Anna Gyurkovich
Pedagogika specjalna
II rok
Ćwiczenia na usprawnianie poszczególnych zmysłów
Ćwiczenia na zmysł dotyku
Niżej wymieniam kilka uwag odnośnie stosowania ćwiczeń:
- zanim przejdziemy do wykonywania ćwiczeń, warto zadbać o odpowiedni moment u dziecka, który potwierdziłby jego gotowość do podjęcia ćwiczeń;
- zapewnienie komfortu dziecka: nasz dotyk ma być dostosowany do możliwości dziecka (nie może być zbyt mocny, ani za lekki);
- w razie wyraźnej negatywnej reakcji dziecka należy przestać wykonywać ćwiczenie, natomiast w przypadku zaobserwowanej aprobaty dziecka można je powtarzać lub stosować jako nagroda;
- ćwiczenia można wykonywać przy muzyce relaksacyjnej;
- przy ćwiczeniach, gdzie istnieje możliwość wykonania go w różne strony (góra, dół, lewo, prawo, lewo – skos, prawo – skos), należy to zrobić;
- należy zadbać o bezpieczeństwo dziecka;
- należy być świadomym o nadwrażliwości lub podwrażliwości dziecka na dotyk oraz o możliwym zespole Biemonda, przez dziecko nie będzie odczuwało naszego dotyku, temperatury oraz bólu.
Propozycje ćwiczeń:
ü ciepła woda – zimna woda:
Cel: zapoznanie dziecka z wodą jako nośnikiem określonego dotyku oraz uwzględnienie jej temperatury.
Wiek: dziecko obcuje z wodą nieustannie, warto wykorzystywać sytuacje naturalne, takie jak mycie rąk.
Miejsce: pokój dziecka (ćwiczenie można także wykonywać na świeżym powietrzu)
Pomoce: miska z zimną wodą, miska z ciepłą wodą, ręcznik.
Przebieg: dziecko siada przed miską z ciepłą wodą (nie może być ona za gorąca). Następnie wkłada lub pomagamy mu włożyć ręce do miski. Dziecko powinno chwilę się pobawić wodą. Pytamy się dziecka, co czuje i jak mu się podoba. Informujemy go, że jest to ciepła woda, przyjemna. Potem dziecko przekłada ręce do miski z zimną wodą (nie może być ona lodowata). Tutaj też niech się chwilkę pobawi, a my w tym czasie możemy pytać, czym się różni ta woda od poprzedniej. Sprawdzamy, czy dziecko wyczuwa różnicę temperatury. Na zakończenie wracamy do miski z ciepłą wodą, która to ma podtrzymać w dziecku pozytywne wrażenia związane z wodą. Po wykonanych ćwiczeniach należy wytrzeć dziecku ręce. Inną odmianą tego ćwiczenia może być zastąpienie misek butelkami, które są napełnione zimną i ciepłą wodą.
ü gładki materiał – szorstki materiał:
Cel: zapoznanie dziecka z materiałem jako nośnikiem określonego dotyku oraz uwzględnienie jego faktury.
Wiek: w zależności od stopnia niepełnosprawności oraz potrzeby (przy dziecku ze spastycznością, można ćwiczyć to niemalże codziennie).
Pomoce: Materiały „miłe”, takie jak wata, aksamitna apaszka, szalik z polaru, pluszowa zabawka; materiały „szorstkie”, takie jak gąbka do mycia, szczoteczka do rąk.
Przebieg: dziecko dotyka „miłych” materiałów (w pracy wybieramy jeden przedmiot do stymulacji), w tym czasie mówimy, że jest to gładkie, przyjemne, miękkie. Następnie dziecko dostaje do ręki „szorstki” materiał. Dziecko nim się samo bawi, w tym czasie możemy mówić mu, że jest to szorstkie, drapiące, nieprzyjemne. Jeśli dziecko samodzielnie się nie bawi podanymi materiałami, należy dziecku pocierać tymi materiałami ręce (można i całe ciało), pamiętając o dwóch zasadach. Pierwsza z nich mówi, że wykonując ruchy pionowe, należy to robić od serca w dół, czyli po prostu z góry na dół. Natomiast ruchy okrężne wykonujemy zgodnie z ruchem wskazówek zegara.
ü zabawa z różnego typu ciałami stałymi, np.:
- groszek,
- ryż,
- mąka,
- piasek,
- małe kamyczki,
- małe plastikowe piłeczki,
- piórka,
- sznurek,
- folia aluminiowa,
- kasztany,
- kłębek wełny.
Cel: zapoznanie dziecka z doznaniami cielesnymi, jakie dają powyższe materiały.
Wiek: do 10 roku życia, choć uważam, że zajęcia te dostosowujemy także do możliwości i potrzeb naszego podopiecznego.
Pomoce: wyżej wymienione materiały, czyli: groszek, ryż, mąka, piasek, małe kamyczki, małe plastikowe piłeczki, piórka, drewniane wałeczki do masowania, sznurek, gazeta, folia aluminiowa, kasztany, kłębek wełny, miski, w których będą umieszczone niektóre przedmioty (np.: groszek czy ryż) .
Przebieg: dziecko samodzielnie wkłada ręce do miski z groszkiem lub ryżem, zadajemy pytania, czy wie, czym się bawi. Jeśli nie wie, wyjaśniamy mu to. Pytamy go także o jego doznania, co mu się podoba, a co nie. Pamiętać należy, że jednorazowo nie należy wykorzystywać zbyt wielu bodźców. Wiele zależy od dziecka, ale maksymalnie trzy i warto by były one urozmaicone. Należy także zadbać o bezpieczeństwo, gdyż dzieci mogą połknąć małe elementy lub te, które nie są do jedzenia.
ü zabawa z różnymi rodzajami mas, np.:
- masa solna,
- letni rzadki kisiel,
- masa papierowa, dotyczą one głównie rąk
- modelina,
- plastelina,
- oliwka.
Pomoce: masa solna, letni rzadki kisiel, masa papierowa, modelina, plastelina, oliwka, miski, w których będzie nalany kisiel, tace do rozwałkowywania modeliny czy plasteliny, ciepła woda w misce do płukania rąk, ręcznik.
Przebieg: dziecko samodzielnie bawi się poprzez włożenie do letniego kisielu ręce, zwracamy mu uwagę na to, co czuję, jaką temperaturę ma kisiel (zalecam letni). Następnie dziecko myje i wyciera ręce. Potem zmieniamy rodzaj bodźca, przykładowo nacieramy ręce dziecka oliwką. Pytamy, co czuje, porównujemy kisiel z oliwką, zadajemy pytania odnośnie preferencji. Po zakończonych czynnościach podopieczny myje i wyciera ręce. Tutaj także podkreślam, iż doznawanych bodźców nie powinno być za dużo, by nie doszło do przestymulowania dziecka.
ü stymulacja polegająca doznawaniu własnego ciała:
- klaskanie,
- głaskanie się po różnych częściach ciała,
- uderzanie nogą w nogę,
- uderzanie opuszkami palców w wybrane części ciała,
- przytulenie.
Cel: rozwijanie świadomości swojego ciała poprzez poczucie go.
Wiek: dziecko jest nagradzane dotykiem niemalże codziennie, wykorzystujmy te elementy także do nauki odczuwania swojego ciała.
Miejsce: ćwiczenia te można wykonywać niemalże wszędzie. Rodzice czy rodzeństwo przytula, głaszcze dziecko podczas czynności codziennych i należy to wykorzystywać.
Pomoce: brak
Przebieg: przy nadążającej się okazji można dziecko przytulić, pogłaskać, trzymać się za ręce. Należy wówczas dziecku zadać pytanie, za co je trzymamy, jak on to odczuwa i czy lubi to. Czasami dziecko (również niepełnosprawne), samo potrafi się bawić swoim ciałem, dając nam w ten sposób znać, że czegoś brakuje mu owego dotyku.
Ćwiczenia na zmysł równowagi
Zanim przejdziemy do ćwiczeń należy sprawdzić u dziecka obronność grawitacyjną – czy występuje i w jakim zakresie.
ü turlanie się po materacach
Cel: rozwijanie układu przedsionkowego.
Wiek: w zależności od potrzeb i możliwości dziecka, do około 15 roku życia.
Miejsce: pokój dziecka.
Pomoce: materace gumowe
Przebieg: kładziemy się z dzieckiem na materacu i prosimy go o przewrócenie się na drugi bok, potem następny bok. Można też dziecku wydać polecenie, aby przewróciło się z pleców na brzuch i odwrotnie. Jeśli dziecko nie potrafi tego wykonać kładziemy go na plecy i zachowując szczególną ostrożność na głowę i ręce przewracamy dziecko.
ü huśtanie
Miejsce: przy sprzyjającej pogodzie może to być na dworze na huśtawce lub hamaku; w przypadku złej hamak można rozwiesić w domu lub z powodzeniem można zastąpić go kocem i huśtać dziecko w jego pokoju.
Pomoce: huśtawka, hamak, koc, materace gumowe umieszczone pod hamakiem lub huśtawką do asekuracji.
Przebieg: dziecko samodzielnie wchodzi na huśtawkę lub hamak. W razie trudności lub niemożności wykonania tego, sadzamy go tam. Następnie delikatnie pchamy hamak/huśtawkę zapewniając dziecku poczucie bezpieczeństwa. Pytamy dziecko o doznania.
ü „huśtanie” na koniku bujanym (można zastąpić fotelem bujanym)
Miejsce: konik bujany jest lekkim przedmiotem. W zależności od pogody, można dziecko huśtać na dworze lub w dowolnym pokoju w domu.
Pomoce: konik bujany (ewentualnie fotel bujany).
Przebieg: dziecko samodzielnie wchodzi na konika. W razie trudności lub niemożności wykonania tego, sadzamy go tam. Następnie delikatnie kołyszemy konikiem, zapewniając dziecku poczucie bezpieczeństwa. Pytamy dziecko o doznania.
ü zabawy na dużej piłce gumowej
Miejsce: ćwiczenia te można wykonywać na dworze, pamiętając że pod piłką powinien znajdować się koc (dziecko przechylając się do przodu, powinno wyprostowane dłonie oprzeć na podłożu. W związku z różnymi elementami, jakie mogą być na dworze, lepiej podłożyć koc) lub w pokoju dziecka.
Pomoce: duża piłka gumowa, koc.
Przebieg: dziecko kładzie się na brzuchu na piłce, a następnie jest kołysane w możliwe strony. Istotne jest, aby dziecko oparło całe dłonie i stopy na podłożu. Ćwiczenia te można wykonywać, gdy dziecko leży na plecach i siedzi na piłce. Pytamy dziecko o doznania. Dodatkowo można dziecku powiedzieć, w jaką stronę go odchylamy (do przodu, do tyłu, w prawo, w lewo). Należy pamiętać także o zapewnieniu dziecka bezpieczeństwa, dlatego lepiej te ćwiczenia z drugą osobą.
ü zabawa w „samolocik”
Wiek: w zależności od potrzeb i możliwości dziecka, do około 8 roku życia (istotne jest to także, ile dziecko waży).
Miejsce: ćwiczenie to można wykonać na dworze przy ładnej pogodzie czy w pokoju dziecka.
Pomoce: brak.
Przebieg: podnosimy dziecko w górę, zapewniając mu bezpieczeństwo. Można w tym czasie obracać dziecko, odchylać w prawą i lewą stronę. Pytamy dziecko o doznania.
ü kołysanie dziecka
...
mateush84