Bazyliszek.pdf

Bazyliszek

Aibhill Dreamstoher : Poniższy artykuł jest jeszcze dłuższy od pierwszej części i jeszcze

bardziej nużący… Polecam go czytać przed snem – nic nie jest tak dobrym lekarstwem

na bezsenność jak długi i nieciekawy tekst… Dlaczego jest aż tak długi? Otóż lubię

wyczerpać temat… A przynajmniej starałam się go wyczerpać. Pierwsza część mówiła o

smokach, w tej natomiast przedstawiam Wam kolejne groźne i tajemnicze stworzenie –

bazyliszka. Bazyliszek mógł być jadowitym wężem, złowrogim jaszczurem, ogromnym

smokiem albo chimerą o głowie i skrzydłach koguta osadzonych na ciele węża. Skąd aż

takie różnice? Wizerunek bazyliszka zmieniał się na przestrzeni dziejów. Mógł mieć nie

tylko postać węża, jaszczura czy smoka , ale także koguta lub indyka, z ogonem węża i

oczami żaby lub jaszczurki. Wykluwał się z jaja złożonego przez siedmioletniego koguta

lub z jaja przechowywanego w kurzu. Inne źródła podają, że bazyliszek wykluwa się z

jaja złożonego również przez siedmioletniego koguta, lecz wysiedzianego przez węża lub

ropuchę. No ale zacznijmy od początku…

Nazwa tego gada pochodzi od greckiego basiliskos (natomiast po łacinie brzmi regulus )

co znaczy „mały król”. Pierwsza wzmianka o bazyliszku pochodzi z „Historii naturalnej”

rzymskiego pisarza z pierwszego wieku – Pliniusza Starszego. Według niego bazyliszek

to niewielki, lecz śmiercionośny wąż, mający raptem ze trzydzieści centymetrów

długości, pochodzący z Afryki Północnej. Znany był jako „król węży” z powodu szeregu

okrągłych, białoniebieskich narośli, które zdobiły jego głowę, sprawiając wrażenie

królewskiego diademu, wysadzanego drogocennymi kamieniami. Miał zbliżać się do

ofiary w pozycji pionowej, a nie wijąc się po ziemi, jak

czynią to inne węże. Jego oddech palił zarośla i kruszył

kamienie. Wyziewy bazyliszka zatruwały powietrze do

tego stopnia, że jeśli jakiś ptak zapuścił się w locie ponad

zamieszkaną przez niego okolicę, to natychmiast spadał

na ziemię bez życia. Podobny los spotykał także inne

zwierzęta i węże oprócz armene , który pozostawał z

bazyliszkiem w wielkiej zażyłości. Z tej przyczyny

bazyliszek zamieszkiwał przede wszystkim pustkowia,

odludne tereny Achobor i Nubii.

Bazyliszek zabijał samym swym sykiem, a to dlatego, że

wraz z dźwiękiem wydobywało się z niego mordercze

tchnienie, którego zabójcza moc rozciągała się tak

daleko, jak daleko oddech towarzyszy dźwiękowi. Inni powiadają, że zabija spojrzeniem

uśmiercając wszystko, na czym spocznie jego wzrok. Niektórzy mówią, iż przyczyną

zabójczego spojrzenia bazyliszka są wychodzące z jego oczu promienie, które mają moc

niszczenia wszystkiego dookoła, jednak w źródłach pisanych nie ma o tym żadnej

wzmianki. Przyczyną mogłaby być raczej jakaś trująca wydzielina oczna, rozchodząca

się w powietrzu na skutek jej małego stężenia i ten sposób powodująca szkody.

Bazyliszka boją się i unikają wszystkie inne węże, z wyjątkiem wspomnianego, a i

pewnie on czasem musi przed nim uciekać. Zwierzę ukąszone przez bazyliszka puchnie

od jadu i natychmiast umiera. Także człowiek, jeśli tylko zbliży się do ofiary zabitej jadem

tego gada, sam pada martwy, nawet jeśli dotknie jej kopią lub długim kijem. To właśnie

przydarzyło się pewnemu rycerzowi, który dotykając kopią truchła zabitego przez

bazyliszka zwierzęcia, padł nieżywy. Zdechł także jego koń, który przypadkowo dotknął

owej kopii swym pyskiem. Bazyliszka można było zabić na dwa sposoby. Mówi się, iż nie

mógł znieść zapachu łasicy ani piania koguta, dlatego też mieszkańcy wspomnianych

krain, pragnąć wejść do nory bazyliszka, wpuszczali tam najpierw stado łasic, który

płoszyły bestię, a w końcu ją zabiły. Podobno tam, gdzie rozsypie się popiół z bazyliszka,

nie mogą się zagnieździć pająki (muszę spróbować – przypis autorki) ani inne jadowite

szkodniki, dlatego w starożytności wysypywano tym popiołem wnętrza świątyń. Uważano

też, że srebro wypolerowane popiołem z bazyliszka nabiera cech złota – ma jego kolor,

wagę i twardość. Pokonanie bazyliszka z pomocą koguta było o wiele łatwiejsze,

ponieważ – jeśli wierzyć rzymskiemu pisarzowi Elianowi, wystarczył byle odgłos

koguciego piania, by wąż dokonał żywota w konwulsjach. To właśnie po to, by uchronić

bazyliszka z Komnaty Tajemnic przed podobnym losem, Tom Riddle przy pomocy Ginny

pozbył się kilku kogutów z Hogwartu. Jednak najlepszą obroną przed bazyliszkiem było

lustro, które odbijało jego mordercze spojrzenie, tak że potwór umierał z przerażenia.

Średniowieczna „Historia Aleksandra Wielkiego” opisuje zwycięstwo króla nad gadem

właśnie przy pomocy lustra. Pogłosy tej legendy pojawiają się w jej wielu lokalnych

adaptacjach. W literaturze „bazyliszkowy wzrok” oznacza zabójcze, przenikliwe,

złowieszcze spojrzenie:

Na to zadrżał Asesor, puścił z rąk kieliszek,

Utopił w Tadeuszu wzrok jak bazyliszek.

(A. Mickiewicz „Pan Tadeusz”)

Idea, by pokonać bazyliszka wcale nie jest tak powszechnie znana i wspominają o niej

nieliczne, przede wszystkim polskie źródła. Bo w Polsce bazyliszek jest znany głównie

jako mieszkaniec piwnicy jednej z kamienic na warszawskim rynku (a także lochów

krakowskiego pałacu Krzystofory). Może być to źródłem konsternacji, ponieważ

warszawski potwór nie był wężem, lecz miał ciało koguta jedynie z wężowym ogonem.

W średniowieczu księgi opisujące mityczne stworzenia zaczęły przedstawiać bazyliszka

jako przedziwne monstrum o tułowiu węża (według Greków i Rzymian bazyliszek był cały

wężem) i głowie, skrzydłach, a czasem również nogach koguta. Ten bazyliszek, którego

wedle legendy można napotkać w Anglii i w Afryce, znany był również pod angielską

nazwą cockatrice . Mało prawdopodobna kombinacja węża i koguta mogła wziąć swój

początek z fantastycznych historii na temat jego narodzin, według których bazyliszek

wylągł się z jaja złożonego na stoku wzgórza przez koguta i wysiedzianego przez

ropuchę. Takie właśnie wyobrażenie bazyliszka, czasem z ciałem pokrytym piórami,

czasem zaś z rybią łuską, było szeroko rozpowszechnione i pojawiło się w

średniowiecznej sztuce i heraldyce. Włoski uczony Brunetto Latini w końcu XIII wieku tak

pisał o bazyliszku:

„Bazyliszek jest królem węży. Ma on tak wiele jadu, że całe jego cielsko od tego błyszczy,

wzrok zaś i oddech roznoszą truciznę nie tylko w pobliżu stwora, ale i daleko od niego.

Oddech bazyliszka zatruwa powietrze, niszczy drzewa i zabija ptaki w locie, jego wzrok

zaś uśmierca patrzącego nań człowieka. (…) Bazyliszek jest wysoki na pół stopy, ma na

skórze białe plamki, a na głowie grzebień podobny do koguciego. Przednia część tułowia

bazyliszka jest wyprostowana, natomiast pozostała część jest taka, jak u innych węży.”

To legendarne zwierzę wymieniane jest kilkakrotnie w Biblii i tak jak wąż symbolizuje tam

zło, grzech, diabła lub Antychrysta:

Wylęgają jaja bazyliszka i przędą pajęczynę;

Kto spożywa ich jaja, ginie, a gdy się je stłucze,

wypełznie z nich gad.

(Proroctwo Izajasza 59,5)

Po żmii i po bazyliszku chodzić będziesz, i podepczesz

lwa i smoka.

(Psalm 90,13)

Bazyliszek symbolizuje również karę bożą:

Bo oto ja puszczę na was węże bazyliszki, na które nie

ma zaklęcia, i pokąsają was, mówi Pan.

(Proroctwo Jeremiasza 8,17)

Bazyliszkiem nazywa się człowieka podstępnego, przewrotnego, nieszczerego,

złośliwego. Już u starego ludu wikingów utrwaliło się - według Ahmeda ibn Fandlana

(którego zapiski Michael Critchton wydał w postaci książki „Zjadacze umarłych”, a która

to książka sfilmowana pod tytułem „Trzynasty Wojownik”) - przysłowie czy też raczej

związek frazeologiczny brzmiący mniej więcej: „nie tykaj go, bo to bazyliszek” mające

oznaczać, że przeciwnik, którego adresat napomnienia miałby tknąć planuje coś

niemiłego i odpowiedź na jego prowokację to część jego zdradzieckiego planu.

Bazyliszek w „Harrym Potterze”

„Bazyliszek zbliżał się powoli. Harry słyszał złowrogi szelest łusek na zakurzonej

posadzce. Zaczął uciekać na oślep, nie otwierając oczu, wyciągając przed siebie ręce

jak ślepiec, macając nimi bezradnie. Riddle śmiał się przeraźliwie…

Harry potknął się. Upadł na kamienną posadzkę i poczuł smak krwi. Wąż był już blisko,

słyszał go, czuł.

Gdzieś w górze, nieco na prawo od niego rozległo się nagle donośne plaśnięcie i coś

ciężkiego ugodziło Harry’ego z taką siło, że rzuciło go na ścianę. Czekając na kły, które

zatopią się w jego ciele, usłyszał rozwścieczony syk i głuchy łoskot cielska walącego raz

po raz w kamienne filary.

Nie mógł już dłużej wytrzymać. Rozchylił powieki na tyle, by rzucić okiem na to, co się

dzieje.

Olbrzymi, jadowicie zielony wąż, gruby jak pień dębu, sprężył pionowo górną część

cielska, tak że jego wielki łeb kołysał się między kolumnami. (…) Ogon gada przeleciał

ze świstem tuż obok Harry’ego, uderzając w posadzkę. Zanim zdążył zamknąć oczy,

potwór zwrócił ku niemy łeb. Harry ujrzał, że wypukłe żółte oczy bazyliszka są przekłute

przez feniksa; krew tryskała z nich na posadzkę, a wąż pluje jadem w bezsilnej

wściekłości.”

Tak właśnie wyglądał bazyliszek w powieści Joanne Rowling. Zamieszkiwał Komnatę

Tajemnic i był nazywany również Wężem Slytherina. Harry stoczył z nim śmiertelny, ale

zwycięski pojedynek, choć został przy tym ranny. Życie Harry`emu uratowały łzy feniksa

Dumbledore’a.

„Harry stał już na rozkraczonych nogach, gotów do walki. Łeb bazyliszka opadał powoli,

a potworne cielsko zwijało się w sploty. Widział olbrzymie, krwawiące oczodoły, widział

rozwarty szeroko pysk, dość szeroki, by go połknąć w całości, widział rząd kłów długich

jak jego miecz, cienkich, połyskujących, jadowitych…

Łeb wystrzelił ku niemu na oślep. Harry cofnął się i uderzył plecami w ścianę. Bazyliszek

zaatakował po raz drugi, a rozwidlony język chlasnął Harry’ego w bok. (…)

Łeb bazyliszka opadł ponownie i tym razem wycelował dobrze, lecz gdy paszcza

rozwarła się tuż na Harrym, ten wbił miecz po rękojeść w czarne podniebienie gada.

Ciepła posoka zalała mu ramiona. Poczuł ostry ból tuż nad łokciem. Jeden długi,

jadowity kieł ugodził go w ramię i zagłębiał się w nie coraz bardziej, aż w końcu pękł, gdy

bazyliszek szarpnął łbem i padł w drgawkach na kamienną posadzkę.

Harry osunął się po ścianie. Chwycił kieł, który sączył w niego jad, i wyrwał go z

ramienia.

Wiedział jednak, że jest już za późno. Upuścił kieł i patrzył, jak krew nasącza jego szaty,

lecz widział wszystko jakby przez mgłę. Komnata rozpływała się w wirze mętnych barw.”

Spojrzenie potworowi prosto w oczy powodowało natychmiastową śmierć, a gdy

spojrzało się w odbicie tych oczu, np. w zwierciadle lub w wodzie – petryfikację, czyli

paraliż całego ciała. W taki sposób petryfikacji ulegli kotka woźnego Howgartu Pani

Morris, Colin Creevey, Hermiona Granger, Penelopa Clearwater, Justyn Finch-Fletchey i

Prawie Bezgłowy Nick. Jak doskonale wiecie, bazyliszek z Komnaty Tajemnic poruszał

się po Hogwarcie rurami kanalizacyjnymi. Był śmiertelnym wrogiem pająków, które

uciekały przed nim w popłochu. Całkowitą władzę miał nad nim Tom Marvolo Riddle,

porozumiewał się z nim w mowie wężów.

***

Zupełnie inaczej wyglądał bazyliszek w twórczości Andrzeja Sapkowskiego. Miał długi,

jaszczurczy ogon, zakrzywiony, ptasi dziób, błoniaste skrzydła, sierpowate szpony na

pokrytych łuskami łapach, wydęte podgardle - u żywego karminowe, u martwego –

brudnorude oraz szkliste, wpadnięte oczy. Wzrokiem potrafił zamieniać wrogów w

kamień, ale tylko gdy działa w samoobronie. Był postrachem zerrikańskich pustyń. Boją

się go wszystkie stworzenia, nawet smoki i krokodyle, z wyjątkiem kun. Wylęga się z jaja

zniesionego przez koguta, wysiedzianego przez 101jadowitych węży. W lochu nie dało

się go zabić bez zwierciadła. Jego skóra stanowiła najdroższy materiał szewski i to w

dodatku materiał „zagrożony wymarciem”. Pożerał dzieci.

Bazyliszek w świecie czarodziejów

Jak pisze Newt Skamander w swoim bestsellerze „Magiczne zwierzęta i jak je znaleźć”

pierwszy zarejestrowany bazyliszek został wyhodowany przez Herpona Podłego,

greckiego wężoustnego czarnoksiężnika, który po wielu eksperymentach odkrył, że z

kurzego jaja wysiedzianego przez ropuchę wykluwa się olbrzymi wąż, posiadający

niezwykle niebezpieczne moce. Według Skamandera bazyliszek jest szmaragozielonym

wężem, który może osiągnąć nawet pięćdziesiąt stóp długości. Samiec

charakterystycznym szkarłatnym grzebieniem na głowie ma wyjątkowo jadowite kły, ale

jego najgroźniejszą bronią jest samo spojrzenie wielkich żółtych oczu. Każdy, kto w niej

spojrzy, natychmiast pada martwy.

Jeśli zasoby pożywienia są wystarczające (bazyliszek żywi się wszelkimi ssakami i

ptakami, a także większością gadów), bazyliszek może dożyć bardzo sędziwego wieku.

Twierdzi się, że potwór Herpona Podłego dożył prawie dziewięciuset lat.

Hodowla bazyliszków jest zakazana od czasów średniowiecza, ale takie praktyki łatwo

ukryć, ponieważ kiedy do akcji wkracza Urząd Kontroli nad Magicznymi Stworzeniami,

wystarczy wyjąć jajo spod wysiadującej je ropuchy. Tak czy inaczej, bazyliszków nie

może kontrolować nikt poza wężoustnymi, a są one równie niebezpieczne dla większości

czarnoksiężników, jak dla innych czarodziejów. Na terenie Wielkiej Brytanii przez ostatnie

czterysta lat nie widziano ani jednego bazyliszka. No może z wyjątkiem tego, który żył w

Hogwarcie…

Bazyliszek – według Klasyfikacji Ministerstwa Magii (MM) należy do

najniebezpieczniejszej kategorii zwierząt – XXXXX. Co do tego nie ma najmniejszej

wątpliwości.

Co o tym wszystkim sądzą mugole?

Czy mugole wierzą w istnienie bazyliszka? Oczywiście, że tak. Wielu nawet twierdzi, że

widziało go na własne oczy. Jak wiele z przedziwnych stworzeń bazyliszek

prawdopodobnie miał swego protoplastę wśród prawdziwych zwierząt – w tym wypadku

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: