Aby łatwiej było mówić o kierunkach i opisywać położenie poszczególnych części ciała, w przestrzennym układzie współrzędnych umieszczono ciało człowieka w pozycji anatomicznej. Osie tego układu określono w następujący sposób:
x - oś pozioma czyli poprzeczna(axis horizontalis sive transversalis) -biegnąca z lewa na prawo
y - oś pionowa czyli długa(axis verticalis sive longitudinalis) -biegnąca z dołu do góry
z - oś strzałkowa(axis sagittalis) -biegnąca od przodu ku tyłowi
Osie te wyznaczają główne płaszczyzny wspomnianego układu:
płaszczyzny czołowe (plana frontalia sive coronalia) -wyznaczone przez osie pionowe i poziome; płaszczyzna szwu wieńcowego (sutura coronalis)
płaszczyzny strzałkowe (plana sagittalia) -wyznaczone przez osie pionowe i strzałkowe; płaszczyzna szwu strzałkowego (sutura sagittalis)
płaszczyzny poziome czyli poprzeczne (plana horizontalia sive transversa) -wyznaczone przez osie poziome i strzałkowe.
W szczególności własnymi nazwami wyróżnione są:
oś główna (axis principalis)
- oś pionowa przechodząca przez szczyt głowy
płaszczyzna pośrodkowa (planum medianum)
- płaszczyzna strzałkowa zawierająca oś główną; płaszczyzna symetrii ciała
płaszczyzna przypośrodkowa (planum paramedianum)
- płaszczyzna strzałkowa równoległa do płaszczyzny pośrodkowej
płaszczyzna przezodźwiernikowa (planum transpyloricum)
- płaszczyzna pozioma, w połowie odległości pomiędzy wcięciem szyjnym mostka a górnym brzegiem spojenia łonowego; płaszczyzna Addisona
płaszczyzna podżebrowa (planum subcostale)
- płaszczyzna pozioma przechodząca obustronnie przez najniższy punkt łuku żebrowego (arcus costalis)
płaszczyzna nadgrzebieniowa (planum supracristale)
- płaszczyzna pozioma przechodząca obustronnie przez najwyższy punkt grzebienia biodrowego (crista iliaca)
płaszczyzna międzyguzkowa (planum intertuberculare)
- płaszczyzna pozioma przechodząca obustronnie przez guzek biodrowy (tuberculum iliacum)
płaszczyzna międzykolcowa (planum interspinale)
- płaszczyzna pozioma przechodząca obustronnie przez kolec biodrowy przedni górny (spina iliaca anterior superior)
W odniesieniu do osi pionowej używa się następujących określeń:
górny (superior)
dolny (inferior)
czaszkowy (cranialis)
ogonowy (caudalis)
szczytowy (apicalis)
podstawny (basalis); podstawowy (basilaris)
W odniesieniu do osi poprzecznej używa się następujących określeń:
prawy (dexter)
lewy (sinister)
przyśrodkowy (medialis)- leżący bliżej płaszczyzny pośrodkowej
pośrodkowy (medianus)- leżący w płaszczyźnie pośrodkowej
boczny (lateralis)- leżący dalej od płaszczyzny pośrodkowej
W odniesieniu do osi strzałkowej używa się następujących określeń:
przedni (anterior)
tylny (posterior)
brzuszny (ventralis)
grzbietowy (dorsalis)
czołowy (frontalis)
potyliczny (occipitalis)
dziobowy (rostralis)
Opisując wzajemne położenie struktur używa się następujących terminów:
pośredni (intermedius)
- leżący pomiędzy dwoma (podobnymi) strukturami
środkowy (medius)
- leżący w środku odległości pomiędzy dwoma (podobnymi) strukturami
poprzeczny (transversus; transversalis)
- leżący prostopadle do osi długiej
podłużny (longitudinalis)
- leżący równolegle do osi długiej ciała lub struktury
osiowy (axialis)
- leżący w osi (długiej)
wewnętrzny (internus)
- zawarty w pewnej przestrzeni lub strukturze, prowadzący lub skierowany do niej
zewnętrzny (externus)
- leżący poza pewną przestrzenią lub strukturą, prowadzący poza jej obręb, położony bardziej powierzchownie w porównaniu z wewnętrznym
głęboki (profundus)
- leżący wewnątrz pewnej przestrzeni, względnie daleko od jej granic
powierzchowny (superficialis)
- leżący względnie blisko granic pewnej przestrzeni
środkowy; ośrodkowy (centralis)
- czynnościowo nadrzędny; rzadziej geometrycznie leżący w środku
obwodowy (periphericus; peripheralis)
- czynnościowo podrzędny, oddalony od czynnościowego ośrodka; rzadziej leżący geometrycznie na obwodzie
Specjalne miana dotyczą struktur kończyn:
bliższy (proximalis)
- znajdujący się bliżej połączenia kończyny z tułowiem; górny w pozycji anatomicznej
dalszy (distalis)
- znajdujący się dalej od połączenia kończyny z tułowiem; dolny w pozycji anatomicznej
dla kończyny górnej:
łokciowy (ulnaris)
- znajdujący się po stronie kości łokciowej; przyśrodkowy w pozycji anatomicznej
promieniowy (radialis)
- znajdujący się po stronie kości promieniowej; boczny w pozycji anatomicznej
dłoniowy (palmaris; volaris)
- przedni w pozycji anatomicznej
dla kończyny dolnej:
strzałkowy (fibularis; peronealis)
- znajdujący się po stronie kości strzałkowej; boczny w pozycji anatomicznej
piszczelowy (tibialis)
- znajdujący się po stronie piszczeli; przyśrodkowy w pozycji anatomicznej
podeszwowy (plantaris)
- dolny w pozycji anatomicznej
JJDziurek