Bezpieczeństwo i Rozbrojenie w Projektach Paktu Ligi Narodów, Henryk Korczyk.pdf

Mazowieckie Studia Humanistyczne

Nr 1-2, 2005

Henryk Korczyk

BEZPIECZEŃSTWO I ROZBROJENIE W PROJEKTACH

PAKTU LIGI NARODÓW

Pokój czy bezpieczeństwo

Zapewnienie bezpieczeństwa było jednym z najważniejszych celów społecz

ności międzynarodowej i znalazło wyraz m.in. w preambule paktu Ligi Narodów

(LN). W promocji celów, które zamierzano osiągnąć w ramach współpracy

międzynarodowej, na pierwszym miejscu preambuła wymieniała jednak utrzy

manie pokoju, a dopiero na drugim - zapewnienie bezpieczeństwa. Już w tym

czasowym raporcie Komitetu lorda Phillimore'a', ustanowionego przez rząd

brytyjski dla opracowania paktu LN, zatytułowanym Projekt konwencji (Draft

Convention) z 20 marca 1918 r. zakładano, że jeśli zostanie utworzona jakaś

europejska konfederacja przez zawarcie ewentualnego przymierza, dla określenia

której posłużono się nawet nazwą „Ligi Narodów", to najważniejszym jej celem

powinno być utrzymanie pokoju przez zapobieganie wybuchowi wojny 2 .

Utrzymanie pokoju mogło być realizowane przez: przestrzeganie prawa

międzynarodowego, działania dyplomatyczne, kontrolę zbrojeń 3 oraz przez takie

traktaty międzynarodowe, jak: pakty nieagresji, pakty o wyrzeczeniu się siły

(no-force agreements), pakty o zapobieganiu wojny (conventions ofpreventing

war - Kriegsverhutungsabkommeri), pakty arbitrażowe, pakty koncyliacyjne,

pakty konsultacyjne.

1 Walter George Frank Phillimore, były sędzia apelacyjny i członek Królewskiej Tajnej Rady.

W 1928 r. został podniesiony do godności lordowskiej. Był m.in. specjalistą w zakresie prawa

międzynarodowego.

2 D. Hunter Miller, The Drafting ofthe Covenant, vol. I, New York-London 1928, s. 4-5; vol.

II, New York-London 1928, s. 3.

3 G.W. Egerton, The League of Nations: An Outline History 1920-1946, w: The League of

Nations 1920-1946, New York and Geneva 1996, s. 25.

ppTpjeczeństwo i rozbrojenie w projektach paktu Ligi Narodów

Henryk Korczyk

Bezpieczeństwo można było natomiast osiągnąć przez: aneksję terytorium

nieprzyjaciela, okupację jego terytorium, rozczłonkowanie go na mniejsze

państwa, stosowanie sankcji, utrzymanie nieprzyjaciela w stanie rozbrojenia,

posiadanie przewagi militarnej 4 , zawieranie takich umów międzynarodowych,

jak: pakty przymierza, pakty o pomocy wzajemnej, pakty gwarancyjne 5 .

Termin „bezpieczeństwo", ani jego definicja nie zostały sprecyzowane

w pakcie LN. „Bezpieczeństwo" miało natomiast wynikać z pojęcia gwarancji,

którą ustanawiał artykuł 10 tegoż paktu przez zapewnienie wszystkim narodom

integralności terytorialnej i niezależności politycznej. W teorii prawa narodów

gwarancja polegała na zobowiązaniu się do przestrzegania (respecter) jakiegoś

stanu rzeczy dotyczącego sytuacji międzynarodowej lub wewnętrznej jakiegoś

państwa lub jakichś państw i do egzekwowania od innych realizacji (faire

respecter) tego zobowiązania 6 . Egzekwowanie tego zobowiązania mogło się

natomiast odbywać na drodze interwencji wojskowej gwaranta lub przez udzie

lenie pomocy państwu napadniętemu. Artykuł 10 paktu LN posługiwał się także

tym dwuczłonowym sposobem realizowania gwarancji, stanowią w tłumaczeniu

polskim o szanowaniu (co odpowiadało pojęciom: respecter i respeci)

ichronieniu (odpowiednikami tutaj były słowa: maintejiir i preserve) inte

gralności terytorialnej i niezależności politycznej 7 .

Również przymierze, którego zawarcie lord Phillimore dopuszczał jako

podstawę ,jakiejś europejskiej konfederacji" zakładało użycie wspólnych sił

i środków dla osiągnięcia wspólnego celu, a zwłaszcza dla wspólnej obrony lub

przeprowadzenia wspólnego ataku 8 .

Inspiratorem i promotorem artykułu 10 paktu LN był prezydent USA, Thomas

Woodrow Wilson. Już w sierpniu 1914 r. rozważał on koncepcję zrzeszenia

wszystkich narodów zjednoczonych dla ochrony integralności każdego z nich

tak, aby każdy naród, który wyłamie się z tej więzi został automatycznie ukarany

przez wypowiedzenie mu wojny 9 . Koncepcję tę Wilson propagował w okresie

I wojny światowej: 6 stycznia 1916 r. wystąpił na Panamerykańskim Kongresie

Naukowym z projektem zawarcia ogólnego porozumienia, w ramach którego

zjednoczono by się dla zagwarantowania każdemu państwu amerykańskiemu

całkowitej niezależności politycznej i integralności terytorialnej 10 . W lutym

1917 r. prezydent Wilson przesłał sekretarzowi stanu, Robertowi Lansingowi,

memorandum formułujące 4 podstawy pokoju (The Bases of Peace):

- wzajemne gwarancje politycznej niezależności,

- wzajemne gwarancje terytorialnej integralności,

- wzajemne gwarancje przeciwko wojnie gospodarczej,

- ograniczenie zbrojeń".

Ale według Lansinga prezydent Wilson miał w tym czasie wątpliwości, czy

należało akceptować użycie siły jako środka wymuszającego przywrócenie status

quo ante 12 . Zasada gwarancji politycznej niezależności i terytorialnej integralno

ści powtarzała się później często w dokumentach amerykańskich.

Zrzeszenie narodów czy Liga Narodów

Realizowanie gwarancji wysuwało natomiast pytanie, kto miał o tym

decydować?

W sierpniu 1914 r. prezydent Wilson snuł projekt utworzenia zrzeszenia

narodów, które by tej gwarancji udzielało, a 27 maja 1916 r. na zebraniu Ligi dla

Wprowadzenia Pokoju {League to enforce peace) publicznie dał temu wyraz 13 .

Projekt ten otrzymał w ostateczności rangę jednego z głównych celów wojennych

USA i został sformułowany w czternastym punkcie programu pokojowego

zawartego w orędziu prezydenta Wilsona do Kongresu USA z 8 stycznia 1918 r. 1 4

0 utworzeniu międzynarodowej organizacji mającej na celu ograniczenie zbrojeń

1 zmniejszenie niebezpieczeństwa wojny mówił również premier brytyjski, David

4 A. Wolfers, Britain and France between Two Wars. Conflicting Slrategies of Peace sińce

Versailles, New York 1940, s. 11-28.

5 Dla zapobiegnięcia wojnom, gdy Liga Narodów tego uczynić nie będzie mogła, E.J. Dillon

przewidywał zawieranie przymierzy, ustalanie granic strategicznych i ubezwładnienie wroga

(E.J. Dillon, Konferencja pokojowa w Paryżu 1919, Warszawa 1921, s. 323).

6 P.Fauchille, Traitededroitinternationalpublic,\.\: Troisiemepartie, Paris 1926,s.412-418;

por. także L. Oppenheim, International Law. A Treatise, vol. I, London-New York-Toronto 1958,

s. 964-968; Lord McNair, The Law ofTreaties, Oxford 1961, s. 240; J.L. Kunz, Die Staatemerbin-

dungen, Stuttgart 1929, s. 282-288.

7 „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej" 1920, nr 35, s. 14.

8 P. Fauchille, op. cit., t. I, cz. 3, s. 402-407; L. Oppenheim, op. cit., vol. I, s. 959-964;

J.L. Kunz, op. cit., s. 357-360.

9 G.W. Egerton, Collective Security as Political Myth: Liberał Internationalism and the League

of Nations in Politics and History, „The International History Review", vol. 4, November 1983,

s. 503; F. Bleiber, Der Yblkerbund. Die Entstehung der Yólkerbundssatzung, Stuttgart 1939, s. 96.

0 R. Stannard Baker, Woodrow Wilson and World Settlement, vol. I, Garden City, New York

1922, s. 221; H.W.V. Temperley, A History ofthe Peace Conference of Paris, vol. I, London 1920,

s. 96; T. Komarnicki, La Question de l 'Integrite Territoriale dans le Pacte de la Societe des Nations

(1'Article X du Pacte), Paris 1923, s. 93.

11 Foreign Relations ofthe United States (dalej - FRUS). The Lansing Papers 1914-1920, vol.

I, Washington 1939, s. 19.

2 [R. Lansing], Memoires de Robert Lansing, Paris 1925, s. 33-34; T. Komarnicki, op. cit.,

s.94. 1 3 FRUS. Paris Peace Conference 1919 (dalej - PPC 1919). vol. I, Washington 1942, s. 516-

-519; T. Komarnicki op. cit, s. 93; F.P. Walters, A History of the League of Nations, London-New

York-Toronto 1952, s. 18.

4 R. Stannard Baker, op. cit., vol. III, s. 44-45; [R. Lansing], op. cit., s. 34-35; R.J. Bartlett,

The Record of American Diplomacy, New York 1948, s. 459-461.

Henryk Korczyk

RpTpieczeństwo i rozbrojenie w projektach paktu Ligi Narodów

Lloyd George, na zebraniu z delegatami związków zawodowych 5 stycznia

1918 r.' 5

Powołanie do życia powszechnego zrzeszenia narodów, które Brytyjczycy,

a wraz z nimi Francuzi, zaczęli nazywać Ligą Narodów, miało stworzyć nowy

międzynarodowy porządek prawny, nie uchylający jednak dotychczasowego

systemu opartego na zasadzie suwerenności państw 16 .

W latach 1914-1919 powstało wiele projektów dotyczących utworzenia

takiego zrzeszenia narodów lub Ligi Narodów, ale na uwagę zasługuje tylko kilka

z nich.

nie sił międzynarodowych, międzynarodowego stałego sztabu generalnego

i powołanie szefa sztabu generalnego 20 .

Obydwa projekty zostały przekazane rządowi amerykańskiemu, aby go sty

mulować do opracowania własnego projektu 21 . Projekt brytyjski zainspirował

doradcę prezydenta, płk. Edwarda M. House'a, który w lipcu 1918 r. opracował

na polecenie prezydenta Wilsona własną propozycję paktu LN, któremu prezydent

Wilson, jako stary prezbiterianin, nadał nazwę covenant 12 . Artykuł 20 tego

projektu zobowiązywał sygnatariuszy do udzielania sobie wzajemnych gwarancji

terytorialnej integralności i politycznej niezależności przy uwzględnianiu takich

zmian, jakie mogą być konieczne ze względów rasowych, stosownie do zasady

samostanowienia i jakie zostaną uznane za niezbędne dla dobrobytu zaintereso

wanej ludności przez 3/4 delegatów państw sygnatariuszy. Początkowy człon tego

zobowiązania był pierwowzorem artykułu 10 paktu LN 23 . Projekt płk. House'a

przewidywał ponadto: 1) utworzenie pewnych organów LN oraz międzynarodo

wego trybunału, 2) przedkładanie sporów pod arbitraż, 3) zastosowanie sankcji

ekonomicznych za złamanie postanowień paktu, 4) redukcję uzbrojenia narodo

wego do minimalnego poziomu i opracowanie planu, który umożliwiłby jego

osiągnięcie, przy czym amunicja i sprzęt wojenny nie mogły być wytwarzane

przez firmy prywatne 24 .

Kolejny amerykański projekt z lipca 1918 r. był autorstwa prezydenta Wilsona.

Zasada gwarancji politycznej niezależności i terytorialnej integralności będąca

ulubionąi propagowanąprzez niego ideą została prawie dosłownie przejęta z projektu

płk. House'a, który sformułował ją aby wyjść naprzeciw dezyderatom prezyden

ta. Zasada ta została powtórzona wraz z jej uwarunkowaniami w artykule III, tj.

z przewidzeniem uwzględnienia zmian wynikłych z konieczności rasowych,

aspiracji społecznych i politycznych stosownie do zasady samostanowienia oraz

takich, jakie w świadomości 3/4 zgromadzonych mogły być wysunięte na skutek

żądań zainteresowanych ludów pragnących osiągnąć dobrobyt i w ich interesie.

W odróżnieniu od projektu płk. House'a, prezydent Wilson nie uwzględnił pro

pozycji utworzenia międzynarodowego trybunału, natomiast przewidywał stoso

wanie nawet sankcji wojskowych. Ponadto projekt prezydenta Wilsona zakładał

Projekty paktu Ligi Narodów

W marcu 1918 r., jak już wyżej wspomniano, Komitet lorda Phillimore'a

przedłożył rządowi brytyjskiemu, jako załącznik do tymczasowego raportu,

projekt konwencji, w którym przewidywano: 1) załatwienie sporów międzypań

stwowych na drodze arbitrażu lub 2) w wypadku braku zgody którejś ze stron na

arbitraż - przez konferencję państw sprzymierzonych, która miała być organem

Ligi, 3) nierozpoczynanie wojny ze stroną która zastosowała się do wyroku ar

bitrażowego lub sprawozdania wyżej wspomnianej konferencji, 4) przystąpienie

do wojny przeciwko państwu łamiącemu postanowienia konwencji, co stanowi

łoby gwarancję realizacji decyzji podjętych w trybie punktów 1-2 17 .

Również Francuska Komisja Ministerialna do Spraw Ligi Narodów, na której

czele stał były premier i wielokrotny minister III Republiki, Leon Bourgeois,

przedłożyła w czerwcu 1918 r. rządowi francuskiemu sprawozdanie w sprawie

utworzenia Ligi Narodów 18 . Projekt francuski 1 9 wyraźnie nazywał przyszłe

zrzeszenie narodów Ligą Narodów i ustalał: 1) cel jej działalności, którym miało

być: a) utrzymanie pokoju i zastąpienie siły przez prawo przy regulowaniu

sporów, b) gwarantowanie wszystkim państwom realizowania ich suwerenności

(l'exercise de leur somerainete), 2) początkowe zręby jej organizacji, 3) różnego

rodzaju sankcje (dyplomatyczne, prawne, ekonomiczne i wojskowe), 4) utworze-

5 D. Lloyd George, War Memoirs, vol. II, London 1936, s. 1493; Ch. Seymour, Pąpiers in-

0 D. Hunter Miller, op. cit., vol. I, s. 10; vol. II, s. 238-246, 403-417; R. Stannard Baker,

times du Colonel House, t. UJ, Paris 1930, s. 367-369; F.P. Walters, op. cit., s. 20; E. Bendiner, Czas

Aniołów. Tragikomiczna historia Ligi Narodów, Warszawa 1981, s. 57-58.

op. ciL, vol. III, s. 152-162; T. Komarnicki, op. cit., s. 116-117; F. Bleiber, op. cit., s. 22-24.

6 G.W. Egerton, Collective Security..., s. 502.

1 F.P. Walters, op. cit., s. 22-23.

7 D. Hunter Miller, op. cit., vol. II, s. 3-6; R. Stannard Baker, op. cit., vol. III, s. 67-87;

T. Komarnicki, op. cit., s. 101.

2 [R. Cecil], A Great Experiment An Autobiography by Viscount Cecil, London 1941, s. 68;

8 D. Hunter Miller, op. cit., vol. I, s. 10; F.P. Walters, op. cit., s. 22, 28; S. Sierpowski, Naro

R. Stannard Baker, op. cit., vol. I, s. 218.

3 D. Hunter Miller, op. cit., vol. II, s. 10 (16 VII 1918 r.); FRUS. PPC 1919, vol. I, s. 500

dziny Ligi Narodów Powstanie, organizacja i zasady działania, Poznań 1984, s. 61-64.

9 Autor posłużył się projektem zatwierdzonym przez Francuską Komisję Misterialną do

(16 VII 1918 r.); R. Stannard Baker, op. cit., vol. III, s. 83; T. Komarnicki, op. cit., s. 101.

4 D. Hunter Miller, op. cit., vol. I, s. 7-11; R. Stannard Baker, op. cit., voI. III, s. 81-87;

Spraw Ligi Narodów, opublikowanym pod datą 3 lutego 1919 r. przez D. Huntera Millera (vol. II,

op. cif., s. 396,403-411).

W. Schllcking und H. Wehberg, Die Satzung des Vólkerbundes, Berlin 1924, s. 10-11; FRUS. PPC

1919, voI. I, s. 497-501.

Bezpieczeństwo i rozbrojenie w projektach paktu Ligi Narodów

Henryk Korczyk

m.in. odbywanie zgromadzeń przedstawicieli państw członkowskich, utworzenia

sekretariatu, redukcję uzbrojenia do minimalnego poziomu zapewniającego

bezpieczeństwo wewnętrzne i wykonanie zobowiązań międzynarodowych,

arbitraż 25 .

Poglądów prezydenta Wilsona na stosowanie sankcji wojskowych nie podzielał

jego sekretarz stanu, Robert Lansing. Odróżniał on „gwarancje pozytywne",

zobowiązujące strony do użycia przymusu zbrojnego lub ekonomicznego

przeciwko państwu gwałcącemu pakt oraz „gwarancje negatywne", dopuszcza

jące jedynie do zerwania z nim stosunków. Według Lansinga można było zapobiec

agresji i wojnie w dwojaki sposób:

a) przez wspólną gwarancję (a joint guaranty) sygnatariuszy, zapewniającą

integralność terytorialną i niezależność polityczną każdej ze stron,

b) przez oddzielny pakt (a covenant, several rather than joint in naturę),

zawierający zobowiązanie do nienaruszania integralności terytorialnej i niezależ

ności politycznej którejkolwiek ze stron.

Pierwszy sposób zobowiązywał jakąś stronę do uczynienia czegoś, drugi - do

nieczynienia niczego. W ramach gwarancji pozytywnej strony były zobowiązane

zastosować przymus wojskowy lub handlowy; w ramach gwarancji negatywnej

pogwałcenie zobowiązania przez którąś ze stron miało stanowić akt nieprzyja

cielski przeciwko wszystkim stronom. Mogło to pociągnąć za sobą unieważnie

nie traktatów i zerwanie stosunków dyplomatycznych i konsularnych z agresorem.

Natomiast konieczność pozytywnego działania dla przywrócenia pogwałconych

praw miała zależeć od uznania stron będących uczestnikami paktu i mogła

polegać na użyciu sił zbrojnych. Ponadto w USA istniała szeroko rozpowszech

niona niechęć i opozycja przeciw gwarancjom pozytywnym. Przeciwnicy Ligi

Narodów w USA argumentowali, że zawierane traktaty nie mogłyby odebrać

Kongresowi USA prawa wypowiadania wojny i prawa regulowania stosunków

handlowych, które zostały mu nadane przez konstytucję. Ponadto zgoda na sto

sowanie przymusu przeciwko jakiejś republice amerykańskiej pozwoliłoby

państwom europejskim na mieszanie się w sprawy amerykańskie, co byłoby

sprzeczne z doktryną Monroego i ideąpanamerykanizmu. Również zobowiązanie

USA do stosowania środków przymusu nie byłoby zgodne z tradycyjną polityką

USA powstrzymywania się od zawierania wywołujących powikłania przymierzy

(entangling alliances). Gwarancja negatywna, wydająca się skuteczna w osiąganiu

założonego celu, miała ten plus, że żadne mocarstwo nie mogło w sposób prze

konywujący uchylić się od jej zastosowania. Z amerykańskiego punktu widzenia

gwarancja negatywna uchylała zarzuty: niezgodności z konstytucją, naruszenia

doktryny Monroego i panamerykanizmu oraz poniechania polityki powstrzymy

wania się od zawierania wywołujących powikłania przymierzy 26 .

Wywody Lansinga o pozytywnej i negatywnej gwarancji pokrywały się

z doktrynalnymi założeniami w sprawie definicji pojęcia gwarancji. Pierwsza

ewentualność mówiącą że gwarancja polegała na zobowiązaniu do przestrzega

nia jakiegoś stanu rzeczy (respecter), byłaby gwarancją negatywną a druga

ewentualność przewidująca egzekwowanie realizacji tego zobowiązania (faire

respecter), byłaby gwarancją pozytywną 27 .

Z doktryną o gwarancjach negatywnych, których istotą było zobowiązanie do

nieczynienia niczego nawet w sprawach zapobiegania agresjom i międzynarodo

wym wojnom, mają swoje ideowe pokrewieństwo pakty nieagresji. Ponieważ

gwarancję zaliczano do paktów zapewniających bezpieczeństwo, przeto uznano,

że to zaszeregowanie dotyczy zarówno gwarancji pozytywnych, jak i negatyw

nych. Tym sposobem pakty nieagresji uznano również za pakty zapewniające

bezpieczeństwo, co było błędnym ich zaszeregowaniem, gdyż nie zapewniały

one bezpieczeństwa 28 .

Należy także wspomnieć o tym, że w materiałach przygotowywanych w USA

na konferencję pokojową znalazł się również projekt traktatu pokojowego opra

cowany przez doradców specjalistycznych Komisji do Negocjowania Pokoju,

Davida Huntera Millera 2 9 i Jamesa Browna Scotta 3 0 z 9 stycznia 1919 r.

W projekcie tym był zawarty projekt umowy w sprawie Ligi Narodów, w której

punkcie 13 sygnatariusze zobowiązywali się, że nie pogwałcą terytorialnej inte

gralności i politycznej niezależności żadnego z członków 31 .

Drugi projekt paktu LN opracowany przez prezydenta Wilsona i opublikowa

ny 10 stycznia 1919 r. został wręczony członkom konferencji pokojowej. Zawierał

on oprócz samych artykułów również komentarze i sugestie do nich. Gwarancja

politycznej niezależności i terytorialnej integralności (artykuł III) została bez

zmian przyjęta z jego projektu pierwszego, artykuł IV stanowiący o redukcji

uzbrojenia został poszerzony o postanowienia mówiące m.in., o zniesieniu służby

wojskowej i wprowadzeniu służb milicyjnych i zaciągu dobrowolnego, a posta-

6 FRUS. PPC 1919, vol. I, s. 526-527 (61 1919 r.); D. Hunter Miller, op. cit., vol. I, s. 29-30;

[R. Lansing], op. cit., s. 103-104; F. Bleiber, op. cit., s. 97-98; E. Bendiner, op. cit., s. 155.

7 Zob. s. 44.

8 Documents diplomatiąues francais 1932-1939 (dalej - DDF), lre serie, t. 8, Paris 1979,

s. 705 (15 1 1935 r.).

9 David Hunter Miller byl poza tym asystentem w Departamencie Stanu USA, a później radcą

prawnym amerykańskiej delegacji na konferencję pokojową w Paryżu.

0 James Brown Scott był członkiem zarządu Fundacji Carnegiego dla popierania pokoju mię

5 D. Hunter Miller, op. cit., vol. I, s. 15-17; vol. II, s. 12-15; R. Stannard Baker, op. cit., vol.

III, s. 88-93; T. Komarnicki, op. cit., s. 103; FRUS. PPC 1919, vol. I, s. 501-505; W. Schilcking und

H. Wehberg, op. cit., s. 11.

dzynarodowego, m.in. dyrektorem sekcji prawa międzynarodowego, specjalnym doradcą Departa

mentu Stanu, delegatem-rzeczoznawcąna konferencję pokojową w Paryżu.

1 FRUS. PPC 1919, vol. I, s. 317-324.

p.-^/eńsrwo i rozbrojenie w projektach paktu Ligi Narodów

Henryk Korczyk

paktu prezydenta Wilsona z 20 stycznia 1919 r. 39 ,4) projekt brytyjski z 20 stycznia

1919 r. 40 ,5) sugestie lorda Eustachego Percy'ego 4 1 w sprawie połączenia trzeciego

projektu prezydenta Wilsona i projektu brytyjskiego 42 , 6) projekt lorda Cecila

nowienia o „stałym" sekretariacie i jego organizacyjnych zrębach zostały nie

znacznie zmienione 32 .

Nie jest wykluczone, że do zmienienia artykułu o sekretariacie LN mogła

skłonić prezydenta Wilsona lektura projektu gen. Jana Christiana Smutsa 33 , który

w swej broszurze pt. Liga Narodów Praktyczne propozycje (The League of

Nations. A Practical Suggestion (przedstawił wiele nowych idei, takich jak

utworzenie w ramach Ligi: 1) konferencji ogólnej, 2) rady, 3) stałego sekretaria

tu utrzymującego ścisłe więzi z państwami członkowskimi; ponadto proponował:

4) przeprowadzenie ogólnego rozbrojenia, 5) podjęcie zobowiązania nieuciekania

się do wojny z uwzględnieniem trzech wyjątków 34 , 6) wyciąganie sankcji

w stosunku do członka Ligi, który złamie porozumienie, w postaci ekonomicz

nego i finansowego bojkom oraz zerwania z nim wszelkich handlowych i finan

sowych stosunków, a przede wszystkim: 7) wysunięcia idei przekształcenia

kolonii państw nieprzyjacielskich w terytoria powiernicza 35 .

i D. Huntera Millera z 27 stycznia 1919 r. 43 , 7) poprawki Cecila J.B. Hursta 4 4 ze

stycznia 1919 r. 45 , 8) czwarty projekt paktu prezydenta Wilsona z 2 lutego

1919 r. 4 ć

25 stycznia 1919 r. odbyło się zebranie Rady Najwyższej, na którym uchwalono

rezolucję ustanawiającą Komisję do Spraw Ligi Narodów 47 . Pierwsze zebranie

tej Komisji, pod przewodnictwem prezydenta Wilsona odbyło się 3 lutego 1919 r.

Na zebranie to D. Hunter Miller i C.J.B. Hurst przygotowali projekt paktu LN,

który miał służyć za podstawę prac Komisji. Projekt ten był kompilacją trzeciego

projektu prezydenta Wilsona z lordem Cecilem i poprawki Hurtsa 48 . Projekty

paktu LN przedłożyli także Francuzi i Włosi 49 , ale nie sprzeciwili się w sposób

zdecydowany sugestii prezydenta Wilsona, aby tekst angielski był podstawą

dyskusji nad projektem paktu LN 50 . Również Niemcy przedłożyli projekt paktu

LN, lecz miało to miejsce 9 maja 1919 r., gdy taki projekt był już opracowany

przez mocarstwa sprzymierzone i stowarzyszone 51 .

Projekt Hursta i Millera przedłożony pod obrady Komisji do Spraw Ligi

Narodów 3 lutego 1919 r. składał się z 22 artykułów 52 , a gwarancją terytorialnej

integralności i politycznej niezależności została sprecyzowana w artykule 7.

Prezydent Wilson już na posiedzeniu Komisji do Spraw Ligi Narodów 6 lutego

1919 r. uzupełnił artykuł 7 dodatkowym tekstem przewidującym, że w wypadku

agresji Rada LN 5 3 zaproponuje plan i środki, które pozwolą na wykonanie zobo-

Rokowania w Paryżu

Istniejące projekty były przedmiotem narad przybyłych do Paryża delegacji.

Największy wpływ na sformułowanie projektu paktu LN miały konsultacje

prowadzone przez delegacje amerykańską i brytyjską. W tym okresie Ameryka

nie i Brytyjczycy opracowali wiele nowych dokumentów dotyczących utworze

nia Ligi Narodów, wśród których wymienić należy: 1) plan LN opracowany przez

członka delegacji brytyjskiej na konferencję pokojową lorda Roberta Cecila

z 14 stycznia 1919 r. 36 , 2) sugestie gen. Howarda Tasker Blissa 3 7 z 14 stycznia

1919 r. do pierwszego projektu paktu LN prezydenta Wilsona 38 , 3) trzeci projekt

9 D. Hunter Miller, op. cit, vol. I, s. 48; vol. II, s. 98-105; R. Stannard Baker, op. cit, vol. III,

s. 117-129.

0 D. Hunter Miller, op. cit, vol. II, s. 106-116; R. Stannard Baker, op. cit, vol. IIL s. 130-143.

1 Lord Eustace Percy, pracownik Foreign Office, asystent lorda Cecila na konferencji pokojo

2 D. Hunter Miller, op. cit, vol. I, s. 44; vol. II, s. 65-93; R. Stannard Baker, op. cit, vol. III,

s. 100-101 (projekt ten byl bez komentarzy i sugestii).

wej w Paryżu.

2 D. Hunter Miller, op. cit, vol. I, s. 55; vol. II, s. 117-130.

3 Jan Christian Smuts byl w latach 1910-1920 ministrem obrony Południowej Afryki, a w la

tach 1917-198 - członkiem brytyjskiego gabinetu wojennego.

3 D. Hunter Miller, op. cit, vol. I, s. 56; vol. II, s. 131-141.

4 Członkowie LN zobowiązali się nie uciekać do wojny: a) bez uprzedniego przedłożenia

4 Cecil J.B. Hurst był radcą prawnym w brytyjskim Foreign Office.

5 D. Hunter Miller, op. cit, vol. I, s. 68; vol. II, s. 142-144.

sporu pod arbitraż lub Radzie Ligi dla przeprowadzenia badania, b) aż do czasu wyroku lub roz

strzygnięcia przez Radę Ligi, c) przeciwko członkowi, który zastosuje się do wyroku lub zalecenia

Rady Ligi (D. Hunter Miller, op. cit, vol. II, s. 54).

6 D. Hunter Miller, op. cit, vol. II, s. 145-154.

7 R. Cecil, op.cit, s. 66-67; E. Bendiner, op. cit, s. 133,161.

5 D. Hunter Miller, op. cit, vol. I, s. 40, 105-109, 112; vol. II, s. 23-60; R. Stannard Baker,

8 D. Hunter Miller, op. cit, vol. I, s. 67-^8; vol. IL s. 231-237, 397-403; R. Stannard Baker,

op. cit, vol. III, s. 94-99 (broszura Smutsa streszczona przez prezydenta Wilsona w 21 punktach);

F.P. Walters, op. cit, s. 28-29; T. Komarnicki, op. cit, s. 65; W. Schucking und H. Wehberg, op. cit,

s. 11; E. Bendiner, op. cit, s. 134.

op. cit, vol. III, s. 144-151; F.P. Walters, op. cit, s. 32.

9 D. Hunter Miller, op. cit, vol. II, s. 231, 238-255, 396, 403^t22, 539-547; R. Stannard

6 D. Hunter Miller, op. cit, voI. I, s. 51-54; vol. II, s. 61-64.

Baker, op. cit, vol. III, s. 152-162; zob. s. 46-47.

0 D. Hunter Miller, op. cit, vol. I, s. 122; F.P. Walters, op. cit, s. 33.

7 Howard Tasker Bliss, generał, był członkiem Najwyższej Rady Wojennej USA, a następnie

1 D. Hunter Miller, op. cit, vol. I, s. 538; vol. II, s. 744-761; FRUS. PPC 1919, vol. VI, Was

członkiem amerykańskiej delegacji na konferencję pokojową w Paryżu.

hington 1946, s. 765-774; F. Bleiber, op. cit, s. 32-34.

8 D. Hunter Miller, op. cit, vol. I, s. 48; vol. II, s. 94-97; R. Stannard Baker, op. cit, vol. IIL,

s. 111-116.

2 D. Hunter Miller, op. cit, vol. II, s. 231-237, 397-403.

3 W projektach paktu LN do 26 marca 1919 r. używano terminu The Executive Council

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: