5. Ordowik.pdf
(
631 KB
)
Pobierz
340494326 UNPDF
TEST
W poniższych zdaniach podkreśl właściwą odpowiedź:
1. Z osadów kambru zbudowane są: Łysogóry, Tatry, Karkonosze.
2.
Holmia
to trylobit przewodni dla kambru: dolnego, środkowego, górnego.
3. Wapienie wojcieszowskie występują: w Górach Świętokrzyskich, na Dolnym Śląsku,
w Sudetach.
4. Góry Pieprzowe leżą nad: Wisłą, Odrą, Wartą.
5. Duże złoża soli kamiennych wieku kambryjskiego znajdują się w: Polsce, Rosji,
Stanach Zjednoczonych.
6.
Allonia
to: trylobit, ramienionóg, gąbka.
7. Faza sandomierska wystąpiła na przełomie: dolnego i środkowego kambru, środkowego
i górnego kambru, kambru i ordowiku.
8. Okresem, w którym pojawiły się pierwsze zarośla na Ziemi był: sylur, dewon, karbon.
9. Zmetamorfizowane lawy i tuty w Sudetach to: chloryty, zieleńce, bentonity.
10. Największe znaczenie stratygraficzne w kambrze mają: amonity, trylobity, ramienionogi.
ORDOWIK
(488,3-443,7 mln lat temu)
Nazwa okresu pochodzi od nazwy celtyckiego plemienia
Ordowików,
które
zamieszkiwało dawniej Walię i Anglię i została wprowadzona do literatury
geologicznej przez angielskiego geologa Ch. Lapwortha w 1879 r., ale jako
samodzielny system ordowik został wydzielony dopiero w 1960 r. w Kopen-
hadze.
Ordowik dzieli się na trzy oddziały. W Europie od lat tradycyjnie był
dzielony na sześć pięter lub oddziałów (tab. 5). Ich nazwy pochodzą od nazw
geograficznych miejscowości na obszarze Walii, Anglii i Szkocji, gdzie znajdują
się ich stratotypy. Większość tych pięter obecnie przestaje być formalnymi
jednostkami stratygraficznymi.
ŚWIAT ORGANICZNY
Świat organiczny ordowiku jest kontynuacją ewolucji typów i gromad
kambryjskich (m.in. trylobitów i ramienionogów) oraz szybkiego różnicowania się
nowych grup, m.in. graptolitów i korali czteropromiennych.
Zwierzęta jednokomórkowe reprezentują
otwornice
aglutynujące (
Marsipella)
oraz radiolarie nie mające jednak większego znaczenia stratygraficznego. Zwierzęta
tkankowe są bardzo zróżnicowane i reprezentowane przez wiele osobników. Dość
często spotykane są
gąbki,
głównie o szkielecie krzemionkowym (
Astylospongia),
60
Ordowik
Tabela 5. Podział systemu ordowickiego
/
System/Okres Oddział/Epoka
Piętro/Wiek
Podział tradycyjny
hirnant
aszgil
górny/późny
karadok
ORDOWIK
darwill
landeil
środkowy
lanwirn
arenig
dolny/wczesny
tremadok
tremadok
/
ale są to organizmy konserwatywne i przez to ich znaczenie stratygraficzne jest
niewielkie.
Jamochłony
rozwijają się intensywnie i mają znaczenie nie tylko
stratygraficzne, ale i skałotwórcze. Wśród korali czteropromiennych, które pojawiły
się w środkowym ordowiku, ważne są
Streptelasma
i
Crenularia.
Denkowce,
grupę o dyskusyjnym stanowisku systematycznym, reprezentują
Halysites
i
Favosites
(ryc. 36).
Ramienionogi
(ryc. 36), ulegają w ordowiku szybkim zmianom ewolucyjnym
a ich znaczenie stratygraficzne jest duże; niekiedy ich skamieniałości występują
w wielkich nagromadzeniach (np. piaskowce obolusowe). W dolnym ordowiku
liczne są ramienionogi bezzawiasowe (
Obolus, Thysanotos, Conotreta
), szczególnie
w facjach piaszczystych. W młodszych osadach częściej występują ramienionogi
zawiasowe (m.in.
Orthis, Strophomena),
o skorupkach zbudowanych z węglanu
wapnia.
Mięczaki
(ryc. 37) występują powszechnie, ale ich znaczenie stratygraficzne
jest niewielkie. Małże reprezentują rodzaje długowieczne —
Palaeoconcha,
Modiolaspis
, ślimaki —
Bellerophon
i
Sinuitina.
Głowonogi są reprezentowane
przez łodzikowate —
Orthoceras, Endoceras, Gonioceras
, osiągające niekiedy
wielkość kilku metrów.
Wśród
stawonogów
ważne znaczenie jako skamieniałości przewodnie mają
ciągle trylobity (ryc. 38), które w ordowiku podlegały szybkiej ewolucji. Dla
dolnego ordowiku przewodnie są
Asaphus, Ceratopyge, Niobe
, dla środkowego
— Illaenus, Chasmops
, a dla górnego —
Trinucleus, Tretaspis, Dalmanitina.
Z innych stawonogów liczne są małżoraczki, m.in.
Tetradenella
o dużym znaczeniu
stratygraficznym.
Świat organiczny
61
ORDOWIK
ORDOWIK
ORDOWIK
ORDOWIK
środkowy
dolny/wczesny
/
/
/
/
/
DENKOWCE
Favosites
RAMIENIONOGI
Ryc. 36. Koralowce denkowe i ramienionogi ordowiku
62
Ordowik
Ryc. 38. Trylobity ordowiku
Szkarłupnie
rozwijają się bujnie, ale ich znaczenie stratygraficzne jest
niewielkie. Znaczenie skałotwórcze mają liliowce (
Dendrocrinus
), wchodzące
niekiedy w skład wapieni krynoidowych.
Największe znaczenie stratygraficzne mają graptolity, należące do typu
półstrunowców.
W ordowiku wyróżniono 15 poziomów graptolitowych, z których
wiele ma zasięg światowy. W dolnym ordowiku przeważają graptolity wielogałąz-
kowe, dendroidy (
Dictyonema, Bryograptus).
W wyższej części okresu ilość
gałązek ulega stopniowej redukcji i znaczenia nabierają graptolity właściwe,
a wśród nich
Phyllograptus, Dichograptus, Didymograptus, Diplograptus,
Climacograptus, Tetragraptus
(ryc. 39).
Znaczenie przewodnie mają także
konodonty
(ryc. 40), zwierzęta o niezbyt
jasnej pozycji stratygraficznej, należące do strunowców (być może do kręgowców).
Pojawiają się przedstawiciele
bezszczękowców,
również należących do
strunowców.
Morskie
glony
mają niekiedy znaczenie skałotwórcze, budując wapienie
stromatolitowe.
Świat organiczny
63
Ryc. 39. Graptolity ordowiku
Plectodina
Oistodus
delicata
parallelus
Ryc. 40. Konodonty ordowiku
PALEOGEOGRAFIA I KLIMAT
Rozmieszczenie lądów i mórz w ordowiku nie uległo zasadniczym zmianom
w porównaniu z kambrem (ryc. 41), jednak kontynenty zmieniały stopniowo swe
pozycje geograficzne, przechodząc przez różne strefy klimatyczne. Baltika była
nadal oddzielona od Laurencji oceanem Iapetus. Gondwana przemieszczała się
stopniowo przez rejon bieguna południowego, czego efektem był intensywny rozwój
64
Ordowik
Plik z chomika:
td_chmk
Inne pliki z tego folderu:
5. Ordowik.pdf
(631 KB)
8. Karbon.pdf
(2835 KB)
9. Perm i orogeneza waryscyjska.pdf
(3189 KB)
14. Neogen orogeneza alpejska.pdf
(2752 KB)
15. Czwartorzęd człowiek.pdf
(3122 KB)
Inne foldery tego chomika:
Zgłoś jeśli
naruszono regulamin