WYKŁAD 12 (11.02.1999)
GEORG SIMMEL (1858 – 1919)
Dzieło: „Socjologia jako badanie form uspołecznienia”
· Georg Simmel był jednym z przedstawicieli socjologii humanistycznej. Inni reprezentanci tego nurtu to m.in. Ferdynand Tonnies oraz Max Weber..
Socjologia po przejściu przez okres absolutnego historyzmu z jednej strony nadal przyjmowała jego założenia, ale z drugiej dostrzegała też możliwość budowania wiedzy naukowej z uwzględnieniem specyfiki rzeczywistości społecznej.
· Dwa ujęcia rzeczywistości społecznej:
1. Społeczeństwo to zespół jednostek działających w warunkach pewnej całości, ukształtowany przez określone warunki i kształtujący je
2. Społeczeństwo to całość stosunków istniejących między jednostkami. Kształt tych stosunków często się powtarza, tworząc trwałe normy. Można powiedzieć, że społeczeństwo stanowi ogół form stosunków zachodzących między jednostkami
Pierwsze z tych określeń zakreśla ramy działania wszystkich nauk społecznych. Przedmiotem zainteresowania socjologii jest natomiast ujęcie drugie, czyli badanie form stosunków między jednostkami.
· Fakty społeczne (czyli zachodzące w rzeczywistości społecznej) składają się z dwóch elementów:
a) treść – to co dzieje się w danym momencie i ma charakter niepowtarzalny, jednostkowy
b) forma – pewien trwały wzór, coś co popycha ludzi do określonych zachowań, np.: panowanie, podległość, współzawodnictwo
Zadaniem socjologii jest oddzielenie od siebie tych dwóch elementów. Odkrycie formy wymaga dokonania pewnych uogólnień, odejścia od konkretnych wydarzeń. Tylko w ten sposób można odkryć ogólniejszy wzór rządzący ludzkim zachowaniem.
· Jednostki działają ze względu na różne, indywidualne cele. Aby je realizować przyjmują pewne wzory działania. Są one do pewnego stopnia wymuszane przez społeczeństwo. Socjologia bada w jaki sposób ludzie tworzą podobne modele działania, mimo iż kierują się przy tym własnymi motywami.
· Socjologia Simmla to socjologia formalna, ponieważ próbuje określać wzory form istniejących w społeczeństwie. Istnieją one na wszystkich poziomach życia społecznego np.:
- język
- technologia
- instytucje społeczne
- sztuka
Formy to pewne ideały, które w rzeczywistości społecznej nigdy nie pojawiają się w czystej postaci.
Forma i treść mogą wzajemnie na siebie wpływać i przenikać się.
· Interakcjonizm jako argument przeciw psychologii:
- jednostki są uwarunkowane przez procesy psychiczne
- każda interakcja tworzy coś nowego, jakąś nową jakość
- gdy ludzie wpływają na siebie, tworzą coś ponad jednostkowego
- wszelkie interakcje mają charakter wymiany
- psychologia zajmuje się badaniem interakcji, tylko w zakresie ich wpływu na jednostki
· Simmel wyróżnił kilka typów społecznych – są to formy zachowań przyjmowane przez jednostki
- biedak
- człowiek
- mediator
- obcy
- poszukiwacz przygód
- renegat
Typy te mogą być realizowane w różnych sytuacjach przez jednostki o różnym statusie.
· Simmel ukazał zmiany jakościowe zachodzące w stosunkach społecznych w zależności od tego, jak duża jest grupa. Model idealny stanowi grupa dwuosobowa (diada). W momencie pojawienia się osoby trzeciej stosunki znacznie się komplikują, pojawiają się pojęcia mediacji, dominacji, rywalizacji itd.
Rozróżnienie między grupą małą, a dużą:
a) grupa mała pozwala na bezpośredni kontakt między jednostkami i zwiększa ich zaangażowanie społeczne
b) grupa duża angażuje tylko część osobowości jednostek, tworzy formalne struktury, ma tendencje do tworzenia władzy ponad jednostkowej
Wykłady z socjologii klasycznej
(c) Yareth
januszernest