PATOFIZJOLOGIA NADNERCZY

BUDOWA NADNERCZY

l                  Są to dwa gruczoły przylegające do górnych biegunów nerek.

l                  Składają się z dwóch połączonych ze sobą części, odrębnych pod względem pochodzenia, budowy i czynności.

NADNERCZA

BUDOWA NADNERCZY

Ø                   Część zewnętrzna zwana korą nadnerczy jest pochodzenia mezodermalnego.

Ø                   Część wewnętrzna – rdzeń nadnerczy - wywodzi się z ektodermy- tak samo jak układ współczulny.

              Na komórkach rdzenia nadnerczy kończą się cholinergiczne przedzwojowe włókna współczulne, które biegną w nerwach trzewnych.

BUDOWA NADNERCZY

Ø                  Masa każdego nadnercza osób dorosłych wynosi 4-5 g.

Ø                  Kora stanowi 90% masy nadnercza.

Ø                  Rdzeń stanowi 10% masy nadnercza.

BUDOWA NADNERCZY

KORA NADNERCZY

l                  Zewnętrzna warstwa kory – warstwa kłębkowata.

l                  Środkowa warstwa kory – warstwa pasmowata.

l                  Wewnętrzna warstwa kory – warstwa siatkowata.

KORA NADNERCZY

              Jest narządem niezbędnym dla życia organizmu. Brak substytucji hormonów kory po jej usunięciu jest przyczyną śmierci.

HORMONY: Są to hormony steroidowe,              przy czym każda warstwa kory wytwarza ich inny rodzaj.

WYDZIELANIE

l                   Wydzielanie glikokortykosterydów podlega regulacji typowego ujemnego sprzężenia zwrotnego.

l                   Duże stężenie glikokortysteroidów jest przyczyną zahamowania wydzielania CRH (kortykoliberyny) z podwzgórza, co z kolei hamuje wydzielanie ACTH (adrenokortykotropiny) z przysadki i wydzielanie hormonów kory nadnerczy.

HORMONY KORY NADNERCZY

              Glikokortykoidy (syntetyzowane są w komórkach warstwy siatkowatej i pasmowatej), najważniejszy jest kortyzol (hydrokortyzon) oraz kortykosteron.

HORMONY KORY NADNERCZY

              Mineralokortykoidy syntetyzowane są w warstwie kłębkowatej) - aldosteron i dezoksykortykosteron.

HORMONY KORY NADNERCZY

              Hormony androgenne (warstwa pasmowata i siatkowata) – dehydroepiandrosteron, androstendion oraz testosteron.

GLIKOKORTYKOSTEROIDY

l                   WPŁYW NA ORGANIZM:

l                   Przemiana węglowodanowa:

              -pobudzenie syntezy glukozy z kwasu pirogronowego i CO2,

              -nasilają glukoneogenezę (z aminokwasów i kwasów tłuszczowych),

              -w tkankach dochodzi do zmniejszonego zużycia węglowodanów (zahamowanie wewnątrzkomórkowego spalania glukozy i gromadzenie jej w postaci glikogenu).

              -zwiększają glikemię i obniżają próg nerkowy dla glukozy, bywają przyczyną cukrzycy steroidowej.

GLIKOKORTYKOSTEROIDY

l                  Przemiana białkowa:

              -duże dawki wzmagają rozpad i hamują syntezę białka,

              -w hiperkortyzolemii powodują stopniowy zanik i osłabienie mięśni, osteoporozę.

GLIKOKORTYKOSTEROIDY

l                  Przemiana lipidowa:

              -zwiększenie lipolizy triglicerydów,

              -zwiększenie lipogenezy z redystrybucją tkanki tłuszczowej (na kark, twarz, tułowie),

GLIKOKORTYKOSTEROIDY

l                  Działanie przeciwzapalne:

              -hamują fagocytozę przez stabilizację błon otaczających lizosomy,

              -hamują marginację i migrację leukocytów,

              -zmniejszają przepuszczalność naczyń (hamują powstawanie wysięku zapalnego),

              -hamują rozrost fibroblastów (gojenie ran),

              -powodują limfopenię.

HIPERKORTYZOLIZM

l                  Choroba spowodowana jest nadmiernym wydzielaniem kortykosterydów – hormonów produkowanych przez korę nadnerczy.

l                  Hiperkortyzolizm pierwotny – ZESPÓŁ CUSHINGA

l                  Hiperkortyzolizm wtórny – CHOROBA CUSHINGA

ZESPÓŁ CUSHINGA

l                  PRZYCZYNA LEŻY W NADNERCZACH!

l                   Jest to stan hiperkortyzolemii spowodowanej nadmiarem kortykoidów bez zwiększonego stężenia ACTH.

l                   Jest następstwem łagodnych lub złośliwych nowotworów kory nadnerczy (gruczolak hormonalnie czynny lub rak kory nadnerczy).

l                   Cechą charakterystyczną jest zmniejszenie wydzielania ACTH.

Zespół Cushinga – objawy

              - otyłość centralna (tułów, kark – “kark bawoli”, twarz),
- zaniki mięśni, osłabienie siły mięśniowej,
- zaniki skóry – skóra cienka, łatwe tworzenie krwawych podbiegnięć, rozstępy skórne,
- nadciśnienie tętnicze,
- osteoporoza,
- zaburzenia psychiczne,
- zaburzenia miesiączki,
- wirylizacja (owłosienie typu męskiego u kobiet, łysienie).

CHOROBA CUSHINGA

l                  PRZYCZYNA LEŻY POZA NADNERCZAMI!

l                   Jest trwałą ACTH-zależną hiperkortyzolemią wywołaną gruczolakiem przedniego płata przysadki wydzielającym ACTH.

l                   Postać trzeciorzędowa – zwiększenie wydzielania CRH.

l                   Cechą charakterystyczną jest podwyższone wydzielanie ACTH.

KLINICZNE OBJAWY

l                   Przyrost masy ciała z redystrybucją tkanki tłuszczowej, hipercholesterolemia, skłonność do miażdżycy,

l                   Cukrzyca steroidowa (nie reagująca na leczenie insuliną), hiperglikemia, cukromocz,

l                   Zanik tkanki mięśniowej,

l                   Zwiększenie ilości krwinek czerwonych, leukocytoza z limfopenią i eozynopenią,

l                   Nadciśnienie (zatrzymanie sodu – hiperkortyzolizmowi często towarzyszy wydzielanie mineralokortykoidów).

MINERALOKORTYKOSTEROIDY

l                  Głównymi hormonami są:

              -aldosteron,

              -11-dezoksykortykosteron,

              -18-hydroksy- dezoksykortykosteron.

MINERALOKORTYKOSTEROIDY

l                  Mineralokortykoidy są jednym z najważniejszych czynników utrzymujących homeostazę wodno-elektrolitową.

l                  Utrata czynności mineralokortykoidów prowadzi do zagrożenia życia wskutek utraty sodu i zatrzymania potasu.

MINERALOKORTYKOSTEROIDY

l                  WPŁYW NA ORGANIZM:

l                  Wpływają na transport jonów w komórkach nabłonkowych częściach dalszych kanalików nerkowych.

              -zwiększają resorpcję zwrotną jonów sodowych wraz z równoczesnym wydalaniem jonów potasu i wodoru.

WYDZIELANIE MINERALAKORTYKOIDÓW

              aldosteron – kontrola wydzielania:

l                  stymulacja wydzielania:
- układ renina – angiotensyna – aldosteron,
- słabiej potas i ACTH,

l                  hamowanie wydzielania:
- przedsionkowy czynnik natriuretyczny,
- somatostatyna.

HIPERALDOSTERONIZM

l                   Zespół objawów klinicznych wiążący się z nadmierną produkcją aldosteronu.

l                   Jeśli stan ten jest spowodowany przyczynami nadnerczowymi mówimy o hiperaldosteronizmie pierwotnym,

l                   Jeśli stan ten jest wywołany przyczynami pozanadnerczowymi jest to hiperaldosteronizm wtórny.

Hiperaldosteronizm pierwotny – Zespół Conna

l                   Przyczyną choroby są gruczolaki kory nadnerczy lub rozrost warstwy kłębkowatej.

l                   Objawy kliniczne:

              -nadciśnienie tętnicze (wysokie ciśnienie rozkurczowe),

              -hipokalemia (ogólne osłabienie, upośledzona siła mięśni szkieletowych, gładkich, serca),

              -hipernatremia (zwiększona objętość krwi krążącej, polidypsja, poliuria),

              -objawy tężyczkowe (alkaloza zmniejsza stężenie zjonizowanego wapnia).

Hiperaldosteronizm wtórny

l                  Nadmierne wydzielanie aldosteronu jest wynikiem nadmiernego pobudzenia kory nadnerczy przez układ renina-angiotensyna-aldosteron.

Hiperaldosteronizm wtórny

l                   Występowanie:

              -stany chorobowe przebiegające z niedokrwieniem nerek,

              -zmniejszeniem łożyska naczyniowego,

              -szczególną postacią są nowotwory wydzielające reninę (nowotwory wywodzące się z komórek aparatu przykłębuszkowego lub ektopowo wydzielające reninę).

              -zespół Barttera – osłabiona wrażliwość układu naczyniowego prowadzi do wyrównawczego wzmożonego wytwarzania reniny.

HORMONY ANDROGENNE

l                  Głównymi hormonami są:

l                  dehydroepiandrosteron

l                  androstendion

l                  testosteron

HORMONY ANDROGENNE

l                   Wpływ na organizm:

              -hormony androgenne nasilają procesy anaboliczne przemiany białkowej (zwłaszcza w stosunku do tkanki chrzęstnej i macierzy kości),

              -u dziewcząt po okresie pokwitania oraz u kobiet są powodem rozwoju męskiej budowy ciała oraz hirsutyzmu,

              -u chłopców w życiu pozapłodowym powodują przedwczesny i nadmierny rozwój narządów płciowych zewnętrznych,

HORMONY ANDROGENNE

l                   Wpływ na organizm:

              -nadmiar androgenów powoduje brak gonadotropin przysadkowych co powoduje u kobiet brak rozwoju piersi, zaburzenia miesiączkowania i niepłodność, a u mężczyzn niedorozwój jąder i niepłodność.

Zespół wirylizacji nadnerczowej  zespół nadnerczowo-płciowy

              Grupa zespołów z   niedoborem jednego z enzymów biosyntezy kortykosterydów ( 21 –hydroksylazy lub 11- , 17-, 21 –hydroksylazy).

l                   Niedobór kortyzolu -> podwyższone stężenie ACTH -> nadmierną produkcję androgenów i wirylizację ->  maskulinizacja narządów płciowych i całego ciała.

l                   Objawy:
hirsutyzm, łysienie, trądzik, pogrubienie głosu, brak miesiączki, powiększenie łechtaczki, zmniejszenie sutków, wzrost masy mięśniowej, zwiększenie libido, zaburzenia psychiczne (wzrost agresji).

NIEDOCZYNNOŚĆ KORY NADNERCZY

...