nych przez Galileo zdj«ciach wida, ýe

ãenergia jest dostatecznie duýa, by spo-

wodowa wyp¸ywyÓ Ð informuje Gree-

ly, chociaý nie ma jeszcze dowodu ist-

nienia pod powierzchni wody w stanie

ciek¸ym.

Zwi«kszone zainteresowanie Europ

pojawia si« w czasie, gdy naukowcy co-

raz powaýniej rozpatruj hipotez«, ýe

warunki sprzyjajce rozwojowi ýycia wy-

st«puj nie tylko na planetach, ale i na

ich ksi«ýycach. W cigu ostatnich dwch

lat astronomowie odkryli planety krý-

ce wok¸ co najmniej oæmiu gwiazd po-

dobnych do S¸oÄca. Perspektywy znale-

zienia ýycia typu ziemskiego na tych

ogromnych cia¸ach niebieskich s nik¸e,

w opublikowanym jednak niedawno na

¸amach Nature artykule Darren M. Wil-

liams, James F. Kasting i Richard A.

Wade z Pennsylvania State University

wskazuj, ýe dwie z nowo odkrytych pla-

net mog znajdowa si« w obr«bie bio-

sfery swych macierzystych gwiazd i wa-

runki panujce na ich hipotetycznych

wielkich ksi«ýycach mog si« okaza

sprzyjajce dla rozwoju ýycia.

Autorzy przyznaj, ýe ich wnioski

maj silnie spekulatywny charakter.

Nikt nie wie, czy wok¸ nowo odkry-

tych planet krý jakiekolwiek ksi«ýy-

ce, a jeæli tak, to czy maj dostatecznie

duý mas«, by utrzyma atmosfer« i wy-

tworzy ochronn tarcz« pola magne-

tycznego. Z drugiej jednak strony, przy-

k¸ad Europy wskazuje, ýe by moýe

regu¸a okreælajca moýliwoæci powsta-

Nauka latania

Wyczyny krtkoskrzyd¸ych widelnic

pozwol zrozumie, w jaki sposb owady

zdoby¸y umiej«tnoæ latania. W jednym

ze styczniowych numerw Nature James

H. Marden z Pennsylvania State University

dzieli si« wnioskami, do ktrych doszed¸,

ogldajc widelnice ælizgajce si«

po powierzchni wody. Niektre uýywa¸y

swoich cienkich skrzyde¸ jak wiose¸.

Inne porusza¸y si« szybciej od nich,

trzepocc skrzyd¸ami. Jeszcze inne

unosi¸y cztery przednie nogi w powietrze

Ð tylko dwa tylne odnýa pozostawa¸y

w kontakcie z wod, aby zachowa

stabilnoæ. Gdy temperatura otoczenia

by¸a wyýsza, widelnice unosi¸y si«

z tej ostatniej pozycji w powietrze

i przelatywa¸y krtkie dystanse. Marden

sugeruje, ýe w wyniku takiego muskania

powierzchni wody owady mog¸y rozwin

zdolnoæ do wytworzenia si¸y noænej i cigu.

Europa si« zieleni

Czy na ksi«ýycach planet

olbrzymw warto szuka ýycia?

ClarkeÕa 3001 (trzeciej cz«æci

2001 ) wielki ksi«ýyc Jowisza

Europa przedstawiony zosta¸ jako miej-

sce rozkwitu rýnorodnych form ýycia,

ktre rozwin«¸o si« wok¸ otworw hy-

drotermicznych g¸«boko pod powierz-

chni pokrywajcej ca¸ planet« skoru-

py lodowej. I chociaý to tylko fikcja

literacka, znakomicie oddaje fal« pod-

niecenia, ktre zapanowa¸o w ærodowi-

sku naukowym, gdy na podstawie obra-

zw przes¸anych przez sond« Galileo

wycigni«to wniosek, iý w g¸«bi Euro-

py moýe znajdowa si« woda w stanie

ciek¸ym Ð jedna z substancji niezb«d-

nych do ýycia.

Juý ponad 10 lat temu sonda Voyager

odkry¸a nam niezwyk¸oæ æwiata Euro-

py Ð skutego lodem, poznaczonego siat-

k zagadkowych brzowawych linii,

geologicznie m¸odego globu. 19 grud-

nia 1996 roku w odleg¸oæci zaledwie

692 km od jej powierzchni przemkn«¸a

sonda Galileo , wykonujc zdj«cia (do-

st«pne w World Wide Web pod adre-

sem http://www.jpl.nasa.gov/galileo/).

Ukaza¸y one szybko zmieniajc si« po-

wierzchni« tego ksi«ýyca poznaczon

formacjami geologicznymi, ktre Ð jak

mwi Ronald Greely z Arizona State

University Ð ãwydaj si« pozosta¸oæcia-

mi wulkanw lub gejzerw lodowychÓ.

Odkrycia te æwiadcz o wielkich ilo-

æciach ciep¸a zmagazynowanego pod

skorup Europy. årednia temperatura

CIG DALSZY...

Uwaga na ¸ososie

Choroba szalonych krw moýe si« przenieæ

w d¸ ¸aÄcucha pokarmowego. Przyczyn

tego neurodegeneracyjnego schorzenia

mzgu, podobnie jak innych

gbczastych encefalopatii,

na ktre zapadaj ludzie

i zwierz«ta, moýe by

nieprawid¸owa wersja bia¸ka

amyloidowego (PrP).Naukowcy

z National Institutes of Health

i Uniwersytetu w Mediolanie

znaleli ostatnio prawid¸owe

PrP w mzgach ¸ososi

podczas tar¸a. Poniewaý bia¸ko to

w rzadkich przypadkach potrafi

przekszta¸ca si« w form«

zakan, ¸ososie hodowlane podobnie

jak wo¸owina mog stanowi teoretyczne

zagroýenie dla zdrowia publicznego.

Uprzednio PrP wykrywano jedynie u ssakw

(patrz åwiat Nauki ; luty 1997, strona 6).

Kristin Leutwyler

14 å WIAT N AUKI Czerwiec 1997

W nowej ksiýce Arthura C.

Zorpette Glenn - To nie wózek golfowy.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: