Uderzenie piorunem powoduje trwający od 0,1 do 1 milisekundy przepływ prądu stałego o napięciu wynoszącym od 10 do 30 milionów woltów. Skala urazu zależy przede wszystkim od czasu trwania narażenia.
W 30 % przypadków kończy się śmiercią.
Sucha skóra jest dość dobrym izolatorem. Większość energii pioruna przebiega na zewnątrz ciała (zjawisko przeskoku). Jeżeli jednak skóra jest mokra (deszcz lub pot), to powstała para może spowodować oparzenia powierzchniowe a wytworzona energia może rozrywać odzież ofiary.
Typy urazów spowodowanych uderzeniem pioruna :
1. uderzenie bezpośrednie – piorun trafia ofiarę;
2. uderzenie w sąsiedztwie – piorun trafia obok, ale część energii prądu dosięga ofiary;
3. porażenie kontaktowe – uraz powstający na skutek dotykania przedmiotu trafionego piorunem;
4. porażenie uziemieniowe – powstaje kiedy ofiara znajduje się obok miejsca, gdzie wyładowanie dociera do ziemi;
5. oparzenie – płonąca odzież lub inne gorące przedmioty parzą ofiarę;
6. tępy uraz – ofiara jest rzucona o ziemię, wstrząśnięta.
Obrażenia spowodowane uderzeniem pioruna zależą od mechanizmu urazu, czasu narażenia i powierzchni ciała, której uraz dotyczy:
1. Nagłe zatrzymanie krążenia – jest najczęstszą przyczyną śmierci w wyniku porażenia piorunem. Prąd stały najczęściej wywołuje asystolię (w odróżnieniu od prądu zmiennego, który najczęściej jest przyczyną migotania komór). Wywołana uderzeniem pioruna asystolia u zdrowej osoby dorosłej zazwyczaj jest przejściowa, lecz towarzyszące jej zatrzymanie czynności oddechowej może trwać znacznie dłużej, prowadząc do niedotlenienia wywołującego kolejne zatrzymanie krążenia spowodowane zaburzeniami rytmu serca.
2. Oparzenia – są zwykle powierzchowne, chyba że doszło do zapalenia się ubrania. Powierzchowne oparzenia często układają się w bardzo charakterystyczne gałęziaste lub pióropodobne wzory i nie wymagają leczenia. Bardzo rzadko też dochodzi do uszkodzenia mięśni.
3. Urazy oczu – mogą być przyczyną zaćmy lub uszkodzeń gałki ocznej.
4. Rozerwanie błony bębenkowej – występują w około 50 % przypadków.
5. Złamania i zwichnięcia – występują bardzo rzadko.
6. Objawy neurologiczne – są często następstwem porażenia piorunem :
· przejściowe porażenie kończyn dolnych, będące skutkiem skurczu naczyń i pewnej niestabilności neurologicznej, występuje w ok. 60 % przypadków; ustępuje po kilku godzinach;
· przejściowe porażenie kończyn górnych występuje w ok. 30 % przypadków;
· stałe niedowłady będące wynikiem bezpośredniego urazu rdzenia kręgowego;
· stan dezorientacji i niepamięć a nawet zmiany osobowości, utrzymujące się przez wiele dni;
· śpiączka.
Ocena kliniczna :
1. wywiad i badanie przedmiotowe – informacje o przebywaniu na otwartej przestrzeni podczas burzy mogą wskazywać na porażenie piorunem, szczególnie gdy jest wiele ofiar; podczas badania przedmiotowego można stwierdzić rozerwania błony bębenkowej, charakterystyczne powierzchowne oparzenia, spalone porwane ubranie;
2. badania laboratoryjne : mioglobinuria w badaniu moczu, jonogram, morfologia, aktywność enzymów sercowych,
3. badania dodatkowe : wykonanie ekg, podłączenie do kardiomonitora
i pulsoksymetru,
4. badania obrazowe : zdjęcia radiologiczne i TK
Postępowanie :
1. Zachowanie szczególnej ostrożności aby nie zostać porażonym,
2. Ocena podstawowych czynności życiowych poszkodowanego,
3. Wdrożenie postępowania resuscytacyjnego lub tylko sztucznego oddychania, gdy czynność serca jest zachowana,
4. Zapewnienie dostępu do żyły,
5. Przetransportowanie do szpitala celem obserwacji i wykluczenia poważnych następstw porażenia piorunem.
Koval8