Szyszymora.pdf

Szyszymora

Aibhill Dreamstoher : Cóż, postanowiłam, że jednak Czarownica będzie funkcjonowała

w wakacje, aczkolwiek nie wiem, jak często będę publikowane teksty. W dzisiejszym

artykule przedstawiam Wam dość ciekawą istotę – szyszymorę. Szyszymora to zjawa

przyjmująca postać kobiety, której pojawienie się zapowiada śmierć. W mitologii

irlandzkiej, z której pochodzi to widmo, znana jest jako banshee , co oznacza kobietę –

ducha i pochodzi (jako zapis fonetyczny) do irlandzkich słów bean-shide , zaś

nowoirlandzkie „bean si” oznacza natomiast „kobietę ze wzgórz”…

Banshee są pozostałością po rodzie elfów czy też bogów, zwanego Tuatha de Danaan.

Według tradycji, niektóre rodziny irlandzkie miały związane ze sobą banshee, które

mogły się ukazywać przed śmiercią członka rodziny, przepowiadając ją swoim żałosnym

płaczem lub zawodzeniem.

Szyszymory, obecne w irlandzkim folklorze od VIII wieku, nie są groźnymi stworzeniami,

lecz ich potępieńcze jęki czynią je z pewnością przerażającymi. Najbardziej wyrazistą

cechą ich wyglądu są oczy, ogniście czerwone od trwającego wieki łkania nad tymi,

których kochały i za którymi tęsknią. Najczęściej przedstawia się szyszymorę jako

wysoką, wymizerowaną kobietę o lejących się białych bądź po prostu jasnych włosach

(które rozczesywała srebrnym grzebieniem; historia z grzebieniem jest niezwykle

ciekawa. Pewna pani naukowiec, niejaka Patricia Lysaght, uważa, iż grzebień przypisano

do wizerunku szyszymory przez pomyłkę, gdyż tak naprawdę jest on bowiem atrybutem

syren z lokalnych podań; ja z kolei wiem, że malarze przez pomyłkę przypisali syrenom

grzebień, ale o tym w innym artykule), odzianą w zieloną suknię nakrytą szarą opończą z

kapturem. Bywa jednak, że szyszymora przybiera postać staruszki albo pięknej

złotowłosej dziewczyny w czerwonej sukience. Irlandzkie banshee mogły także być

ubrane całe na biało.

Każdej Irlandzkiej rodzinie przypisana była jedna szyszymora, by służyć jej przez wieki,

lecz pojawić się mogła wyłącznie wówczas, gdy któryś z członków rodziny miał umrzeć.

Najsławniejszą szyszymorą z przeszłości była Aibhill (tak, proszę państwa! Aibhill!), która

nawiedzała królewską rodzinę O'Brien. Według legendy stary król Brian Boru poszedł na

bitwę pod Clontraf w 1014 r. wiedząc, że nigdy z niej nie wróci, ponieważ poprzedniej

nocy pojawiła mu się Aibhill, która prała żołnierskie ubrania, aż woda stała się czerwona

od krwi (pamiętam to, jakby to było wczoraj :”D).

W późniejszych czasach mówiło się, że szyszymory zwiastują śmierć zawodzeniem i

lamentowaniem (jest to tak zwany „lament banshee” prorokujący szybki zgon) pod

oknem umierającego, co czasem wymagało umiejętności unoszenia się na wysokość

kilku pięter. W znanej opowieści z XVII w. kobieta przebywająca w irlandzkim domostwie

z wizytą tak opisuje swoje przerażenie tym, co ujrzała w środku nocy: „Odsunęłam

zasłony, a w oknie, w blasku księżyca ujrzałam nachylającą się ku mnie niewiastę o

ognistych włosach i bladej jak trup twarzy. Krzyknęła głośno, głosem, jakiego nigdy

przedtem nie słyszałam, a potem, z westchnieniem bardziej do podmuchu wiatru niźli do

oddechu podobnym, zniknęła. Jak okazało się później, owej nocy, któryś z domowników

umarł”.

Szyszymory mogą również trzymać się z dala, samotnie błąkając się po wzgórzach

wokół domostwa lub przysiadając na murze. Czasem szyszymora w ogóle się nie

pokazuje, dając poznać swą obecność jedynie przeszywającym jękiem. Zdarza się także

– choć niezwykle rzadko, że kilka szyszymor może ukazać się razem, co zwiastuje

śmierć kogoś znamienitego albo szanowanego.

Tylko najstarsze rody, które mogą się poszczycić pochodzeniem od legendarnych

bohaterów z wczesnego średniowiecza, mają swoje szyszymory. Na początku więc owe

zjawy towarzyszyły wyłącznie rodzinom, których nazwiska zaczynały się od O' lub Mac,

lecz po wiekach małżeństw między różnymi rodami setki innych rodzin także uzurpują

sobie prawo do własnej szyszymory. Szyszymory związane z danym rodem pójdą za

jego członkami, dokądkolwiek by się udali, toteż ich łkania i zawodzenie można usłyszeć

w Anglii, Ameryce i wszędzie tam, gdzie osiedlili się Irlandczycy.

Banshee są bardzo popularne w irlandzkich opowieściach ludowych, takich jak te

autorstwa Herminie T. Kavanagh. Mają w Irlandii taki sam status istot mitycznych, jak elfy

i leprechauny [leprechauny to rodzaj irlandzkiego elfa; z wyglądu przypomina drobnego i

starego człowieczka, o wzroście przeważnie nieprzekraczającym trzech stóp (ok. 93 cm).

Nosi kapelusz, skórzany fartuch roboczy, wełnianą kamizelkę, krótkie spodnie, długie

pończochy i buty ze srebrnymi sprzączkami. Zawsze też nosi brodę i zwykle pali fajkę –

to tak na marginesie]. W innych kulturach szyszymory znane są również jako Krwawa

Mary Worth (ang. Bloody Mary Worth ) i La Llorona (jest to łaciński duch polujący na

niegrzeczne dzieci, możecie nim straszyć młodsze rodzeństwo).

Oczywiście szyszymora pojawia się w twórczość pani Rowling, dokładniej mówiąc w

„Więźniu Azkabanu”. W czasie lekcji z profesorem Lupinem bogin Seamusa Finnigana

przybiera postać „kobiety z włosami sięgającymi podłogi i zielonkawą twarzą trupa”.

Zjawa ta „otworzyła szeroko usta i wydała z siebie straszny jęk, który sprawił, że

Harry’emu włosy stanęły dęba”. Z szyszymorami mamy także do czynienia m.in. w

„Świecie dysku” Terry’ego Pratchetta, telewizyjnym serialu „Charmed” (gdzie

przedstawione są jako demoniczne kobiety, uprzednio wiedźmy, które żywią się ludzkim

bólem), w grach komputerowych takich jak Lochy i Smoki, Halo 2, Runescape, w

piosence „Riding with the driver” zespołu Motorhead (album Orgasmatron wydany w

1986 roku, gdyby to kogoś interesowało).

Dawno temu, gdy umierał ktoś z mieszkańców irlandzkiej wioski, kobiety śpiewały

tradycyjne żałobne pieśni lub irlandzkie caoinadh (wym. ki:na:) na pogrzebie. Być może

to właśnie te lamentujące niewiasty stały się pierwowzorami szyszymor… Ale tego

możemy się tylko domyślać.

U Słowian odpowiednikiem szyszymory była kikimora .

Kikimora zamieszkiwała w domostwach. Przybierała postać niskiej, pomarszczonej

kobiety o długich, siwych, rozwianych włosach. Czasem miała zamiast nóg kurze łapki.

Wśród niektórych uchodziła za ducha opiekuńczego, inni wierzyli, że jest niebezpieczna i

ukazuje się nocą, by szkodzić zwierzętom w gospodarstwie, niepokoić małe dzieci,

dręczyć mężczyzn (za którymi nie przepadała) i plątać przędzę. Uważano, że odgłosy

przędzenia kikimory zwiastują nieszczęście. Obudziwszy się w nocy i ujrzawszy dławiącą

kikimorę można było obiecać jej… sera, gdyż powszechnie wiadomym było, iż zjawa ta

przepada za nabiałem. Jednak niedotrzymawszy obietnicy, oszukana i okrutna kikimora

była w stanie zadusić na śmierć sprytnego jegomościa.

W legendach rosyjskich, kikimora jawi się nam jako zamieszkujący bagna i mokradła

stwór, przybierający postać staruchy okutanej w chałat (czyli w luźny fartuch lub płaszcz

noszony, np. w czasie pracy, dla ochrony ubrania, także zamiast właściwego ubrania

bądź też płaszcz, noszony przez niektóre narody Wschodu – nie wiadomo tego

dokładnie, bowiem mało kto z żyjących widział kikimorę na bagnach, co najwyżej

słyszano jej zawodzący krzyk) utkany z mchów i wodorostów. Do ulubionych rozrywek

rosyjskiej kikimory należało wabienie wołaniem na trzęsawisko zabłąkanych na

moczarach ludzi, skąd nie ma powrotu, a następnie patrzenie na ich powolną i okrutną

agonię w topieli. Kikimora często przebywała w towarzystwie swych sług, pomniejszych

duchów bagiennych, do których należały błotnice, kryksy, złudnie, chmyry i karakondżały.

Wszystkie one były bardzo niebezpieczne i spotkanie ich nie należało do

najprzyjemniejszych, aczkolwiek na pewno było to ostatnie spotkanie na tym świecie.

Jak wiadomo sztuka chętnie czerpie z podań ludowych. I tak np. w 1910 roku rosyjski

kompozytor Anatol Ladow napisał poemat symfoniczny pod tytułem „Kikimora”. Dzieło to

jest symfoniczną baśnią, której temat został osnuty na wątku z Podań rosyjskiego ludu

I.P. Zacharowa. Tytułowa Kikimora jest złośliwą istotą, zamieszkującą w skalistych

górach u czarownika. W pierwszej części utworu (Adagio), cały dzień, aż do zmierzchu,

maleńką Kikimorę, kołyszącą się w kryształowej kołysce, kot czarownika zabawia

opowieściami o zamorskich krajach. W drugiej części (Presto – jeszcze trudniejsze słowo

;)), Kikimora ma siedem lat. Stuka, świszczy, hałasuje od rana do wieczora. Kiedy

dorasta, siedząc z symbolicznym wrzecionem, przędzie zło przeciw całej ludzkości…

Powyższy artykuł powstał głównie na podstawie:

„Księga wiedzy czarodziejskiej. Przewodnik po zaczarowanym świecie Harry’ego

Pottera”, Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 2003

„TEZAURUS Harry Potter”, wydawca: W. Cejrowski Ltd., Warszawa 2004

oraz artykułów prasowych i informacji znalezionych w Internecie

Aibhill Dreamstoher

5.07.2005, 19:08

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: