edukacja_do_rownosci.pdf

Edukacja do równości,

czy trening uległości ?

a a

Internetowa

szkoła

równości i

demokracji

Czy polskie podręczniki respektują

zasadę równości płci ?

Projekt zostal zrealizowany przez Stowarzyszenie W stronę dziewcząt przy wsparciu udzielonym przez

Islandię, Liechtenstein i Norwegię ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru

Gospodarczego oraz Norweskiego Mechanizmu Finansowego, oraz budżetu Rzeczpospolitej Polskiej

a o , y g i ?

O dokumentach, programach i podręcznikach

Jak wiadomo od 1999 roku trwa reforma organizacyjna i programowa

polskiego szkolnictwa. Jednym z głównych ﬁlarów reformy jest swoboda

wyboru programów i podręczników szkolnych. Na rynku konkurują ze sobą

setki programów i podręczników . Dlatego też MEN utworzył zestaw

podręczników i określił zasady jego funkcjonowania. Do zestawu

podręczników szkolnych mogą być wpisane książki, które spełniają wymóg

zgodności z podstawami programowymi kształcenia zawartymi w

stosownych rozporządzeniach, z Konstytucją RP i konwencjami

ratyﬁkowanymi przez Polskę: Konwencją praw człowieka i podstawowych

wolności, Konwencją praw dziecka, Konwencją w sprawie likwidacji wszelkich

form dyskryminacji kobiet.

Powstaje pytanie czy podstawy programowe, czyli ogólne wytyczne resortu

przeznaczone dla autorów programów i podręczników uwzględniają

zalecenia Konwencji, a w szczególności artykuł 5, który przewiduje, że

"Państwa-Strony podejmą wszelkie odpowiednie środki, aby: zmienić

społeczne i kulturowe wzorce zachowań mężczyzn i kobiet w celu likwidacji

przesądów i zwyczajów oraz wszelkich innych praktyk, które opierają się na

przekonaniu o niższości lub wyższości jednej z płci albo na stereotypach roli

mężczyzn i kobiet"

W dokumentach tych zagadnienia statusu płci nie są ujęte w

jednoznaczny i bezpośredni sposób ani w zadaniach szkoły i nauczyciela, ani

w celach edukacyjnych, ani w zalecanych do realizacji treściach nauczania.

Na przykład w zakresie historii dla żadnego z 3 poziomów kształcenia

(szk. podstawowa, gimnazjum, szkoła ponadgimnazjalna) nie znajdziemy

zalecenia, aby w sposób sprawiedliwy przedstawiać wkład kobiet i

mężczyzn w życie rodzinne i społeczne oraz eliminować stereotypowe ujęcia

ról jakie pełnili mężczyźni i kobiety w przeszłości i obecnie. Tak więc na

poziomie ministerialnych rozporządzeń, zobowiązanie, iż Polska

przestrzegać będzie postanowień Konwenc ji pozostało nie zrealizowane.

Mimo podnoszenia tej sprawy w przeszłości , ciągle nie dokonuje się

krytycznej analizy programów i podręczników, a w zestawie podręczników

a o , y g i ?

dopuszczonych do użytku szkolnego jest wiele takich, które w sposób

oczywisty nie respektują zasady równego statusu kobiet i mężczyzn.

W bieżącym roku szkolnym MEN dopuszcza do użytku szkolnego dla

wszystkich etapów kształcenia , kilkaset zestawów podręczników. To spora

biblioteka. Do jej powstania przyłożyli rękę autorzy, rysownicy wydawcy.

Codziennie korzystają z niej setki tysięcy uczniów, nauczycieli, rodziców.

Czym dla nich jest podręcznik ? Jaka rolę mu przypisują ?

W polskiej szkole podręcznik gra główną rolę, jest najważniejszym,

nieustannie używanym narzędziem dydaktycznym. To jego zawartość i układ

przesądza o tym jakie zagadnienia i w jakiej kolejności są omawiane, często

tytuły poszczególnych rozdziałów są tematami lekcji. Nauczyciele, uczniowie

i rodzice ufają podręcznikom. Zakładają, iż nie ma w nim błędów, a wszystko

co przekazuje jest prawdą, odzwierciedlającą bieżący stan wiedzy . Jeśli

więc podręcznik zawiera szkodliwe sformułowania, powiela stereotypy i

uprzedzenia to siła ich rażenia jest wielka i długotrwała.

Podręcznik powinien przekazywać młodemu pokoleniu wartości ważne i

cenione w demokratycznym państwie prawa, - a wśród nich otwartość,

tolerancję , równość, - powinien przygotowywać do pełnienia określonych ról

społecznych, do życia i działania w sferze publicznej. Podręcznik - tak jak

szkoła - powinien także zapewnić równe prawa, równe szanse i równe

traktowanie każdemu uczniowi bez względu na jego pochodzenie, płeć,

wyznanie.

Czy podręczniki wypełniają tak sformułowana misję ? W stowarzyszeniu

uważamy, że wiele podręczników, jeśli spojrzeć na nie z perspektywy

równości, nie wywiązuje się z niej rzetelnie. Większość nadal proponuje

tradycyjne , hierarchiczne ujęcie ról płciowych i to zarówno kiedy mówią o

życiu rodzinnym jak i społecznym, politycznym, gospodarczym. Ma to swoje

konsekwencje . Stereotypowe podejście do kobiet i mężczyzn i ról jakie

pełnią w rodzinie i w społeczeństwie wpływa na decyzje młodych ludzi jeśli

idzie o dalsze kształcenie, zawód, życie osobiste. Stereotypowe podejście , w

istocie wzmacnia i uprzywilejowuje męski punkt widzenia na takie problemy

jak podział obowiązków domowych, aktywność ma rynku pracy,

zaangażowanie polityczne. Można odnieść wrażenie, że autorzy

podręczników za najważniejsze uważają, aby młodzi ludzie zaadoptowali się

a o , y g i ?

do zastanych, warunków życia, kształtowali u siebie określone cechy i

sięgali po uświęcone tradycją nienaruszalne wzory osobowe, a nie uzyskali

autonomię, wewnętrzną niezależność i gotowości do krytyki i zmiany

społecznej.

Nierówność w traktowaniu płci, bez wątpienia obecna w polskich

podręcznikach, jest zróżnicowana. Możemy spotkać dyskryminację jawną,

stereotypy wulgarne jak np. w podręczniku dla klasy IV obﬁcie przytaczane

żarty z cyklu przychodzi baba do lekarza (patrz: ramka ), czy w podręczniku

zatytułowanym nomen omen Wesoła szkoła dowcip odnoszący się do życia

rodzinnego:- Jak mam się ubrać do teatru ? - Mama pyta tatę. - Szybko !

Najczęściej jednak nierówność w traktowaniu płci jest na tyle oględna,

nieoczywista, utajona, nieuchwytna i wymykająca się pobieżnej analizie, że

korzystający z podręczników są zupełnie nieświadomi jej obecności i siły

oddziaływania.Nauczyciele i uczniowie po prostu nie widzą stereotypów,

uprzedzeń, nierówności, co nie czyni zjawiska mniej szkodliwym, wręcz

przeciwnie.

Kontrowersyjna książka do przyrody

Sporo kontrowersji wywołał podręcznik do przyrody autorstwa Władysława Błasiaka;

książka przeznaczona jest dla uczniów podstawówki. To, co resort edukacji uznaje za

stosowne, szokuje zarówno nauczycieli, jak i rodziców.

Z książki prof. Błasiaka korzystają uczniowie klas 4-6. Odbiega ona jednak od typowych

podręczników. Obok treści z zakresu przedmiotu, jest w nim sporo odnośników, cytatów

literackich, wierszy, są też dowcipy. I to właśnie one budzą kontrowersje. Oto przykład:

Przychodzi baba do lekarza. Co pani dolega? - pyta lekarz. - Czuję ogromny nacisk na moją

głowę. - Ma pani w swej głowie zbyt niskie ciśnienie wewnętrzne - wyjaśnia lekarz. -

Niemożliwe! Ja przecież nie mam nic w głowie! - irytuje się baba .

T o tylko jeden z wielu kawałów, jakie znalazły się w podręczniku. Zdaniem rodziców, są

one niedopuszczalne, bo dyskryminują kobiety. To jest niedopuszczalne. Nie dość, że jest

niewłaściwe, to jeszcze ryzykowne – wychowujemy kolejne pokolenie minimalnych, ale

jednak – szowinistów - mówią jednym głosem i nauczyciele, i opiekunowie młodzieży.

Mimo to, książka została dopuszczona do użytku przez Ministerstwo Edukacji nic

zdrożnego nie widzi w książce także jej autor. Prof. Błasiak tłumaczy, że podręcznik jest

interdyscyplinarny, a dowcipy w nim zawarte pochodzą ze zbiorów humoru uczniowskiego.

Podręcznik został napisany zgodnie z programem, za który autor otrzymał nagrodę

Ministra Edukacji w 1999 roku.

Źródło: portal radia RMF, 25 kwietnia 2005

a o , y g i ?

Przejrzałam wiele podręczników, aby zobaczyc jak kobiety i mężczyźni są

przedstawiani, jak się mówi o różnicach płci i czy podejmuje się tematy

związane z równością. Zapytałam jak jest wprowadzana kwestia równości.

Czy są teksty na ten temat, pytania i ćwiczenia prowokujące do myślenia i

dyskusji. Jakie są wzorce osobowe, wprowadzane przez podręcznik ? Jak

należy je oceniać ? Czy wprowadza są tzw tematy trudne i jak to jest

robione ?

Już pobieżna analiza zawartości programów i podręczników pozwala

poczynić dwa spostrzeżenia. Po pierwsze w sposób fundamentalny

naruszana jest zasada równego reprezentowania płci. Kobiety są w

podręcznikach prawie niewidzialne. Szczególnie uderza to w podręcznikach

do historii. Według autorów kobiety nie mają historii i w minionych dziejach

nie brały udziału. Recenzent, rzeczoznawca z listy MEN , świadomy przecież,

iż podręcznik musi spełniać wymóg zgodności z konwencją tak pisze w

recenzji podręcznika, w którym uwzględniono szerzej problematykę kobiet :

Autorka stara się godzić w swoim wykładzie dziejów „interesy” państwa,

Kościoła, Żydów – innych „mniejszości”, również kobiet. Wiadomo,

obowiązuje zasada „poprawności politycznej”. Robi to wszakże w sposób

sztuczny i koniunkturalny .

Z powyższych zdań przebija przekonanie, iż historia kobiet jest tylko

ozdobnikiem, nic nie znaczącym dodatkiem do prawdziwej, wielkiej historii,

dodatkiem sztucznym, niepotrzebnym ,wprowadzanym tylko z powodu

chwilowej koniunktury.

Po drugie autorzy ( z małymi wyjątkami) pozostają we władzy stereotypów

rodzaju. Z kart podręczników i zeszytów ćwiczeń płynie do uczniów

zakamuﬂowane, ale dobitne przesłanie, iż istnieją cechy ﬁzyczne i cechy

psychiczne charakterystyczne dla jednej bądź drugiej płci, a także

zachowania i zajęcia odpowiednie dla mężczyzn bądź dla kobiet.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: