Świt 2250.pdf

Andre Norton

Świt 2250

Świt 2250 jest pierwszym utworem Andre Norton (właściwie Alice Mary

Norton, ur. 1912) prezentowanym oficjalnie polskiemu czytelnikowi. Ta

bardzo popularna w USA pisarka SF i fantasy, jest autorką ponad stu

ksiąŜek (poza fantastyką pisuje powieści szpiegowskie, historyczne i

gotyckie) dla dzieci, młodzieŜy i dorosłych. Większość jej powieści

SF z reguły dzieje się w Galaktyce, opanowanej przez rasę ludzką, i

choć nie tworzą one historii przyszłości, są wspaniałą kroniką

poznawania obcych światów i ich tajemnic, rozmaitych cywilizacji,

przewaŜnie w konwencji space opery.

"Świt 2250" jest powieściowym debiutem Andre Norton. Ukazał się on w

samym środku ery zimnej wojny. Jego akcja toczy się kilkaset lat po

wojnie atomowej, a bohaterem jest młody chłopak, mutant o zapędach

reformatorskich, który nie znajdując zrozumienia wśród swoich

najbliŜszych, wyrusza na niebezpieczną wędrówkę przez opustoszałe

tereny dawnych Stanów Zjednoczonych.

Rozdział 1

Nocny złodziej

Gęsta, nocna mgła nadal spowijała większą część Eyrie niczym

nieprzejrzysta zasłona. Zebrał językiem rosę z warg, lecz nadal

pozostawał nieruchomy. Miał juŜ za sobą wiele długich, wypełnionych

czernią godzin czuwania, lecz nic nie wskazywało na to, aby w

najbliŜszym czasie zamierzał szukać schronienia.

Znalazł się tu, na wierzchołku pękniętej skały, górującej nad

siedzibą jego plemienia, powodowany palącą złością i trwał w tym

miejscu, z sercem niespokojnie miotającym się w piersi. Spiczasty

podbródek, mocny i pokryty ostrą szczeciną zarostu, oparł na

zabrudzonej dłoni, próbując rozpoznać budynki, których prostokąty

majaczyły w dole.

Przed sobą miał Dom Gwiezdny. Na widok grubo ciosanych kamiennych

ścian wargi ścisnęły mu się w wąską szparę, z której dobiegało ciche

warczenie. Zostać jednym z Gwiaździstych, szanowanych przez całe

plemię, mających za cel gromadzenie i pomnaŜanie wiedzy, odkrywanie

nowych szlaków oraz badanie nieznanych terenów, od dawna juŜ było

największym marzeniem Forsa z Klanu Pumy. Nie potrafił wyobrazić

sobie innego zajęcia. Jeszcze wczoraj, zanim zapłonęło Ognisko Rady,

Ŝył nadzieją, Ŝe przyznają mu prawo wejścia do Domu. JakŜe był

dziecinny i głupi, wierząc w taką moŜliwość, podczas gdy wszystko

dookoła świadczyło o czymś zupełnie przeciwnym. Przez pięć lat

pomijano go starannie przy wyborze młodzieŜy, tak jakby nie istniał.

DlaczegóŜ więc za szóstym razem jego zalety miałyby znaleźć uznanie w

oczach członków Rady?

Oparł głowę. Szczęki bezwiednie zacisnęły się, zastygając w grymasie

oznaczającym upór. To była jego ostatnia szansa. Za rok bowiem

przekroczy wiek, pozwalający mu ubiegać się o przyjęcie do nowicjatu.

A teraz, gdy pominięto go zeszłej nocy...

MoŜe gdyby ojciec powrócił z ostatniej wyprawy, gdyby on sam nie

nosił tak wyraźnego piętna... Zacisnął palce na gęstych włosach,

szarpiąc aŜ do bólu, jakby zamierzał wyrwać je ze skóry. Włosy były

najgorsze! Mogli zapomnieć o jego zdolności do widzenia w nocy, czy o

niezwykle czułym słuchu. Przestał się przecieŜ tym chwalić, gdy tylko

pojął, jak niebezpiecznie było róŜnić się od innych. Nie potrafił

jednak ukryć koloru swych krótko ostrzyŜonych włosów. Stał się on

jego przekleństwem od chwili, w której ojciec przyniósł go od Eyrie.

Ludzie dokoła mieli włosy brązowe, czarne lub, w najgorszym

przypadku, w kolorze spłowiałej na słońcu pszenicy. Jego

- Forsa, były srebrzystobiałe, juŜ z daleka mówiące kaŜdemu, Ŝe ich

właściciel jest mutantem, innym niŜ reszta społeczności Klanu.

Mutant! Mutant!

Od ponad dwustu lat, od pamiętnych czarnych dni Chaosu jakie nadeszły

po Wielkim Wybuchu - owym piekle atomowej wojny - okrzyk taki

wystarczał, aby skazać kogoś bez cienia litości. Tak silny bowiem był

strach, instynktowny strach całej rasy przed kaŜdym, kto wyróŜniał

się wyglądem lub niezwykłymi właściwościami. Wśród ludzi krąŜyły

straszne opowieści o tym, co robiono z mutantami, nieszczęsnymi

istotami urodzonymi w pierwszych latach po Wybuchu. Niektóre plemiona

podjęły wówczas drastyczne kroki w trosce o utrzymanie czystości

linii rodu ludzkiego, a raczej tego, co z niego pozostało.

Tutaj, w Eyrie, z dala od ogniska zarazy panującej w zbombardowanych

sektorach, mutacja była prawie nieznana, lecz on, Fors, miał

domieszkę skaŜonej krwi z Równin i o fakcie tym - jak daleko sięgał

pamięcią wstecz

- nigdy nie pozwolono mu zapomnieć.

Dopóki Ŝył ojciec, sprawy nie wyglądały tak źle. Co prawda, inne

dzieci prześladowały go i często dochodziło do bójek, lecz obecność

ojca i zaufanie jakim go otaczał, sprawiły, Ŝe nie odczuwał zbyt

boleśnie owych szykan ze strony rówieśników... A wieczorem po

zamknięciu bram osady, nadchodziły długie godziny spędzane na nauce

pisania i czytania, posługiwania się mapą i zachowania na szlakach,

tak w górach, jak i na równinach. PrzecieŜ nawet wśród Gwiaździstych

ojciec był najlepszym nauczycielem. Langdon nawet przez chwilę nie

wątpił, Ŝe pewnego dnia jego jedyny syn zasiądzie razem z nim w Domu

Gwiazdy.

Nawet wówczas, gdy ojciec nie wrócił z wyprawy na Niziny, Fors

spokojnie oczekiwał przyszłości. Zgodnie z wymogami Prawa,

własnoręcznie sporządził broń: leŜący teraz obok niego łuk, krótki

ostry miecz i szeroki myśliwski nóŜ. Poznał szlaki i zdobył Lurę -

wielkiego, przydatnego w łowach kota - wypełniając tym samym

wszystkie warunki konieczne do wyboru. Przez pięć lat z rzędu

przybywał do Ognia z coraz mniejszą nadzieją i za kaŜdym razem

traktowano go jak powietrze. Teraz juŜ był za stary, by próbować raz

jeszcze.

Jutro - nie, juŜ dzisiaj - będzie musiał odłoŜyć broń i zastosować

się do poleceń Rady. Wspaniałomyślnie pozwolą mu Ŝyć i pracować na

jednej 'z ukrytych w grotach farm hydroponicznych. Jako mutant nie

mógł przecieŜ liczyć na więcej.

Koniec z nauką, Ŝegnajcie marzenia o latach opędzonych na przebywaniu

nizin, zaszczytnej starości nauczyciela i straŜnika Wiedzy -

Gwiaździstego badacza terenów, które Wielki Wybuch zamienił we wrogi

dla człowieka świat. Nie będzie szukał starych miast, gdzie dawno

zapomniana Wiedza moŜe zostać ponownie odkryta i przeniesiona do

Eyrie, ani teŜ znaczył na mapie dróg i szlaków, które pomogą wydobyć

z mroku światłość. Nie potrafił i nie chciał z tego zrezygnować.

Wiedział juŜ, Ŝe nie nagnie się do woli Rady.

Z ciemności nadbiegł niski, pytający pomruk. W zamyśleniu

odpowiedział

przyzwalająco. Od grupy skał oderwał się smukły cień i bezszelestnie

stąpając na ugiętych łapach skradał się ku niemu, szorując po mchu

miękkim futrem brzucha. Poczuł trącenie potęŜnej łapy, grubej niemal

jak jego ramię. Wyciągnął rękę, aby podrapać za spiczastymi uszami

kota. Lura niecierpliwiła się. Jej rozszerzone nozdrza chłonęły

rozliczne, wabiące zapachy nocnego lasu. Ręka na głowie

powstrzymywała ją, lecz posłuszeństwo przychodziło z trudem i

demonstracyjnie okazywała swe niezadowolenie.

Lura kochała wolność. Zgodnie ze zwyczajem swego gatunku robiła tylko

to. na co sama się zdecydowała. Był taki dumny, gdy dwa lata temu

najpiękniejszy kociak z ostatniego miotu Kandy upodobał sobie jego

towarzystwo. Pewnego dnia sam Jari zwrócił na to uwagę. Rozbudziło to

nadzieję Forsa, jednak na próŜno. Jedyną korzyścią była właśnie Lura.

Potarł policzkiem o futro wzniesionego ku sobie łba. Z głębi

gardzieli ponownie nadeszło ciche pytanie. Wiedziała, Ŝe jest

nieszczęśliwy.

Nic nie zapowiadało wschodu słońca. Nad łysym szczytem Wielkiej Głowy

gromadziły się czarne chmury, powiększając jeszcze ciemność

przedświtu. Zanosiło się na burzę, więc ludzie w osadzie na pewno

pozostali w swych domach. Mgła zamieniła się w mŜawkę i Lurę zaczął

złościć upór Forsa, który nie wiadomo dlaczego nie chciał schronić

się pod dachem.

Lecz gdyby teraz wszedł do któregokolwiek z budynków w Eyrie,

oznaczałoby to przegraną - rezygnację z Ŝycia, do jakiego był

stworzony, pogodzenie się ze śmiechem i drwiną, z juŜ na zawsze

przypiętą etykietą haniebnej poraŜki, z piętnem mutanta. A do tego za

nic w świecie nie mógł dopuścić. Po prostu nie mógł.

GdybyŜ tak Langdon mógł wczoraj stanąć przed Radą... Langdon. Postać

ojca Ŝywo rysowała się w jego pamięci: wysoka, silna sylwetka, śmiało

wzniesiona głowa, jasne, ruchliwe, ciągle szukające oczy nad wąskimi

uszami i ostro zarysowana linia szczęki. Włosy miały ciemny,

bezpieczny kolor. To swej nieznanej, pochodzącej z Równin matce

zawdzięczał Fors zbyt jasny odcień włosów, spychający go na ubocze

społeczności.

Torba Langdona z przymocowaną do paska odznaką Gwiazdy, wisiała teraz

w sali pamięci Domu Gwiazdy. Znaleziono ją obok okaleczonego ciała na

miejscu ostatniej bitwy. Walka z Bestiami rzadko kończyła się

zwycięstwem ludzi z gór.

Został zabity w trakcie poszukiwań zaginionego miasta. Prawdopodobnie

nie było "niebieskie", nadal niedostępne dla ludzi i gdyby

rzeczywiście okazało się wolne od promieniowania, moŜna by je było

złupić ku większej chwale Eyrie. Setki razy Fors zastanawiał się, czy

dotycząca postrzępionego kawałka mapy teoria ojca była prawdziwa. Czy

gdzieś na północy, na brzegu duŜego jeziora, oczekując na

beztroskiego śmiałka, leŜało bezpieczne miasto.

- Bezpieczne miasto - powtórzył głośno ostatnie słowa, zaciskając z

całą siłą dłoń na futrze Lury. Warknęła ostrzegawczo na taką

zuchwałość, lecz Fors zdawał się tego nie słyszeć.

Jak było naprawdę? Zapragnął poznać odpowiedź. Pięć lat temu nie

podjąłby pewnie takiej próby. MoŜliwe, Ŝe nie kończące się

oczekiwanie

i ciągłe rozczarowania w ostatecznym rachunku wyszły mu na dobre,

gdyŜ teraz był gotowy i dobrze zdawał sobie z tego sprawę. Czuł swoją

siłę i potrafił ją wykorzystać. Posiadał Wiedzę i wytrenowany umysł.

Chciał działać.

W dole nie zapaliło się jeszcze Ŝadne światło. Kłębiące się chmury

przedłuŜyły mrok nocy, lecz czasu pozostało niewiele. Musiał się

spieszyć. Między skałami ukrył łuk, wypełniony strzałami kołczan i

miecz. Lura połoŜyła się obok i zastygła w oczekiwaniu, godząc się z

jego milczącym poleceniem.

Skradając się wzdłuŜ krętej, wiodącej do Eyrie drogi, dotarł na tyły

Domu Gwiazdy. ŁóŜka pełniących słuŜbę Gwiaździstych rozmieszczone

były od frontu. Przed sobą miał magazyn. Szczęście uśmiechnęło się

wreszcie do Forsa, gdy obmacując drzwi, przekonał się, Ŝe cięŜka

zasuwa nie jest zamknięta i tylko częściowo spoczywa w gnieździe...

Nie był tym szczególnie zaskoczony, gdyŜ nigdy nie słyszał, aby

ktokolwiek nieproszony ośmielił się nawiedzić to miejsce.

Pełzając bezszelestnie niczym Lura, pokonał wysoki próg i oto stał,

lekko dysząc i rozglądając się po mrocznym wnętrzu. Zwykłemu

mieszkańcowi Eyrie pomieszczenie wydałoby się wypełnione

nieprzeniknioną czernią, lecz dla Forsa ciemność była czynnikiem

sprzyjającym. Widział długi stół i ławy, z łatwością dostrzegł rząd

wiszących na odległej ścianie worków stanowiących cel jego wyprawy.

Bezbłędnie rozpoznał torbę ojca. PrzecieŜ tyle razy pomagał w jej

pakowaniu. Ściągnął worek z haka i natychmiast odpiął przymocowany do

rzemienia lśniący kawałek metalu.

O ile do rzeczy ojca mógł zgłaszać jakieś pretensje, to do Gwiazdy

nie miał Ŝadnego prawa. Usta wykrzywił mu grymas goryczy, gdy przed

zniknięciem w szarości prześwitu, połoŜył odznakę na brzegu drugiego

stołu.

Teraz, gdy torba zwisała mu z ramienia, śmiało wszedł do składu i z

trzymanych tam zapasów wybrał sobie lekki koc, manierkę i torbę

ziarna. Wrócił na wzgórze, wydobył broń ze schowka i z Lura u boku

wyruszył w drogę. Po raz pierwszy szedł nie w stronę ciasnych

górskich dolin, gdzie dotychczas zawsze polował, lecz ku tajemniczym,

zakazanym Równinom. Chłód wywołany raczej podnieceniem, niŜ

podmuchami porannego wiatru wywołał gęsią skórkę, lecz pewnym krokiem

zbliŜał się do ścieŜki, odkrytej przez Langdona ponad dziesięć lat

temu. Jak dotychczas nie była strzeŜona przez Ŝaden posterunek straŜy

zewnętrznej. Ludzie zgromadzeni przy wieczornych ogniskach, często

rozmawiali o leŜących w dole Równinach, dziwnym świecie, który

odczuwał na sobie potęgę Wielkiego Wybuchu i zamienił się w

zdradziecką pułapkę dla kaŜdego nie znającego drogi człowieka. Nic

dziwnego, Ŝe w ciągu ostatnich dwudziestu lat Gwiaździstym udało się

oznaczyć zaledwie cztery miasta, w tym jedno "niebieskie", którego

naleŜało się wystrzegać.

Znali zwyczaje dawnych czasów, lecz Langdon zawsze podkreślał, Ŝe

nikt nie jest w stanie stwierdzić, jak bardzo przekazywane informacje

zostały przekręcone i zniekształcone przez czas. Skąd mogli wiedzieć,

czy nadal byli tą samą rasą, co ludzie Ŝyjący przed Wybuchem. Choroba

popromienna,

która w dwa lata po wojnie zmniejszyła liczbę mieszkańców Eyrie o

ponad połowę, mogła wpłynąć takŜe i na przyszłe pokolenia. PrzecieŜ

bezkształtne Bestie prawdopodobnie miały równieŜ ludzki rodowód, choć

tym, którzy je widzieli, trudno było uwierzyć. Trzymały się jednak

wyraźnie starych miast najbardziej dotkniętych skutkami wybuchu.

Mieszkańcy Eyrie posiadali starodawne zapisy, pozwalające wnioskować,

Ŝe ich przodkami była mała grupa uczonych i techników, prowadzących w

odosobnieniu jakieś tajne badania. W pewnym momencie całkowicie

odseparowali się od świata, który zginął, zanim zdąŜyli nawiązać z

nim jakikolwiek kontakt. Wiedzieli jeszcze o zamieszkujących rozległe

prerie mieszkańcach Równin. W jakiś sposób i oni przetrwali, a teraz

wędrowali w kilku grupach, równieŜ nie znając plagi Bestii.

Mogli być jeszcze inni.

Nie wiadomo, kto rozpoczął wojnę. Fors widział kiedyś starą ksiąŜkę,

zawierającą strzępki wiadomości odebranych przez rejestratory w ciągu

strasznego dnia zagłady. Niestety, był to tylko Ŝałosny bełkot

umierającego świata, tragiczny i bezuŜyteczny.

W górach wszyscy wiedzieli o ostatniej wojnie. ChociaŜ nieustannie

zabiegali o utrzymanie przy Ŝyciu umiejętności i wiedzy przodków, to

coraz większy był krąg rzeczy, których nie rozumieli. Mieli stare,

pokryte kolorowymi plamami, starannie opisane mapy, lecz oznaczone

róŜowym, zielonym, niebieskim i Ŝółtym kolorem obszary nie oparły się

spływającej z nieba nawale ognia i śmierci. Raz na zawsze zostały one

starte z powierzchni ziemi, a dzisiaj nieliczni ludzie wychodzili

nieśmiało z bezpiecznych zakątków i wędrując przez Nieznane

gromadzili okruchy wiedzy, Ŝyjąc nadzieją, Ŝe któregoś dnia uda się

ułoŜyć z nich historię.

Fors wiedział, Ŝe o jakąś milę od szlaku, którym się posuwał,

przebiega odcinek dawnej drogi. Zachowując ostroŜność, moŜna było

wędrować nią na północ przez cały dzień. Kiedyś często oglądał róŜne

przedmioty, które ojciec i jego towarzysze przynosili z wypraw, sam

jednak nigdy nie widział ani Nizin, ani drogi. Przyśpieszył kroku,

nie czując ciągle padającego deszczu. Cieknące strugi wdzierały się w

kaŜdy zakamarek ciała, marnie chronionego przez przesiąknięty jak

gąbka, lepiący się koc... Lura zaczęła szybciej przebierać łapami, by

za nim nadąŜyć, i choć głośno protestowała przy kaŜdym skoku, to nie

przejawiała chęci powrotu. Entuzjazm i podniecenie, pozwalające mu

zapomnieć o niewygodach i biec dalej, udzieliły się równieŜ wraŜliwej

psychice wielkiego kota. Przedzierali się przez zarośla w napięciu,

niespokojnie wodząc wzrokiem i badając kaŜdy podejrzany sygnał.

Gdy dotarł do drogi, poczuł się niemal rozczarowany tym, co zobaczył.

Kiedyś musiała to być gładka nawierzchnia, lecz czas i

rozprzestrzeniająca się stopniowo bujna roślinność, w połączeniu z

brakiem jakiegokolwiek ruchu, zrobiły swoje. Jak okiem sięgnąć,

wierzchnia warstwa była spękana i porad-lona przez rozpełzające się w

poszukiwaniu wody korzenie. W przeszłości ludzie poruszali się tędy

zamknięci w specjalnych maszynach. Fors wiedział o tym, bo oglądał

kiedyś ksiąŜkę z obrazkami, przedstawiającymi takie urządzenia.

Niestety, ich produkcja była teraz niemoŜliwa. Co prawda, mieszkańcom

Eyrie po wielu wysiłkach udało się wydobyć sporo danych, dotyczących

samochodów, jednak okazało się, Ŝe do ich wytworzenia potrzeba

mnóstwo nieosiągalnych materiałów i z pomysłu budowy trzeba było

zrezygnować. Pozostały stare ksiąŜki z obrazkami.

Lurze droga nie podobała się. Nieufnie trąciła łapą oderwany kawałek

nawierzchni, obwąchała, po czym wróciła na pobocze. Fors jednak

śmiało wstąpił na drogę przodków, choć łatwiej byłoby iść przez las.

Czuł, jak z kaŜdym krokiem wzbiera w nim poczucie potęgi i siły. Pod

skórą butów miał dzieło mądrzejszych i potęŜniejszych od siebie, a

przecieŜ byli jedną rasą. Wspólnota ta dodawała otuchy, zobowiązując

równocześnie do odzyskania zaginionej wielkości.

- Ho, Lura!

Słysząc triumfalny okrzyk, kot przystanął, zwracając ku niemu

ciemnobrązową głowę, po czym miauknął Ŝałośnie, jakby dając do

zrozumienia, Ŝe uwaŜa wyprawę w tak nieprzyjemny dzień za jakieś

nieporozumienie.

Lura była naprawdę piękna. Samopoczucie Forsa poprawiało się, ilekroć

na nią spoglądał. Od chwili, gdy rozstał się ze schodzącą z gór

ścieŜką, poczuł się naprawdę wolny i po raz pierwszy w Ŝyciu nie

martwił go kolor włosów, ani teŜ myśl, Ŝe jest gorszy od innych

członków Klanu. Pamiętał wszystkie nauki ojca, a w kołyszącym się na

ramieniu worku ukrył największy jego sekret. Miał własnoręcznie

zrobiony łuk, tak mocny, Ŝe Ŝaden z jego rówieśników nie był w stanie

go napiąć. Miecz był ostry i wywaŜony tak, Ŝe pasował tylko do jego

dłoni. Przed nim leŜał rozległy świat Równin, a u boku miał

wymarzonego towarzysza podróŜy.

Lura bez reszty pochłonięta była lizaniem mokrego futra, lecz w

pewnym momencie Fors uchwycił w jej wzroku błysk emocji, czy moŜe

myśli. Nikt w Eyrie nie zdawał sobie nawet sprawy z tego, w jakim

stopniu wielkie koty potrafiły porozumiewać się z ludźmi, których

uznały godnych swego towarzystwa. Kiedyś rolę towarzysza człowieka

spełniał pies - Fors czytał o tym - lecz choroba popromienna okazała

się tu zabójcza i gatunek ten zginął w Eyrie na zawsze.

To samo promieniowanie zmieniło rasę kotów. Małe zwierzęta domowe,

obdarzone ogromną niezaleŜnością, zaczęły wydawać na świat większych,

silniejszych potomków o bystrym umyśle. KrzyŜując się z dzikimi

kotami ze skaŜonych Równin, wydały na świat nieznaną przedtem

mutację. O nogi Forsa ocierało się stworzenie wielkości pumy z czasów

przed wybuchem. Miało ciemnokremowe, gęste futro przechodzące na

głowie, łapach i ogonie w kolor czekolady - barwy odziedziczone po

Siamese, pierwszym kocie przywiezionym kiedyś w góry przez Ŝonę

jednego z badaczy. Oczy miały odcień prawdziwego klejnotu, skrząc się

głębokim, wpadającym w szafir błękitem. Pod tym z pozoru niegroźnym

wyglądem, krył się jednak doskonały myśliwy, uzbrojony w ostre,

zakrzywione pazury i mocne kły.

Właśnie odezwał się w niej instynkt łowcy, gdyŜ przystanęła obok

płachetka wilgotnej ziemi, gdzie racice jelenia pozostawiły wyraźny

głęboki ślad. Trop był świeŜy. Badając go. Fors widział okruchy

gleby, odrywające się od krawędzi i opadające na dno odcisków. Rzecz

była godna zastanowienia. Przydałoby się powiększyć zapasy Ŝywności,

a mięso jelenia było wyśmienite. Nie musiał tego mówić Lurze, znała

juŜ jego decyzję i natychmiast podjęła trop. Ruszył za nią

bezszelestnie krokiem, jakiego nauczył się tak dawno, Ŝe w pamięci

nie pozostało najmniejsze wspomnienie pobieranych w lesie lekcji.

Ślady biegły prostopadle do starej drogi, przecinając postrzępioną

ścianę, pod którą piętrzył się stos zarośniętej zielskiem ziemi, ze

sterczącymi tu i ówdzie kawałkami cegieł. Ściekająca z gałęzi i liści

woda zmoczyła go, przylepiając skórznie do nóg i spływając do butów.

W miarę biegu Fors był coraz bardziej zdumiony. Tropy mówiły

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: