Internetowa Baza Pomocy Studentów Psychologii - psychol

www.psychobaza.prv.pl

Odwiedź nas!

WYKŁAD IV

PROCESY PSYCHICZNE

Sytuacja – ogniskuje wszystkie elementy mechanizmu zachowania się, włącznie z osobowością i aktualnie wyzwalanymi procesami psychicznymi. Dlatego tzw. sytuacjonizm, traktujący chwilowe oddziaływanie zewnętrzne jako podstawowy wyznacznik zachowania jest podejściem redukcjonistycznym.

          Interakcjonizm wynika z szerokiego pojmowania sytuacji determinującej zachowania; jego reprezentantem był by np. A. Lewicki.

          Procesy psychiczne nie zostały jednak ujęte w formule: S, A, W, O. Tylko antecedenty (A) to „odbicia” dawnych sytuacji w aktualnym przeżywaniu sytuacji.

PROCESY PSYCHICZNE – nie zostały zdefiniowane w słowniku psychologicznym (MACMILLAN DICTIONARY OF PSYCHOLOGY Stuarta Sutherlanda – 1991). Tu traktuje je jako chwilowe i podmiotowe determinanty zachowania.

Pojęcie proces psychiczny jest pojęciem treściowo bardzo pojemnym. Z języka potocznego (introspekcji) pochodzą wymieniane także w psychologii rodzaje procesów psychicznych: poznawcze czy emocjonalne i motywacyjne.

Ewolucja koncepcji procesu psychicznego

Pojęcie procesu psychicznego zmieniało swoje znaczenie w zależności od szkoły psychologicznej i okresu rozwoju nauki.

-          w okresie introspekcjonizmu proces psychiczny rozumiano jako „dane doświadczenia wewnętrznego” – specyficzne, różne od procesów fizycznych.

-          w okresie behawioryzmu (mniej skrajnego – Tolmana, Mowrera i in.) procesy psychiczne rozumiane są jako „zmienne pośredniczące” pomiędzy bodźcem a reakcją. „Naprawdę” są one procesami fizjologicznymi (Hebb, Hunt).

-          w latach 50-tych chętniej używano terminu „czynności psychiczne”. Guilford, Tomaszewski – „czynności psychiczne wyższe” za pomocą, których człowiek reguluje stosunki z otoczeniem.

Rozumienie tego terminu w latach późniejszych:

PROCES PSYCHICZNY – to ciąg zmian polegających na przetwarzaniu informacji (znaczeń), formowanych dzięki danym o charakterze zmysłowym i \ lub symbolicznym, pełniących funkcję adaptacyjne i transgresyjne (twórcze).

-          o „przetwarzaniu informacji” pisze się w psychologii od czasu, gdy posługujemy się w opisie metaforą komputerową; od czasu rozkwitu cybernetyki; np.:

a)                  hardware – budowa i funkcjonowanie mózgu.

b)                  software – treści, znaczenia przetwarzane przez mózg.

Jest w tym ukryte założenie, że proces psychiczny zachodzi w ośrodkowym układzie nerwowym (OUN) i polega na przekształcaniu treści, czy znaczeń (których istota wymaga odrębnej analizy)

Rola ośrodkowego układu nerwowego (OUN) w przebiegu procesów psychicznych – fizjologiczny nośnik znaczeń:

-          kod biologiczny: np. pompa sodowo – potasowa K-Na; zmiany fizykochemiczne na synapsach; zmiany w mikroturbulach, „szkieletach białkowych”, komórek nerwowych – procesy świadome.

Badanie funkcji mózgu:

1)     uszkodzonego (met. kliniczna): lokalizacja funkcji (zaburzona czynność – odpowiada za nią uszkodzony – np. guzem – ośrodek).

2)     Stymulacja elektryczna poszczególnych obszarów mózgowia; eksperymenty nad zwierzętami (np. ośrodki przyjemności i przykrości), zabiegi neurochirurgiczne.

3)     Odprowadzanie impulsów z pojedynczych neuronów (ich części) za pomocą elektrod implantowanych zwierzętom podczas snu (Hubel i Weisel).

4)     Pozytronowa tomografia komputerowa: rejestruje obszary kory aktywne przy wykonywaniu czynności danego rodzaju, np. przy uwadze nakierowanej na lewą stronę.

5)     PET (positron emission tomography): technika pomiaru aktywności metabolicznej w różnych obszarach mózgu, oparta na rozprowadzaniu radioaktywnej substancji metabolicznej – glukozy.

Za pomocą detektorów usytuowanych tuż koło głowy następuje pomiar fal gamma, które powstają w wyniku zderzania się pozytronów z elektronami.

      PET umożliwia lokalizację radioaktywnej glukozy w 3-wymiarach mózgowia i                                                      

      Wskazuje na wielkość aktywności poszczególnych obszarów.

6) badanie tzw. potencjałów wzbudzonych w zapisie EEG (elektroencefalograficznym). Poszczególne elementy zapisu wiążą się z innymi procesami psychicznymi (P300 – koncentracja uwagi). 

Przetwarzanie znaczeń (informacji) – na poziomie świadomym przejawia się jako „strumień świadomości”: myśli, wyobrażeń, doznań i odczuć. Istota tych przekształceń pozostaje poza świadomością człowieka.

-          znaczenia, treści to pewne sensowne całości (przedmioty, zjawiska, znaczenia) służące rozumieniu i interpretowaniu świata. Stanowią rodzaj psychologicznego kodu (języka zapisu).

-          Psychologiczny zapis, wypełniający naszą pamięć nie jest jednorodny. Wyróżnia się co najmniej kod wyobrażeniowy oraz kod semantyczny (Paivio).

Kod obrazowy                                                                                  Kod semantyczny

LEW

Funkcje procesu psychicznego: najogólniej jest to regulacja stosunków z otoczeniem (adaptacja               twórcza zmiana otoczenia).

Poszczególne rodzaje procesów psychicznych wyróżnia się z uwagi na funkcje jakie pełnią:

a)      procesy poznawcze: funkcje zdobywania i wykorzystywania informacji (wiedzy), np. spostrzeżenie KTO potrzebuje pomocy umożliwia zaplanowanie pomocy.

b)     procesy emocjonalne: funkcje oceny, ustosunkowania się do różnych przedmiotów i zdarzeń, np. pozytywna ocena sytuacji konkurencji (nadzieja, podniecenie) powoduje, że traktujemy ją jak wyzwanie.

c)      procesy komunikacyjne: język, mowa; posługiwanie się umownymi znakami      i symbolami.

10