slowniczek astronomiczny.pdf

(132 KB) Pobierz
(Microsoft Word - Podr\352czny s\263owniczek astronomiczny)
PodrĘczny sĀowniczek
astronomiczny
Achondryty – meteory kamienne, składające się głównie z piroksenów i
plegioklazów. Pod względem składu chemicznego i mineralnego są najbardziej
zbliŜone do niektórych skał ziemskich.
Akrecja – spadanie materii na powierzchnię gwiazdy lub do czarnej dziury.
Podczas akrecji energia mechaniczna opadającej materii zamienia się na energię
cieplną, czemu towarzyszy emisja promieniowania.
Aktynometr – przyrząd do pomiaru natęŜenia promieniowania słonecznego.
Albedo – stosunek ilości promieniowania odbitego do ilości promieniowania
padającego na powierzchnię jakiegoś ciała.
Alert – stan międzynarodowego pogotowia obserwacyjnego w okresie
wzmoŜonej aktywności Słońca, silnych zaburzeń magnetycznych.
Almagest – słynne dzieło Ptolomeusza (ok. 140 r. n.e.), największy zabytek
starogreckiej wiedzy astronomicznej, wykład teorii geocentrycznej (Ziemia w
środku Układu Słonecznego) do czasów Kopernika.
Almukantarat – almukantar – małe koło na sferze niebieskiej, którego
płaszczyzna jest równoległa do płaszczyzny horyzontu (wysokość punktów
leŜących na tym kole jest jednakowa).
Apeks – punkt na sferze niebieskiej wyznaczający kierunek ruchu Słońca
względem otaczających go bliskich gwiazd – przeciwległy – antyapeks.
Aphelium – punkt orbity okołosłonecznej ciała niebieskiego najbardziej
oddalony od Słońca.
Apoastron – punkt orbity okołogwiazdowej ciała niebieskiego najbardziej
oddalony od gwiazdy obieganej.
Apocentrum – punkt orbity ciała niebieskiego lub sztucznego satelity
najbardziej oddalony od ciała centralnego, względem którego rozpatruje się ruch
(np. aphelium, apogeum).
1
Apogeum – punkt orbity okołoziemskiej ciała niebieskiego najbardziej
oddalony od Ziemi.
Aposelenium – punkt orbity ciała niebieskiego okrąŜającego KsięŜyc,
najbardziej oddalony od KsięŜyca.
Apsydy – punkty największego przybliŜenia i największego oddalenia orbity
jednego ciała niebieskiego względem drugiego, centralnego, np. KsięŜyca
względem Ziemi (perigeum i apogeum), Ziemi względem Słońca (perihelium i
aphelium).
Asocjacja – zgrupowanie bardzo młodych i podobnych gwiazd.
Astrofizyka – najobszerniejszy dział astronomii, obejmujący obserwacyjne i
teoretyczne badania fizycznych właściwości ciał niebieskich i materii
rozproszonej w przestrzeni kosmicznej.
Astrognozja – umiejętność rozpoznawania na niebie gwiazd i gwiazdozbiorów.
Astrograf – luneta przystosowana do fotografowania ciał niebieskich.
Astrolabium – przyrząd słuŜący do wyznaczania połoŜenia jakiegoś ciała na
sferze niebieskiej.
Astrologia – dziedzina zainteresowań powstała w okresie utoŜsamiania ciał
niebieskich z postaciami bogów, wiąŜąca ruchy planet z siłami
nadprzyrodzonymi (w czasach późniejszych przekształcona we wróŜbiarstwo i
pod tą nazwą uwaŜana jest za pseudonaukę).
Astrofizyka – najobszerniejszy dział astronomii, obejmujący obserwacyjne i
teoretyczne badania fizycznych właściwości ciał niebieskich i materii
rozproszonej w przestrzeni kosmicznej.
Astrometria – dział astronomii zajmujący się pomiarem połoŜeń ciał, ich
romiarów i ich ruchów na sferze niebieskiej, a takŜe wyznaczaniem czasu.
Azymut – jedna ze współrzędnych astronomicznych w układzie horyzontalnym
(kąt określający połoŜenie ciała na sferze względem stron świata).
Berstery – źródła promieniowania rentgenowskiego, charakteryzujące się
rozbłyskami mniej lub bardziej regularnie przez sekundy lub minuty. Są to
najprawdopodobniej układy podwójne.
Biały karzeł – słabo świecąca gwiazda o małych rozmiarach, ale bardzo duŜej
gęstości.
2
Biegun niebieski – jeden z dwóch punktów przecięcia się sfery niebieskiej z
osią niebieską. Przyjęto nazywać je północnym i południowym.
Bieguny świata – bieguny niebieskie – punkty, w których oś świata przecina
sferę niebieską.
Bolid – bardzo jasny meteor, powstały w przypadku wtargnięcia w atmosferę
większego meteoroidu, często kończy się spadkiem meteorytu.
Bryzgi chromosferyczne – spikule – cienkie, krótko Ŝyjące (ok. 15 min.)
wytryski materii wyrzucane ku górze z dolnych warstw chromosfery Słońca na
wysokość kilku (do 10 000) tysięcy km. Bryzgi te są na ogół prostopadłe do
powierzchni i na tyle gęste, Ŝe chromosfera ma wygląd postrzępionej otoczki
porównywalnej do “płonącego rŜyska”.
Cefeida – typ gwiazd regularnie zmieniających swą jasność w wyniku
okresowej pulsacji.
Celostat – ruchomy układ dwóch płaskich zwierciadeł umoŜliwiający
obserwację dowolnego obszaru nieba za pomocą nieruchomej lunety.
Ciała niebieskie – ogólna nazwa obiektów naturalnych i sztucznych
znajdujących się w przestrzeni kosmicznej.
Cykl astronomiczny – odstęp czasu między dwoma kolejnymi, jednakowymi
zjawiskami astronomicznymi, np. cykl słoneczny – odstęp czasu, liczący 28 lat,
po którego upływie te same dni tygodnia przypadają na te same dni miesiąca.
Czarna dziura – obszar czasoprzestrzeni otoczony powierzchnią, przez którą
nie mogą przejść do pozostałej części Wszechświata Ŝadne informacje
przenoszone przez fale elektromagnetyczne lub inne sygnały (końcowy etap
ewolucji bardzo masywnych gwiazd).
Czarny karzeł – produkt stygnięcia białego karła lub gwiazdy o małej masie,
we wnętrzach których nie doszło do zapalenia wodoru.
Deklinacja – jedna ze współrzędnych astronomicznych w układzie
równikowym (kąt między kierunkiem ku danemu obiektowi a płaszczyzną
równika niebieskiego).
Dysypacja (atmosfery) – bezpowrotna utrata cząstek gazów z granicy
atmosfery planety ulatniających się w przestrzeń kosmiczną. Procesem
odwrotnym jest akrecja .
3
Efemerydy – dane dotyczące przebiegu przyszłego zjawiska astronomicznego
(połoŜenie planet na sferze niebieskiej, momenty zaćmień Słońca i KsięŜyca,
momenty minimów lub maksimów blasku gwiazd zmiennych).
Ekliptyka – wielkie koło na sferze niebieskiej, wzdłuŜ którego obserwuje się
roczny ruch Słońca (ruch ten jest wynikiem rocznego ruchu Ziemi).
Elewacja – wysokość – kąt między kierunkiem do ciała niebieskiego a
płaszczyzną horyzontu.
Elongacja – róŜnica długości ekliptycznych planety i Słońca, takŜe odległość
kątowa satelity od planety.
Epakta – liczby określające fazy KsięŜyca w pierwszy dzień roku (podające, o
ile dni ostatni nów poprzedzającego roku wyprzedził początek nowego roku).
Ewekcja – największa z nieregularności ruchu KsięŜyca, wywołana działaniem
perturbacyjnym Słońca. Składają się na nią zmiany mimośrodu orbity oraz
ruchu linii apsyd w okresie 8,85 lat.
Flokuły – jasne i ciemne strumienie gazów w chromosferze slonecznej.
Fotometria – dział astrofizyki zajmujący się wyznaczaniem jasności ciał
niebieskich i ich barwy.
Geokorona – otoczka wodorowa Ziemi stanowiąca jej zewnętzną część
atmosfery. Zaczyna się na wysokości 2–2,5 tys. km i sięga kilkudziesięciu
tysięcy km.
Globule – ciemne mgławice pyłowe stosunkowo niewielkich rozmiarów,
widoczne na tle jasnych mgławic.
Gnomon – najstarszy instrument astronomiczny w postaci pionowego słupa lub
pręta, który rzuca cień na swą podstawę (słuŜy do wyznaczania wysokości i
azymutu Słońca).
Granule – niewielkie jasne obszary na powierzchni Słońca; średnice granul
wynoszą 200 do 2000 km, czas rozpadu wynosi kilka minut, prędkość
poruszania się ok. 1 km/s. Granule pokrywają całą powierzchnię Słońca.
Grawitacja – ciąŜenie powszechne; zjawisko fizyczne polegające na
wzajemnym przyciąganiu się wszystkich ciał.
Gromady kuliste – grupowania gwiazd o bardzo duŜej ich koncentracji w
środku, mające postać kulistą lub zbliŜoną do kul.
4
Gromady otwarte – luźne ugrupowania gwiazd o słabej koncentracji w
centralnych częściach.
Gwiazda polarna – cynozura, polaris – gwiazda biegunowa, najjaśniejsza w
gwiazdozbiorze Małej Niedźwiedzicy.
Gwiazda poranna – jutrzenka, fosforos, lucifer popularna nazwa planety
Wenus, widocznej nad horyzontem przed wschodem Słońca.
Gwiazda wieczorna – hesperis – popularna nazwa planety Wenus widocznej
nad horyzontem po zachodzie Słońca na zachodniej stronie nieba.
Gwiazdozbiór – obszar nieba o umownie wyznaczonych granicach.
Gwiazdy neutronowe – supergęste obiekty o niewielkich rozmiarach,
powstające w wyniku wybuchu gwiazd supernowych.
Gwiazdy nowe – są to takie gwiazdy, w których następuje od czasu do czasu
coś w rodzaju eksplozji w wyniku czego jasność gwiazdy gwałtownie rośnie. W
naszej Galaktyce pojawiają się raz na kilka miesięcy. Proces tracenia jasności
moŜe trwać miesiące lub lata. Dawniej nie znając tego zjawiska tłumaczono je
narodzeniem nowej gwiazdy i stąd wywodzi się niewłaściwa nazwa, której nie
zmieniono dla tradycji.
Gwiazdy zmienne – gwiazdy zmieniające swą jasność, barwę i typ widmowy
na skutek procesów zachodzących w ich wnętrzach lub warstwach
powierzchniowych.
Heliofizyka – dział astrofizyki zajmujący się badaniem Słońca.
Horoskop – graficzne przedstawienie rozmieszczenia gwiazd i planet na niebie
w chwili narodzin danego człowieka, będące podstawą do wysnuwania
przepowiedni astrologicznych.
Jasność – natęŜenie oświetlenia promieniowaniem danego obiektu
astronomicznego.
Jasność absolutna – jasność, jaką miałaby gwiazda, gdyby znajdowała się w
odległości 32,6 lat światła od obserwatora.
Kalendarz gregoriański – system rachuby dni oparty o rok zwrotnikowy, za
długość jego przyjęto 365,2425 dni.
Kalendarz juliański – system rachuby dni oparty o rok zwrotnikowy, za
długość jego przyjęto 365,25 dni.
5

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin