Socjologia.pdf

SOCJOLOGIA OGÓLNA – ćwiczenia

Wprowadzenie:

SOCJOLOGIA → nauka o zbiorowości; wg J. Szczepańskiego: o tworzeniu się zbiorowości, ich strukturze,

procesach zachodzących w tych zbiorowościach

 przedmiot badań: istota społeczna w swoim społecznym otoczeniu

 socjologia – diagnoza życia społecznego

1837 r. – „Kurs filozofii pozytywnej” A. Comte – podzielił socjologię na kilka poddziedzin:

Socjologia ogólna:

 socjologia społeczna

 dynamika społeczna

Socjologia szczegółowa:

 socjologia miasta

 socjologia pracy

 socjologia wsi i rolnictwa

 socjologia wiedzy

 socjologia religii

 socjologia antropologii społecznej itd.

Inne dyscypliny:

 socjologia stresu

 socjologia wolnego czasu

Funkcje socjologii:

 diagnostyczna, krytyczna

 prognostyczna (krótkoterminowa)

 teoretyczna

 socjotechniczna (co zrobić, aby coś się stało; zachowanie się masy)

 demaskatorska

 ideologiczna

1. Jednostka jako istota społeczna

Jednostka w społecznym otoczeniu. Człowiek w perspektywie socjobiologii. Socjalizacja. Wpływ kręgów

społecznych na socjalizację jednostki. Pojęcie osoby w antropologii i socjologii. Osobowość społeczna.

Kulturowe uwarunkowania a typy osobowości.

B. Szacka, Wprowadzenie do socjologii

SOCJALIZACJA → złożony wielostronny proces uczenia się, który sprawia, że człowiek z istoty biologicznej

staje się istotą społeczną (przynależną do określonego społeczeństwa i kultury)

 rola socjalizacji w procesie kształtowania osobowości człowieka – upodabnianie ich do innych w

otoczeniu

Wpływ na jednostkę wywierają:

 instytucje – rodzina, szkoła, kościół, inne

 grupy rówieśnicze, przyjaciele

 organizacje, miejsca, otoczenie

Na drodze socjalizacji uczymy się:

 podstaw interakcji społecznych – systemy znaczeń, znaki (język, symbole) i posługiwanie się nimi

 normy i wzory zachowań np. zaspokajanie potrzeb biologicznych, reakcje emocjonalne, zachowanie i

rozpoznawanie różnych sytuacji, wartości

 wartości

 umiejętność posługiwania się przedmiotami

 kształtowanie własnej osobowości i określanie własnej tożsamości

Trzy mechanizmy socjalizacji:

 wzmacnianie – wynagradzanie i karanie

 naśladowanie – podejmowanie wzorców

 przekaz symboliczny – pouczenia słowne otoczenia oraz teksty pisane

Rodzaje socjalizacji:

SOCJALIZACJA PIERWOTNA (socjalizacja początkowa):

 w okresie dzieciństwa, jednostka staje się członkiem społeczeństwa

 wzory zachowań i podstawowe role społeczne

 kształtowanie osobowości podstawowej

 uczucia, więź emocjonalna z rodzicami

 przejmowanie sposobu widzenia, wartości, postaw i wzorów zachowania od rodziców

 pod koniec pojawia się „uogólniony inny” ; odkrycie ogólnospołecznych reguł – internalizacja

SOCJALIZACJA WTÓRNA:

 wprowadzenie człowieka w elementy życia społecznego

 szkoła, nauka

 człowiek dokonuje wyborów

 nie wymaga więzi emocjonalnej

 czasem naśladowanie mechanizmów socjalizacji pierwotnej

 kształtuje się osobowość modalna

INTERNALIZACJA → najważniejszy aspekt socjalizacji, proces uwewnętrznienia przez jednostkę elementów

rzeczywistości społecznej (wartości, normy, role, sposoby zachowania się oraz interpretacji świata) właściwych

rodzinie, grupom społecznym, społeczeństwo, którego jest członkiem; zinternalizowane treści uznaje ona za

swoje własne, obiektywne i obowiązujące

RESOCJALIZACJA → naśladowanie mechanizmów socjalizacji pierwotnej; cel: przemiana człowieka,

wymazanie ze świadomości dotychczasowych treści i wprowadzanie nowych; przekształcenie obrazu świata i

siebie samego

ROLE SPOŁECZNE → wzory zachowań odnoszące się do różnych pozycji ludzi w zbiorowościach

OSOBOWOŚĆ → nie jest zbiorem przypadkowych cech, ale całością nadającą zachowaniom człowieka

jednolitość i wewnętrzną spójność

Na osobowość człowieka składa się:

 sposób reagowania ruchowego i emocjonalnego

 wyobraźnia i pamięć

 postawy, motywacje, dążenia, zainteresowania

 postrzeganie siebie i otoczenia

 pragnienia

 dręczące konflikty, życie osobiste i wewnętrzne

 zachowania społeczne

OSOBOWOSC PODSTAWOWA → elementy osobowości występujące u przedstawiciela danej kultury

(zharmonizowanych z jej instytucjami); podłoże postaw uczuciowych i systemu wartości zbiorowości

 różnice w osobowościach podstawowych – różnice w wychowywaniu dzieci

OSOBOWOŚĆ MODALNA → typ osobowości występujący najczęściej w danej zbiorowości (populacji)

Osobowość człowieka nowoczesnego:

 otwartość na nowe doświadczenia

 łatwość akceptacji zmian – innowacyjności, gotowość podejmowania ryzyka

 rozbudzona potrzeba osiągnięć

 negowanie fatalizmu, przekonanie o możliwości zapanowania nad siłami przyrody

 orientacja na teraźniejszość i przyszłość

 aspiracje oświatowe i zawodowe

 dążenie do zdobywania szerokich informacji

 umiejętność kalkulowania i przewidywania

 nastawienie liberalne i demokratyczne

POZYCJA SPOŁECZNA → sposób usytuowania człowieka w zbiorowości

Rodzaje pozycji społecznych:

 przypisane - na ich zajmowanie człowiek nie ma wpływu; wyznaczone bez udziału woli wraz z

urodzeniem

 osiągane – człowiek sam je zdobywa lub zostają mu narzucone, lecz ma na to jakiś wpływ

ROLA SPOŁECZNA → zespół praw i obowiązków związanych z daną pozycją; schemat zachowania

związanego z pozycją; (scenariusz pozycji – wyznacznik sposobu zachowania się)

Trzy elementy konstrukcyjne roli:

 zachowania nakazane

 zachowania zakazane

 margines swobody *(poszczególne role różnią się szerokością marginesu swobody)

KONFLIKT RÓL → różne role wymagają w tym samym czasie sprzecznych ze sobą zachowań

DOBÓR RÓL → sposób minimalizacji konfliktów ról – pozycje osiągane dobierane tak, aby pasowały do

pozostałych

Dwa kierunki zainteresowań rolą społeczną:

1) podejście funkcjonalno - strukturalne:

 role jako czynniki porządkujące rzeczywistość społeczną i składniki struktury społecznej

 normy obyczajowe (zachowanie się w różnych sytuacjach)

 role jako czynnik stabilizacji społecznej

 coś zewnętrznego w stosunku do człowieka – gotowe, narzucone bądź przyjęte ubrania –

gorsety

 zbiorowość rozumiana jako układ ról – rozumienie struktury społecznej jako układu ról

2) podejście interakcyjne:

 role społeczne jako coś gotowego, z zewnątrz narzuconego człowiekowi lub powstałego w

procesach międzyosobniczych reakcji

 jak odgrywane są role, a nie jakie są

 nie ważne miejsce roli w strukturze, lecz to, jak jest odgrywana przez poszczególne osoby

Rola społeczna a osobowość:

 osobowość człowieka ma wpływ na sposób odgrywania roli

 człowiek ucząc się ról czyni je elementami struktury własnej osobowości

 wpływ odgrywanych ról na osobowość jest silniejszy niż wpływ osobowości na role

KONTRSOCJALIZACJA → kultywowanie przeciwnych reguł i wzorów niż te uznawane przez grupy, od

których chcemy się dystansować, będące naszymi negatywnymi grupami odniesienia (stajemy się takimi, jakimi

społeczeństwo nie chciałoby nas widzieć; socjalizacja dewiacyjna)

PRÓZNIA SOCJOLOGICZNA → pusta przestrzeń miedzy publiczną sferą polityki a prywatną sferą

rodzinna, która zazwyczaj jest wypełniana przez dobrowolne stowarzyszenia

SOCJALIZACJA ODWROTNA → sytuacja spotykana w warunkach szybkiej zmiany kulturowej, kiedy

młode pokolenie stara się wdrożyć tradycjonalnie nastawione pokolenie starsze do nowych wzorów

kulturowych: stylów bycia, mówienia, ubierania się, rozrywki, twórczości artystycznej itp. (młodsze pokolenie

socjalizuje pokolenie starsze („Pokolenie X”), „zeros” np. osoby z pewnego pokolenia nie umieją obsłużyć

video, komputera)

SOCJALIZACJA ANTYCYPUJĄCA, WYPRZEDZAJĄCA → istnieją grupy społeczne, do których

chcielibyśmy należeć; naśladowanie, aspirowanie do pewnej grupy – cechy zewnętrzne, sposoby zachowania

itd.; naśladowanie reguł i wzorów, a zwłaszcza sposobu i stylu życia środowisk, do których aspirujemy i w

których chcielibyśmy zostać zaakceptowani

AKULTURACJA → wdrażanie jednostki do nowego kręgu kultury:

 kompetencja jednokulturowa – przyswojenie idei, przekonań, norm, wartości, symboli

charakterystycznych dla tylko jednej, konkretnej kultury

 kompetencja wielokulturowa – (kosmopolityczna) znajomość i umiejętność stosowania wielu różnych

wzorów życia i różnorodnych idei pochodzących z kilku kultur

Czy jednostka może obyć się bez socjalizacji? Stanowiska mówiące o socjalizacji:

 socjalizacja niezbędna do istnienia człowieka w pełni, jako istoty biologicznej i społecznej

 behawioryzm – proces uczenia się, system nagród i kar

 psychoanaliza (Freud) – w człowieku istnieją dwie siły, które się nawzajem zwalczają:

id (to) – coś, co wynika z biologii człowieka

superego – przekaz społeczny (sumienie)

<ego> - nasza osobowość

SUPEREGO → domena osobowości, w której zakodowane zostają reguły kulturowe – nakazy i zakazy

dotyczące właściwego postępowania – powodujące dyskomfort psychiczny, zwany poczuciem winy lub wstydu,

w przypadku ich naruszenia

UOGÓLNIONY INNY → to termin używany w socjologii i psychologii społecznej, określający ogólne reguły

społeczne, normy i wartości, które jednostka społeczna zaczyna dostrzegać w procesie socjalizacji wtórnej i

pojmować, że reguły, według których działa, nie są regułami tylko jej znaczących innych, czyli bliskich osób, z

którymi się utożsamia, ale są one ogólnie przyjęte w społeczeństwie.

ZNACZACY INNY → osoba znacząca – osoba, która w procesie socjalizacji odgrywa istotna rolę przy

kształtowaniu się osobowości jednostki społecznej, w socjalizacji pierwotnej są to rodzice lub rzadziej

opiekunowie, w socjalizacji wtórnej mogą to być inne osoby wywierające znaczny wpływ na system wartości

lub wzorce zachowań jednostki – nauczyciele, księża, zwierzchnicy w pracy zawodowej, małżonkowie –

zależnie od sytuacji, w jakiej znalazła się jednostka, oraz od wcześniej już ukształtowanych struktur osobowości,

od znaczących innych jednostka społeczna uczy się, często poprzez naśladownictwo, odgrywania podstawowych

dla danego społeczeństwa ról społecznych

STOSUNEK SPOŁECZNY (P. Sztompka) → normatywnie określony schemat oczekiwanych interakcji

między partnerami zajmującymi pewne pozycje społeczne i pełniącymi związane z nimi role

M. Mauss, Socjologia i antropologia

 imię jednostki nie było przyporządkowane jej konkretnie, lecz określonej pozycji społecznej (imiona

zmieniają się)

 indywidualność uzależniona od grupy społecznej

 chrześcijaństwo – chęć bycia niezależnym

D. Morris, Ludzkie zoo, Naga małpa

Cechy uzyskane przez człowieka w drodze ewolucji:

 owłosienie (mniejsze)

 dwunożny chód

 wyprostowana postawa

 częściowo roślinożerny i mięsożerny (współpraca)

 podział ról: kobieta, mężczyzna (związek monogamiczny)

 człowiek rozwinął możliwości zabijania chęcią zdobywania pożywienia

 nasze zachowania uwarunkowane przez biologię

 rozwój mózgu człowieka do 23 roku życia

 długi proces socjalizacji

Treści ogólne:

 bezosobowe relacje międzyludzkie – kontrola społeczna

 podwójny status – wpływ na nasze zachowanie społeczne (nie ma barier zachowania w stosunku do

obcych)

 altruizm

 „prawa izolujące”, wojna

 walka o status, zastępstwo superstatusu (skutki społeczne, polityczne)

 wytwarzanie się odrębnej kultury, symboliki, obyczajów

 niemożliwe jest utworzenie społeczeństwa globalnego

 dekalog dominacji; cechy: zjawisko patologicznej władzy, podejmowanie decyzji przy minimum

informacji

 plemię – superplemię – zaniedbanie życia rodzinnego (dopiero w społeczeństwie przemysłowym)

 zjawisko naśladowania statusu

 konsekwencje: frustracja ludzi, przeadresowanie agresji, samobójstwo, samobójstwo rozszerzone

 ewolucja kulturowa wyprzedziła ewolucję biologiczną

SOCJOBIOLOGIA → system badań wszelkich form zachowania społecznego zarówno u zwierząt jak u

człowieka (ugruntowana na naukach społecznych)

R. Trivers:

 zaszokowanie – wzór stanie się nieprawdziwym, nie będą podejmowane postawy altruistyczne

 gwałt jest zjawiskiem naturalnym – samiec pokazuje, że ma dobry materiał genetyczny)

E. O. Wilson :

 jeden z ojców socjobiologii

 „O naturze ludzkiej” 1978

Konrad Zachariasz Lorenz

 czym się różni homo sapiens od drapieżnika

 „O agresji”, „Tak zwane zło”

Współcześni: Van den Bergh, Raymond, B. Szacka

Podział socjobiologii ze względu na przedmiot zainteresowania:

*(wykształcił się po II wojnie światowej)

 pop – człowiek; nie ma narzędzi, obserwacja porównawcza, międzykulturowa

 narrow – inne zwierzęta społeczne niż człowiek (owady, ssaki); metody matematyczne, predykcje,

prognozy

Socjobiologia opiera się na czterech filarach:

I. Karol Darwin – przyjęta teza; człowiek podlega ewolucji – pochodzi od zmodyfikowanych gatunków

II. William Hamilton – teza łącznej wartości dostosowawczej (inclusive fitness)

Trzy tezy Hamiltona:

1) jednostką doboru naturalnego u wszystkich gatunków społecznych nie jest jednostka, grupa,

populacja ani gatunek, lecz gen

 R. Dawkins „Samolubny gen” – rozpatrywanie człowieka tak jak inne gatunki; wehikuły

genów; przekazanie w przyszłość genów; jesteśmy maszynami genetycznymi

2) przekazanie jak największej ilości swoich kopii w przyszłość (podstawowy mechanizm

wyjaśniający zachowania społeczne)

3) nosiciele tych samych kopii genów są osobnikami ze sobą spokrewnionymi – promowanie

osobników spokrewnionych (nie wyjaśnia zachowań altruistycznych)

III. R. Trivers – teoria optymizacji – altruizm twardy, altruizm odwzajemniony

IV. M. Smith – teoria gier – zjawisko kultury i konfliktów

F. Znaniecki, Ludzie teraźniejsi, a cywilizacja przyszłości

 osobowość kulturalna człowieka składa się z różnych aktywnych układów

 człowiek kształtuje samego siebie jako istotę społeczną

 organizm umożliwia życie kulturalne i jego istnienie, ale nie determinuje go

 sposób, w jaki człowiek zdobywa środki dla swojego utrzymania warunkuje całokształt jego

osobowości

 w procesie socjalizacji istnieje pewna natura wrodzona człowieka, oraz spora doza indywidualności

niesprawdzalnej i niedefiniowalnej przez naturę

 część osobowości kulturalnej – osobowość społeczna wymagana do uzyskania osobowości kulturalnej

 biologia ludzka wpływa na osobowość kulturalną

 osobowość poznawczą nabywamy w toku uczenia się (wtórna)

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: