Wojciech Wybieralski - Wzornictwo w Polsce do 1989 roku.pdf - Różnorodne rzeczy - piotr6631

Wzornictwo przemysłowe – element wzrostu konkurencyjności gospodarki

The Industrial Design – Part of the Growth of a Competitive Economy

WZORNICTWO W POLSCE DO 1989 ROKU

na tle politycznym i gospodarczym

DESIGN IN POLAND TO THE YEAR 1989

i n a P o l i t i c a l a n d E c o n o m i c C o n t e x t

WZORNICTWO W POLSCE DO 1989 ROKU

na tle politycznym i gospodarczym

DESIGN IN POLAND TO THE YEAR 1989

in a Political and Economic Context

Rozważania historyczne poruszające jed-

nocześnie zagadnienie z dziedziny wiedzy

o wzornictwie (dizajnie) będące przedmiotem

niniejszego szkicu adresowane są do przedsię-

biorców, specjalistów od techniki, zarządzania,

reklamy, promocji kraju i osiągnięć jego przemy-

słu, przedstawicieli mediów oraz projektantów

wzornictwa współtworzących naszą kulturę ma-

terialną. Mają one według mojej intencji służyć

podniesieniu ogólnego stanu wiedzy w tym za-

kresie oraz pobudzeniu releksji nad teraźniej-

szością, a także doskonaleniu przyszłych działań.

Interpretacja historyczna i spojrzenie przez pry-

zmat wydarzeń społeczno-gospodarczych na

zjawiska projektowe są w moim przekonaniu na

tyle ważne i jednocześnie na tyle zaniedbane, że

czuję się upoważniony do podjęcia próby tego

rodzaju.

Część czysto historyczną poprzedzam

kilku uwagami o charakterze teore-

tycznym i terminologicznym, po to aby

określić moje osobiste stanowisko wobec wzor-

nictwa w ogóleoraz wzornictwa przemysłowego

w szczególności, co pomimo starań o obiektywizm

ma niewątpliwie wpływ na całość wywodu. Ze

względu na własne doświadczenia projektowe,

mówiąc o wzornictwie, częściej mam na myśli

wzornictwo przemysłowe generowane przez za-

awansowane organizacyjnie i technologicznie

jednostki wytwórcze produkujące większe serie

wyrobów, uczestniczące w rynku odpowiednim

dla specyiki swojej produkcji.

W moim przekonaniu wzornictwo, a szcze-

gólnie wzornictwo przemysłowe może

realnie istnieć i rozwijać się jedynie na

dobrze funkcjonującym podłożu cywilizacyjnym,

inaczej jest jedynie krótkotrwałą i wątłą dekora-

cją. Za wspomniane podłoże cywilizacyjne uwa-

żam ogólną strukturę organizacyjną i admini-

stracyjną kraju oraz poziom rozwoju gospodarki

(nauki, systemów informacyjnych, przemysłu,

WSTĘP

WZORNICTWO W POLSCE

DO 1989 ROKU

handlu, usług, transportu, infrastruktury i wielu

innych czynników). Za szczególnie istotny uważa

się obecnie poziom wiedzy w dziedzinie nauk

podstawowych, a w konsekwencji stosowanych

oraz ich przełożenie na technikę w aspekcie in-

nowacyjności (poziomy nowoczesności i konku-

rencyjności). Istotną rolę odgrywają również

system polityczno-społeczny, jego stabilizacja,

tempo i perspektywy rozwoju gospodarczego,

miejsce w systemie wymiany międzynarodowej

itd. Pamiętać również należy o poziomie eduka-

c yjno-kulturalnym społeczeństwa, a tak że o stop-

niu identyikacji obywateli z państwem (postawa

obywatelska – uczestnictwo w życiu kraju), ro-

zumieniu potrzeb publicznych. Bowiem nie tylko

produkcja i konsumpcja określają wzornictwo

rozumiane jako wizualna postać kultury mate-

rialnej.

Dopiero solidny fundament cywilizacyjny

(kultura materialna) stwarza gwarancje do

budowania zrębów kultury wyższej, kultury my-

śli oraz releksji. Oczywiście myśl i koncepcje

często wyprzedzają realia, spełniają istotną rolę

inicjującą, nie mniej jednak na końcu zawsze liczą

się realne wyroby funkcjonujące na rynku oraz

w odbiorze społecznym. Wzornictwo przemysło-

we stanowi swoisty łącznik pomiędzy kulturą

materialną a kulturą wyższą (artystyczną) i zaj-

muje najczęściej miejsce w sferze kultury popu-

larnej, masowej – kultury konsumpcyjnej. Po-

twierdza się to szczególnie w chwili obecnej,

w czasach kolejnej globalizacji, gdzie świat pro-

duktów i usług oraz kreacji wizualnych funkcjo-

nuje jako jednolity system na zasadzie naczyń

połączonych i gdzie dominuje kilka powiązanych

ze sobą modeli popularnej kultury wizualnej.

Komentując określoną dziedzinę działal-

ności ludzkiej, w tym przypadku wzornic-

two, korzystne jest sprecyzowanie własnego

rozumienia podstawowych pojęć z nim związa-

nych. Tak więc pod pojęciem „wzornictwo” rozu-

miem zawód polegający na nadawaniu wyrobom

formy uwarunkowanej funkcjonalnie, użytkowo,

technicznie (konstrukcyjno-technologicznie), eko-

nomicznie oraz plastyczno-estetycznie, rozpa-

trywanej w określonej sytuacji społeczno-kultu-

rowej, a w konsekwencji rynkowej. Możliwe są

i funkcjonują także inne rozumienia i deinicje

tego zawodu.

Wzornictwo przemysłowe stanowi specy-

iczną odmianę wzornictwa ogólnego (pro-

jektowania plastycznego przedmiotów) histo-

rycznie wynikającą z konieczności zdeiniowania

formy nowych wyrobów powstałych w nowych

sytuacjach użytkowych, kontekstach społecznych,

przy użyciu nowych technik, jakie zaczęły wcho-

dzić w życie w Anglii na początku XVIII wieku,

a później w całej Europie Zachodniej w pierwszej

połowie XIX wieku, aby ugruntować się i osiągnąć

dojrzałość na przełomie wieków XIX i XX. Koniec

XIX wieku zaowocował doskonałymi rozwiąza-

niami z dziedziny mechaniki i zapoczątkował

rozwój elektryczności. Pojawienie się postaci

znakomitego niemieckiego architekta, projektan-

ta produktów, graiki użytkowej (identyikacja,

informacja i reklama wizualna) oraz innych form

oddziaływania wizualnego przemysłu – Petera

Behrensa (1868-1940), otwiera wiek XX, zapo-

wiadając narodziny dizajnu jako zawodu.

Wzornictwo przemysłowe (industrial

design) jest nierozerwalnie związane (na

co zresztą wskazuje jego nazwa) z prze-

mysłem w jego różnych postaciach, a w konse-

kwencji z systemem gospodarki rynkowej. Jest

ono w swej przemysłowej odmianie nieodrodnym

dzieckiem kapitalizmu (gospodarki rynkowej)

z jego wszystkimi konsekwencjami, włączając

w to także jego kontestację, a nawet bunt prze-

ciw niej. Model gospodarczo-polityczny socjali-

zmu demokratycznego (np. skandynawski) jest

w gruncie rzeczy także oparty na zasadach ryn-

kowych. Wszystkie modele polityczne tzw. so-

cjalistyczne, fałszywe – tzw. demokracje ludowe

– w istocie rzeczy centralistyczne i totalitarne

„kapitalizmy jednej partii” zawiodły, a gospodar-

ki tych krajów (łącznie z naszą) upadły, nie wy-

twarzając znaczących projektowo (wizualnie,

technicznie i użytkowo) produktów, degradując

lub pogrążając w chaosie swoją cywilizację ma-

terialną.

Zgodnie z tym co powiedziałem powyżej,

wzornictwo, w tym także wzornictwo prze-

mysłowe jest obecnie różnie rozumiane i niekie-

dy jest postrzegane jako sztuka, innym razem

jako plastyka, także jako element techniki, eko-

nomii lub działań reklamowych. Czasem jest

również interpretowane jako specyiczna inży-

nieria społeczna.

Natomiast w rzeczywistości projektowej

oraz w powszechnym odbiorze wzornictwo

stanowi konglomerat powyżej wymienionych

ujęć i czynników w różnych koniguracjach i na-

tężeniach. Pomimo tej różnorodności poglądów

na genezę i zakres wzornictwa, jego głównym

obszarem działania (niezależnie od innych czyn-

ników wpływających na produkt) jest forma jako

wynik projektowania plastycznego uwarunkowa-

nego estetycznie oraz komunikatywnością kształ-

tu. Jest to niewątpliwie diferentia speciica wzor-

nictwa.

Zakres przedmiotowy wzornictwa, czyli

rodzaje obiektów materialnych, które pod-

dawane są najczęściej projektowaniu wzornicze-

mu przedstawia się następująco:

wszelkie produkty trójwymiarowe produ-

•

wybrane obszary graiki użytkowej (pro-

jektowej) w zakresie komunikacji, infor-

macji i identyikacji wizualnej, także re-

klamy, realizowane w rozmaitych formach

i technikach.

Natomiast zakres problemowy wzornictwa (tzn.

ilość, różnorodność oraz skala zagadnień, z któ-

rymi ma kontakt ta dyscyplina projektowa) jest

niezwykle szeroki, zmienny i zróżnicowany. Do-

tyczy to między innymi:

zagadnień budowy formy (zagadnienia

plastyczne) i odbioru estetycznego (z tzw.

podobaniem włącznie) podlegających sil-

nemu zróżnicowaniu pod tym względem

preferencji różnych grup odbiorców;

zagadnień silnego zróżnicowania stylów

życia;

zagadnień dużych różnic ekonomicznych

tak w skali indywidualnej, jak i społecz-

nej;

zagadnień wielkiej różnorodności stoso-

wanych technik, poprzez które wyraża

się wzornictwo (konstrukcje, technologie

materiałów i produkcji);

problematyki użytkowania i eksploata-

cji;

problematyki relacji i odpowiedniości di-

zajnu do potrzeb regionu, kraju, konty-

nentu i świata;

zagadnień społecznych;

zagadnień dizajnu dla niepełnospraw-

nych;

zagadnień etycznych i prawnych różne-

•

kowane metodami przemysłowymi dla róż-

nych obszarów użytkowania (przeznaczeń),

realizowane w różnych rodzajach konstruk-

cji, technologiach materiałowych i produk-

cji, adresowane do różnych rynków;

opakowania, które de facto są specyicz-

go rodzaju;

kompleksu zagadnień ekologicznych.

•

nymi produktami, o podobnym jw. zakresie

– polu użytkowym;

Wszystko to sprawia, że właściwie możemy mó-

wić nie o wzornictwie jako zjawisku zawodowo-

społecznym o jednej postaci, a o wielu wzornic-

twach lub o wielu odmianach, interpretacjach

idei i praktykach wzornictwa.

Wojciech Wybieralski - Wzornictwo w Polsce do 1989 roku.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: