16.10.2010
1. CO TO JEST BUDŻET PAŃSTWA I JAKIE PODMIOTY SĄ Z NIEGO FINANSOWANE?
Definicja: budżet państwa jest rocznym planem dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów:
a) organów: władzy państwowej, kontroli i ochrony praw
b) sądów i trybunałów
c) administracji rządowe.
Budżet państwa jest uchwalany w formie ustawy budżetowej na okres roku kalendarzowego, zwanego dalej „rokiem budżetowym”. Do budżetu państwa włączone są środki pochodzące ze źródeł zagranicznych nie podlegające zwrotowi i wydatki z nich finansowane.
Budżet państwa jest uchwalany w formie ustawy przez parlament + podpis prezydenta.
Ustawa budżetowa (prace trwają między wrześniem a grudniem)
Podmioty finansowane z budżetu państwa:
a) Organy władzy państwowej ( sejm, senat, prezydent RP)
b) Organy kontroli prawa ( Rzecznik Praw Obywatelskich, Główny Inspektor Danych Osobowych)
c) Organy kontroli przestrzegania prawa
d) Sądy i trybunały ( podział przedmiotowy)
- cywilne
- karne
- sądy pracy i ubezpieczeń społecznych
- sądy administracyjne ( wojewódzkie sądy administracyjne , Naczelny sąd administracyjny)
e) Trybunały:
- konstytucyjny ( zgodność ustaw i rozporządzeń z konstytucją)
- stanu – odpowiedzialność dostojników państwowych
f) Administracji rządowej:
-ministerstwa
- kierownicy urzędów centralnych
- wojewodowie działający w terenie
W ramach tych obszarów podlegają inne organy finansowane z budżetów ministerstw.
Ø Minister Finansów nie ma prawa ustanawiać planu finansowego w formie rozporządzenia.
2. CO OKREŚLA W SWEJ TREŚCI USTAWA BUDŻETOWA?
Ustawa budżetowa ustala:
1. Dochody budżetu państwa według ważniejszych źródeł, części i działów klasyfikacji budżetowej (przyporządkowanie środków poszczególnym ministrom i powiązanie ich z dochodami budżetów)
2. Wydatki budżetu państwa (dotacje)
3. Deficyt budżetu państwa oraz źródła jego pokrycia.
4. Limity zatrudnienia w administracji rządowej (publicznej).
5. Przychody i rozchody budżetu państwa.
6. Plany i wydatki państwowych funduszy celowych
7. Zestawienie dotacji dla państwowych agencji i fundacji z udziałem Skarbu Państwa. (agencja Rynku Rolnego)
- Zakres i kwoty dotacji przedmiotowych (szkolnictwo, ochrona zdrowia)
- Wykaz jednostek otrzymujących dotacje podmiotowe i ich wysokość (przedszkola, szkoły)
Projekt ustawy budżetowej zawiera uzasadnienie składające się z:
a) Głównych celów polityki społeczno-gospodarczej
b) Założeń makroekonomicznych na planowany rok budżetowy i dwa kolejne lata dotyczące:
- Kształtowania się produktu krajowego brutto.
- Wysokość państwowego długu publicznego i Skarbu Państwa.
- Dopuszczalny poziom cen towarów i usług konsumpcyjnych w tym okresie
· Głównych celów polityki społecznej i gospodarczej
· Założeń makroekonomicznych na planowany rok budżetowy i na kolejne lata dotyczące:
- kształtowania się produktu krajowego brutto
- państwowego długu publicznego oraz długu Skarbu Państwa
- poziom cen towarów i usług konsumpcyjnych w tym okresie
3. DEFINICJA POJĘCIA „SYSTEM BUDŻETOWY”
System budżetowy.
Definicja: zespól norm prawnych regulujących organizację finansowych organów państwa i instytucji objętych gospodarką budżetową oraz zasady pobierania dochodów pieniężnych na rzecz budżetu państwa, a także zasadny ich wydatkowania.
- normy ustawowe – ustawa o ubezpieczeniach społecznych
- normy prawne wynikające z rozporządzeń Ministra Finansów
- prawo karne finansowe
4. NA CZYM POLEGA GOSPODARKA BUDŻETOWA I JAKIM CZASOOKRESIE WYSTĘPUJE?
Gospodarka budżetowa polega na:
1. Planowaniu budżetowym (zajmuje się nim Minister Finansów, przygotowuje projekt ustawy budżetowej przesyłając do poszczególnych ministrów i oni mogą ją skorygować >> zatwierdzenie projektu ustawy i przekazanie jej do sejmu >> przejście do senatu. Do chwili złożenia podpisu Prezydenta pod ustawa – faza planowania)
2. Gromadzeniu dochodów budżetowych (w okresie od I do XII roku budżetowego, dochody podatkowe i niepodatkowe)
3. Dokonywaniu wydatków budżetowych
4. Kontroli przestrzegania dyscypliny finansowej (budżetowej) (blokada wydatków w chwili niezgodności – po zakończeniu roku od I do VI - kontrolą zajmuje się sejm i NIK; od I do XII gromadzenie dochodów; po zakończeniu roku - kontrola też jest w stosunku do wykonawców z poprzedniego roku – Sejm przyjmuje sprawozdanie z wykonania budżetu)
5. JAKIE SĄ FUNKCJE BUDŻETU I NA CZYM POLEGAJĄ?
Funkcje budżetu:
1. Rozdzielcza (redystrybucyjna) gromadzenie, podział i wydatkowanie zasobów pieniężnych na sfinansowanie wydatków ponoszonych przez państwo (strefę budżetową, finansową, ubezpieczeń społecznych, gminy). Zasadnicza część wydatków ponoszonych przez budżet ma charakter obligatoryjny. Do tego typu wydatków należy zaliczyć:
- utrzymanie podstawowych organów państwa ( administracji państwowej, wymiaru sprawiedliwości, bezpieczeństwa publicznego i brony narodowej
- finansowanie podmiotów świadczących bezpłatnie lub częściowo odpłatnie usługi na rzecz społeczeństwa ( szkoły, ochrona zdrowia, kultura
- finansowanie niektórych świadczeń społecznych ( świadczenia kombatanckie, emerytury wojskowe )
- subwencje dla gmin
- zobowiązania Skarbu Państwa związane z długiem publicznym
Obok wydatków obligatoryjnych wyróżniamy szereg form wspierania procesów gospodarczych i ułatwiających restrukturyzację gospodarki:
v Dotacje inwestycyjne (przekazanie środków na inwestycje – np. szkole na boisko)
v Dopłaty do kredytów na wybrane cele (pro gospodarcze – kredyty dla małych i średnich przedsiębiorstw; Skarb Państwa może być poręczycielem zabezpieczenia sytuacji finansowej podmiotów strefy budżetowej)
v Wydatki związane z poręczeniami państwowymi.
v Wydatki na promocję eksportu.
v Wydatki na prywatyzację.
v Dotacje inwestycyjne.
W wyniku redystrybucji dochodów budżetu państwa następuje przeniesienie części dochodów pomiędzy:
v Różnymi działaniami gospodarki narodowej.
v Różnymi regionami kraju.
v Różnymi grupami ludności.
v Różnymi państwami (pożyczki zagraniczne).
Budżet, oprócz finansowania sfery budżetowej, zasila również pozostałe podmioty gospodarki narodowej (fundusze ubezpieczeń społecznych, przedsiębiorstwa, gminy).
1. Kontrolna – ściśle związana z funkcją rozdzielczą, gdyż proces gromadzenia i wydatkowania środków budżetowych jest kontrolowany pod kątem:
- oceny celowości (realizacja celów publicznych) (czy cele są spełnione)
- legalności (czy działanie jest zgodne z prawem)
- efektywności gospodarki budżetowej (czy wydatki przynoszą przewidywany efekt)
6. JAKIE SĄ RODZAJE KONTROLI BUDŻETU I KTO JĄ WYKONUJE?
Rodzaje kontroli budżetowej (kontrola prawidłowości, efektywności, celowości, jawności, legalności):
1. Wstępna (EX ANTE) – jej zadaniem jest przeciwdziałanie nieracjonalnym i nieefektywnym zamierzeniom ( zasady racjonalnego i efektywnego gospodarowania zasobami budżetowymi ); na etapie tworzenia planu budżetowego przez Ministra Finansów- komisje i podkomisje sejmowe, prace sejmu i senatu, kontrola prezydenta (odnosi się do planu budżetowego)
2. Bieżąca – w trakcie roku budżetowego, polega na wykorzystaniu operacji budżetowych, np. kształtowania się wpłat podatkowych, jako sygnałów o bieżącym przebiegu procesów rzeczowych; wykonywana przez ministra finansów, ministrów i premiera
3. Sprawozdawczą (EX POST ) – odnoszącą się do prawidłowości wykonania planu budżetowego ( czy cele zostały zrealizowane ? ); wykonywana w pierwszym półroczu roku po wykonaniu budżetu; kontrola przez sejm (absolutorium), NIK, Ministerstwo Finansów, urzędy skarbowe.
7. JAKIE SĄ KRYTERIA KLASYFIKACJI BUDŻETOWEJ?
Kryteria klasyfikacji:
1. podmiotowe – podział resortowy, każda część odpowiada poszczególnym organom administracji rządowej np. Budżet Ministerstwa Kultury i Sztuki
2. przedmiotowo – funkcjonalne – podział według źródła pochodzenia np. podział dochodów na dochody od osób prawnych lub osób fizycznych a wydatków według celów przeznaczenia środków.
Dochody i wydatki podlegają podziałowi na działy i rozdziały np
Dział – Szkolnictwo zawodowe; rozdziały: szkoły zasadnicze zawodowe, technika,
licea zawodowe
Działy i rozdziały odpowiadają podstawowym rodzajom działalności ( PKD – Polska
Klasyfikacja Działalności ).
3. rodzajowa – paragrafy określające rodzaje dochodów np. VAT a także rodzaje wydatków np. wynagrodzenia osobowe. W obrębie paragrafów można dokonać szczegółowszego podziału na tzw. pozycje.
8. JAKA JEST DEFINICJA DOCHODU BUDŻETOWEGO I JAKIE SĄ JEGO RODZAJE?
Dochody to wszystkie wpłaty dokonywane na rzecz budżetu pochodzące od przedsiębiorstw państwowych, sektora prywatnego ( tj. przedsiębiorców, osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą, spółek prawa handlowego, spółek cywilnych i przedstawicielstw i oddziałów zagranicznych), ludności, z zagranicy.
Dochody rzeczywiste (realne) pochodzą od jednostek spoza systemu budżetowego m.in. od podmiotów gospodarczych i osób fizycznych i kształtują wielkość budżetu.
Dochody rozliczeniowe to przelewy wewnątrz budżetowe, polegają na przelewaniu dochodów budżetowych między budżetem państwa, a budżetami lokalnymi gmin.
9. JAKIE SĄ KRYTERIA KLASYFIKACJI DOCHODU BUDŻETU PAŃSTWA WRAZ Z PRZYKŁADAMI?
Kryteria klasyfikacji :
1. Ekonomiczne wg źródła pochodzenia ( wskazują zakres podmiotowy)
- przedsiębiorstwa
- osoby fizyczne
2. Prawne
- bezzwrotne (podatki)
- zwrotne (obligacje)
- odpłatne – świadczenia za strony państwa za opłatą skarbową
- nieodpłatne – podatki (nie ma tu świadczenia wzajemnego)
- przymusowe – podatki
- dobrowolne – pożyczki
- zasadnicze – podatki
- uboczne – cło, dochód z prywatyzacji lub prowadzonej działaności
3. Organizacyjne budżetu państwa i gmin
10. CHARAKTERYSTYKA KATALOGU DOCHODÓW BUDZETU PRAŃSTWA Z PODZIAŁEM NA PODATKOWE I POZA PODATKOWE.
Dochody podatkowe to podatki bezpośrednie i pośrednie. Są to obowiązkowe płatności na rzecz Skarbu Państwa lub na rzecz samorządu, będące wyrazem przymusowego przejmowania środków przez sektor publiczny na rzecz finansowania zadań publicznych. W zamian za świadczenie podatku podmiot, który go płaci nie uzyskuje żadnego, bezpośredniego świadczenia wzajemnego ze strony państwa lub samorządu.
Katalog dochodów budżetu państwa:
(podatkowe)
a) podatki i opłaty, które na mocy odrębnych ustaw nie stanowią dochodów jednostek
samorządu terytorialnego, funduszów celowych oraz innych podmiotów sektora
finansów publicznych ( podatek od osób fizycznych i prawnych w części dla budżetu
państwa)
b) cła ( przymusowa płatność przewidziana w ustawodawstwie celnym od podmiotów
przywożących towary z zagranicy na polski obszar celny)
(poza podatkowe)
c) wpłaty z zysku przedsiębiorstw państwowych oraz jednoosobowych spółek Skarbu Państwa,
d) dywidendy od spółek Skarbu Państwa
e) wpłaty z zysku Narodowego Banku Polskiego,
f) wpłaty nadwyżek środków obrotowych państwowych zakładów budżetowych oraz
część zysku gospodarstw pomocniczych podstawowych jednostek budżetowych
g) dochody pobierane przez państwowe jednostki budżetowe, o ile przepisy szczególne
nie stanowią inaczej,
h) dochody z najmu i dzierżawy oraz innych umów o podobnym charakterze,
składników majątkowych Skarbu Państwa, o ile przepisy szczególne nie stanowią
inaczej,
i) wpłaty od poręczeń i gwarancji udzielonych przez Skarb Państwa,
j) odsetki od środków na rachunkach bankowych państwowych jednostek
budżetowych, o ile przepisy szczególne nie stanowią inaczej,
k) odsetki od lokat terminowych ustanowionych ze środków zgromadzonych na
centralnym rachunku bieżącym budżetu państwa,
l) odsetki od udzielonych z budżetu państwa pożyczek krajowych i zagranicznych,
m) grzywny, mandaty i inne kary pieniężne, o ile na mocy odrębnych przepisów nie
stanowią dochodów innych jednostek finansów publicznych,
n) spadki, zapisy i darowizny w postaci pieniężnej na rzecz Skarbu Państwa,
o) inne dochody publiczne: obligacje, bony skarbowe, pożyczki.
11. CO TO SĄ WYDATKI BUDZETU PAŃSTWA I NA CO MOGĄ BYĆ PRZEZNACZONE?
Wydatki budżetowe to ...
chomikSGHowy