„Aktywność i twórczość w koncepcjach Johna Dewey’a i Rudolfa Steiner’a”.
Prowadząca: dr Dorota Luber
Szanowni Państwo!
Mam przyjemność zaprosić Państwa na spotkanie mające na celu poszerzenie horyzontów myślowych związanych ze studiowaniem pedagogiki. Dzisiaj poznacie Państwo kilka interesujących koncepcji pedagogicznych, ukierunkowanych na spontaniczną i twórczą aktywność dziecka.
Tematyka wykładu:
· Antropozoficzne podstawy pedagogiki waldorfskiej
· Otwarta idea nauczania wychowującego
· Pragmatyzm J. Dewey
· Alternatywny projekt edukacyjny J. Dewey
· Wychowanie jako urabianie i wspomaganie rozwoju
Słowa kluczowe:
· Aktywność
· Twórczość
· Samodzielność
· Emancypacja
· Manipulacja
· Pragmatyzm
· Antropozofia
Pedagogika Rudolfa Steinera
· pedagogia ukierunkowana na społeczeństwa przyszłości;
· stworzenie jednostce takiej szansy, by rozwinęła swoje zdolności, swoją indywidualność i zainteresowania – dzięki temu włączy się czynnie jako współobywatel w kształtowanie społeczeństwa i państwa;
· szkoły powinny być niezależne i samorządne, pozbawione hierarchicznej struktury – wolne stowarzyszenia nauczycieli, uczniów i rodziców;
· partnerskie zasady współżycia – prawa muszą być takie same dla wszystkich ludzi;
· wychowanie pojmowane jako sztuka: nauczyciel powinien być osobowością artystyczną;
· szczególna rola nauczyciela, który przez opis, gawędę i opowiadanie rozbudza zainteresowania uczniów.
· „sercem” szkoły są uroczystości, festyny, święta, przedstawienia – organizowane przez uczniów, rodziców i nauczycieli;
· w miejsce teorii programu kształcenia – otwarta idea nauczania wychowującego: autonomiczny program kształcenia;
· zniesienie instrumentalnego i selekcyjnego oceniania i klasyfikowania na rzecz oceny opisowej;
· proces kształcenia podporządkowany naturalnemu rytmowi snu, czuwania, zapamiętywania i zapominania;
· zasadnicze rozumienie człowieka i jego uniwersum jest możliwe dzięki nauce o reinkarnacji.
Nie tyle przekaz treści, co formowanie charakterów.
Antropozoficzne podstawy szkoły waldorfskiej:
CIAŁO FIZYCZNE – ziemskie, reinkarnujące się już uprzednio jako jednostka duchowa, a teraz aż do 7 roku życia jest najniższym elementem ludzkiego bytu. Podlega ono prawom fizyczno – materialnym świata i może być badane empirycznie. W tej fazie życia dziecko nieświadomie przyjmuje, że świat jest dobry – nic zatem nie powinno się wydarzyć w jego otoczeniu, czego nie wolno byłoby mu naśladować. Potrzebuje do „pełni życia”: radości, zabawy, zdrowego pożywienia, właściwego ubioru, piosenki i tańca.
CIAŁO ETERYCZNE – powstaje z chwilą zgubienia przez dziecko mlecznych zębów, jest ono wewnętrzną osłoną ciała fizycznego, stanowiąc gwarancję dla procesów odżywiania, wzrostu i rozmnażania. Ponadto jest nośnikiem takich czynności duchowych, jak: przyzwyczajenia, pamięć, temperament i podstawowe siły myślenia. Dziecko 7 letnie chce iść do szkoły, uczyć się i wzorować na nauczycielu – potrzebuje autorytetu, by mieć na kim się wzorować. Powinno mieć 1 nauczyciela – wychowawcę od I do VIII klasy.
CIAŁO ASTRALNE – rodzi się w trzecim siedmioleciu wraz z okresem dojrzewania młodego człowieka w sferze seksualnej. Przez swoje promieniowanie wytwarza aurę, którą obejmuje ciało fizyczne i eteryczne. Jest ono nośnikiem delikatnych, labilnych doznań, odczuć rozkoszy, bólu, cierpienia, pożądania i popędów. Jest ot faza głębokiego zainteresowania światem i stosunkami interpersonalnymi.
CIAŁO JA – jest nośnikiem samoświadomości, indywidualności i moralności – w nim promieniuje prawdziwy duch jako nieśmiertelna część człowieka. Człowiek jest istotą, która sama kształtuje swój los i panuje nad otoczeniem, może wybrać sobie zawód i założyć rodzinę. Budzi się wolna wola i pozazmysłowe moce. Jest to faza samowychowania.
Pragmatyzm Johna Deweya
· teoria pedagogiczna nie powstaje „sama w sobie” – zawsze jest wyrazem pewnego szerszego, zwykle filozoficznego poglądu na świat;
· filozofia winna stać się „praktycznym przedsięwzięciem”, a filozofowie powinni zrezygnować z dążenia do odkrycia „absolutnej prawdy” i skoncentrować się na społecznych, moralnych i edukacyjnych problemach współczesnego świata;
· istoty ludzkie są integralną częścią natury – to w procesie ewolucji człowiek uzyskał zdolność do myślenia, nie ma ono więc charakteru metafizycznego, lecz jest formą aktywnego związku między żyjącym organizmem i jego środowiskiem;
· fakt istnienia świata fizycznego jest poprzedzający każde doświadczenie człowieka;
· nie istnieje prawda absolutna, odwieczna i niezmienna – prawdą jest to, co większość osób, na podstawie własnego doświadczenia uzna za „hipotezę działającą” w praktyce;
· punktem wyjścia i dojścia każdej wiedzy jest doświadczenie;
· odrzucenie możliwości „wyprowadzenia” norm etycznych z prawa natury;
· zaprzeczenie istnienia „najwyższego” i „nadnaturalnego” prawodawstwa;
· preferowanie empirycznej teorii wartości, opierającej się na rozpoznawaniu wartości w trakcie ludzkiego działania;
· wartości oraz moralność są konstytuowane społecznie, i zależą od czasu, miejsca i okoliczności – to ludzie decydują o tym co jest wartością, a co nią nie jest;
· odrzucenie transcendentnych wartości i celów w życiu społecznym.
Poglądy J. Deweya na edukację:
1. Krytyka edukacji tradycyjnej:
· jej przedmiot tworzony był przez układ informacji i kwalifikacji wypracowanych w przeszłości – głównym zadaniem szkół było przekazywanie ich młodemu pokoleniu;
· kształcenie moralne polegało na kształtowaniu sposobów postępowania, konformistycznych wobec rozwiniętych w przeszłości standardów;
· „ogólny wzór” organizacji szkolnictwa tworzył ze szkół placówki „ostro odgraniczone od innych instytucji społecznych”(np. rodzina).
Wymienione cechy determinowały cele i metody kształcenia, zawierały gotową wiedzę i odpowiednie „formy” kwalifikacji. Uczniowie musieli być posłuszni i ulegli. Podręczniki były traktowane jako „mądrość przeszłości” a nauczyciele jako swoiste „organy” za pomocą których „łączy się” efektywnie uczniów z materiałem nauczania. Istotą tradycyjnej edukacji było więc narzucanie z góry i z zewnątrz zarówno treści, jak i metod. Edukacja była oderwana od praktycznych i codziennych doświadczeń uczniów. U podstaw edukacji leżało przeświadczenie, że przyszłość będzie taka sam jak przeszłość – zmiana w świecie stanowić mogła co najwyżej wyjątek, a nie regułę.
2. Alternatywny projekt edukacyjny:
· uczenie przez doświadczenie i działanie;
· indywidualizm pedagogiczny;
· edukacja dla demokracji.
Uczenie przez doświadczenie i działanie:
· główna wartość edukacji tkwi w jej bezpośrednim związku z życiem: „całe życie jest edukacyjne, a cała edukacja jest życiem”;
· szkoły są miejscami, gdzie uczniowie powinni uczyć się „poprzez życie”, a nauka szkolna powinna zapewnić ciągłość, różnorodność z tym, co uczeń przyswaja sobie poza szkołą, powinna dotyczyć pytań, które dziecko stawia sobie odnośnie swojego własnego życia;
· „Gram doświadczenia więcej waży niż tona wiedzy teoretycznej”, dlatego szkoła powinna być miejscem wymiany doświadczeń w procesie budowy doświadczenia wspólnego. Przy czym doświadczenie ma mieć refleksyjny charakter, dziecko ma rozumieć konsekwencje tego. Co jest „zaznawane”;
· zadaniem nauczyciela jest przyjęcie roli przewodnika w otwartym procesie edukacyjnym, powinien on być nośnikiem doświadczenia bez ingerowania w relacje: uczeń – proces doświadczenia;
· proces doświadczenia nie ma „przystanku końcowego”, ponieważ świat jest zmienny, a rozwój ucznia nie może być przerwany;
· program szkolny jest oparty na (ulegających ciągłej zmianie) doświadczeniach życiowych uczniów oraz na ich zainteresowaniach;
· odrzucenie koncepcji o odmienności wykształcenia ogólnego i zawodowego oraz podziału na wiedzę teoretyczną i praktyczną;
· rozwój człowieka dokonuje się poprzez jego własne działanie w trakcie którego poznaje świat i go zmienia;
· działanie jest więc źródłem wiedzy i jest zorientowane na rozwiązywanie problemów.
„UCZYĆ SIĘ, TO ZMIENIAĆ. DZIAŁAĆ OZNACZA DOŚWIADCZAĆ I EKSPERYMENTOWAĆ, ORIENTOWAĆ SIĘ NA OSIĄGANIE CELÓW, ROZWIĄZYWAĆ PROBLEMY, PODEJMOWAĆ DECYZJE”.
Indywidualizm pedagogiczny:
· reakcje dziecka są odmienne w zależności od jego indywidualnego charakteru;
· warunki w których żyje każde dziecko są także odmienne;
· nie jest zatem możliwe sporządzenie takiego zestawu typów psychiki jednostki, który wyczerpałby istniejącą mnogość i różnorodność form i odcieni;
· szacunek dla indywidualnych różnic jest punktem wyjścia procesu uczenia się – koncentracja na tym, co w jednostce niepowtarzalne;
· przez edukację można podtrzymywać zmienność ludzką, gdyż ta jest związana z wysokim wartościowaniem godności ludzi i zapewnieniem przetrwania gatunkowi;
· indywidualizm czyni człowieka współtwórcą przemian w świecie ludzkim, swobodnym i odpowiedzialnym oraz zdolnym do inicjatywy i samodzielnego rozwijania zagadnień, wyłaniających się z życia;
· wychowanie ma wyposażyć jednostki w zdolność przystosowania się do nowych, zmiennych warunków’
· środowisko uczenia się ma być czułe na różnorodne odpowiedzi i interakcje uczniów.
„PRZECIWIEŃSTWEM JEDNOSTKOWEJ INDYWIDUALNOŚCI
JEST ZUNIFORMOWANA PRZECIĘTNOŚĆ”.
Edukacja i demokracja:
· nacisk na współdziałanie jako podstawy każdej, również edukacyjnej aktywności człowieka;
· wspólnota podejmowania środków i celów działania stanowi „jądro społecznego kierowania młodymi”;
· naturalny fakt współdziałania współistniejący z orientacją na rozwój jednostki, stanowi podstawę syntezy wychowania indywidualnego i społecznego;
· demokratyczna edukacja: życie jest uczeniem się, edukacja – jak demokracja jest żywa, jest sposobem życia;
· demokracja i edukacja to dwa najważniejsze, pozostające w sprzężeniu zwrotnym, elementy życia społecznego;
· Demokracja to osiągnięcie równości społecznej, dlatego edukacja ma zmierzać ku demokracji.
„MISJĄ SZKOŁY BYŁO ZACHOWAĆ MARZENIE, ŻE AMERYKA BYŁA KRAJEM NIEOGRANICZONYCH MOŻLIWOŚCI I SPRAWIEDLIWOŚCI SPOŁECZNEJ”.
Literatura
Pedagogika, Z. Kwieciński, Bogusław Śliwerski (red.), t. I , Warszawa 2006.
Gutek G, Filozoficzne i ideologiczne podstawy edukacji, Gdańsk 2003.
Danielewska J, Granice wolności i przymusu w wychowaniu, Kraków 2001.
Pytania testowe:
1. Które z poniższych stwierdzeń wyjaśnia indywidualizm pedagogiczny J. Dewey?
a. naturalny fakt współdziałania współistniejący z orientacją na rozwój jednostki, stanowi podstawę syntezy wychowania indywidualnego i społecznego;
b. nie jest zatem możliwe sporządzenie takiego zestawu typów psychiki jednostki, który wyczerpałby istniejącą mnogość i różnorodność form i odcieni;
c. rozwój człowieka dokonuje się poprzez jego własne działanie w trakcie którego poznaje świat i go zmienia.
1 pkt.
2. Na podstawie podanej literatury proszę określić kim jest pedagog w koncepcji R. Steinera?
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
3 pkt.
Razem: 4 punkty
9
lamia89