1. Neutralny a stymulacyjny system podatkowy
W teorii wyróżniamy dwa podstawowe systemy podatkowe: neutralny i stymulacyjny.
Neutralny system podatkowy wywodzi się z liberalnego podejścia do gospodarki, i jest to taki system, który nie ingeruje, nie zniekształca gospodarki, którą rządzą zasady wolnego rynku. Neutralny podatek nie zmienia relacji cen rynkowych. Jednocześnie podatki neutralne cechuje minimalizacja strat związanych z dostosowaniem konsumentów i producentów z tytułu zmian relacji cen w wyniku opodatkowania. Wszyscy podatnicy są równi wobec prawa podatkowego. Przy zastosowaniu neutralnego systemu podatkowego funkcje podatków należałoby ograniczyć głównie do funkcji fiskalnej i funkcji redystrybucyjnej w niewielkim zakresie.
System stymulacyjny wywodzi się z interwencjonizmu państwowego. Cechuje go duży fiskalizm. W państwie występuje wiele obciążeń, ale dla ich złagodzenia jest wiele ulg, z których aby skorzystać trzeba spełniać poszczególne warunki. Podatki tutaj są instrumentami zakłócającymi mechanizm rynkowy , generującymi straty w dobrobycie.
2. Przesłanki „ucieczki” od podatków
Przesłanki o charakterze moralnym
- dwoistość postępowania obywateli pod względem norm moralnych
- brak poczucia więzi z państwem i nieutożsamianie się z nim
- panująca doktryna polityczna
- brak zaufania obywateli do władzy publicznej
Przesłanki o charakterze politycznym
- inne preferencje polityczne podatnika
- inne preferencje wykorzystania funduszów publicznych
- brak powszechnej akceptacji podatków
- forma protestu wobec błędnej polityki fiskalnej państwa
Przesłanki o charakterze ekonomicznym
- podatnikowi bardziej opłaca się nie płacenie podatków , bo ewentualne kary są niższe niż należne obciążenia
- koniunktura w gospodarce i niedopasowany do niej system podatkowy
- wysokie para-podatki
- inflacja jako ukryty podatek
- nadmierny fiskalizm
- istnienie szarej strefy
Przesłanki o charakterze technicznym
- skomplikowana i niejasna konstrukcja podatków
- niekompetentna kontrola podatkowa
- relacje między podatnikami a urzędami skarbowymi
- niskie kary za przestępstwa podatkowe
chomikSGHowy