pytania na metodologie wraz z opracowaniem.doc

1.Kontrola zmiennej niezależnej na przykładzie modelu eksperymentalnego

Metoda A – ustalenie stałej wartości kontrolowanej zmiennej w obu grupach porównawczych lub wyrównanie grup na etapie pretestu

Metoda B – dorób parami lub dobór wiązany (gdy jest więcej niż 2 grupy).

2.Porównaj: klasyfikacja, systematyzacja, typologia

Klasyfikacja – (1) podział osób, przedmiotów lub zjawisk na grupy według określonej zasady, (2) zaklasyfikowanie osoby, przedmiotu lub zjawiska do określonej grupy lub (3) ocena wyników osiągniętych przez ucznia lub sportowca i zestawienie ich z wynikami innych osób; też: lista powstała w wyniku takiego zestawienia.

Systematyzacja – porządkowanie czegoś według określonych zasad, by tworzyło jakiś system.

Typologia – (1)  nauka o typach, badanie porównawcze typów w zakresie różnych nauk, (2)  podział czegoś według określonych zasad lub (3) zbiór zasad umożliwiających grupowanie poszczególnych osób, przedmiotów, zjawisk itp. według określonych typów.

3.Główne zadania i zakres stosowalności współczesnych teorii testów

Głównym zadaniem teorii testów jest formalizacja zbioru pojęć służących opisowi pomiaru, wśród tych pojęć wyróżniamy:

1)     pojęcia charakteryzujące „dobroć” pomiaru (jego trafność – przydatność do prognozy zachowań, rzetelność – dokładność pomiaru i homogeniczność – kontrola, czy poszczególne itemy badają to samo, co cały test)

2)     pojęcia charakteryzujące formalną strukturę treści pomiaru (struktura czynnikowa i latentna – porównywanie wyników różnych narzędzi, co pozwala na późniejszą interpretację)

Zakres stosowalności teorii testów: wtedy, gdy niemożliwe jest sprawdzenie (czy nie ma braków, czy mierzy co co ma mierzyć) narzędzia za pomocą wielokrotnego pomiaru tego samego obiektu.

4.Pojęcie i założenia logicznej teorii języka

LTJ (logiczna teoria języka, logika formalna, logika w węższym znaczeniu) - centralnym zadaniem badawczym logicznej teorii języka (LTJ) jest systematyczna racjonalizacja pewnych czynności językowych, polegających na komunikacyjno – poznawczym użyciu języka. Racjonalizacja polega na dostarczeniu odpowiedzi na pytanie: jakiego rodzaju wiedza o języku jest wystarczająca i niezbędna do tego, aby podejmować w sposób całkowicie świadomy czynności językowe realizując pewne typowe dla nich cele? Jest to racjonalizacja systematyczna, czyli, że owa wiedza wystarczająca i niezbędna do świadomego podejmowania czynności językowych logika ujmuje w postaci pewnego systemu teoretycznego, pewnego układu twierdzeń, w postaci teorii, nie zaś jako zbiór nie powiązanych ze sobą, oddzielnych wskazówek określających sposób wykonywania każdej indywidualnej czynności z osobna.

5.Efekt oczekiwań interpersonalnych badacza (OIB)

Przez OIB – oczekiwania interpersonalne badacza rozumie się wpływ samego badacza na zachowanie osoby badanej i przebieg badania. Z początku badacz ma oczekiwania wstępne, wynikające z: jego osobowości, wiedzy, danych o osobie badanej posiadanych przez nawiązaniem kontaktu. Te oczekiwania mogą się zmieniać w trakcie kontaktu. Oczekiwania badacza wpływają na zachowanie się osoby badanej poprzez:

- stwarzany klimat (bardziej lub mniej życzliwe traktowanie)

- sprzężenie zwrotne (okazywanie większej uwagi)

- wkład (podejście „nauczycielskie, uwaga)

- wydajność (stwarzanie okazji do „wykazania się” przez badanego)

6. Pojecie psychologii z perspektywy teorii pomiarów i testów

Przedmiotem pomiaru są różne stopnie własności obiektów, czyli cechy modalne, przyjmujące pewne wartości natężenia cechy. Podstawowym problemem jest błąd pomiaru wynikający z wnioskowania na podstawie wartości zaobserwowanych o wartościach mierzonych.

Psychologia jako przedmiot pomiaru traktuje wartości cech psychologicznych człowieka. Pytanie, czy można mówić, że cechy te realnie istnieją? Ludzie zachowują się tak, jakby te cechy istniały, a najbardziej przekonywający jest fakt, że różni ludzie zachowują się w taki sposób, jakby te cechy występowały u nich z różnym nasileniem. Teoria testów zajmuje się więc tylko cechami modalnymi, możliwymi do zmierzenia i na podstawie których można wysuwać statystyczne prognozy zachowania się.

Cecha w psychologii oznacza zbiór zachowań, które mają tendencję do współwystępowania i współzmienności, a szczególnie psychologia chce badać cechy, które mają charakter wyjaśniający – noszą one nazwę konstruktów lub pojęć teoretycznych. Wyjaśnienie ma charakter hipotez/y, a jego celem jest stworzenie przesłanek budowy prognoz.

Cechy, badane w psychologii, charakteryzują się często nadwyżką znaczeń – tzn., że jednej nazwie cechy może odpowiadać kilka różniących się między sobą zbiorów zachowań i wszystkie są poprawne. Nadwyżka znaczeń powoduje, że można konstruować wiele definicji danej cechy i w rezultacie stosować różne narzędzia pomiaru.

7.Motywacja osoby badanej

Należy rozróżnić osoby na „ochotników” i tych „z przymusu”. Ochotnicy wyróżniają się od reszty populacji następującymi cechami:

1)     wyższym poziomem wykształcenia

2)     wyższym statusem społeczno-ekonomicznym

3)     wyższym II

4)     wyższym poziomem zmiennej aprobaty społecznej

5)     wyższym poziomem socjalizacji i dalej (mniejsze znaczenie):

6)     zwiększoną tendencją do poszukiwania stymulacji

7)     zwiększona tendencją do zachowań niekonwencjonalnych

8)     płcią (e. ze stresem – mężczyźni, reszta – kobiety)

9)     niższym poziomem autorytaryzmu

10) niższym poziomem konformizmu

11) wyznaniem (najczęściej Żydzi)

8.Racjonalizacja czynności i idealizacja świadomości

Racjonalizacja czynności – to takie ujęcie czynności, przy którym traktujemy ją jako wynik: dążności podmiotu czynności do realizacji celu oraz wiedzy tego podmiotu o znaczeniu czynności dla realizacji tego celu. Oznacza to, że zakładamy świadomość podmiotu co do czynności i celu.

Idealizacja świadomości – zakładanie, że świadomość podmiotu jest pełna, czyli obejmuje wszystkie elementy niezbędne dla dokonania racjonalizacji czynności czyli podmiot czynności jest w pełni świadomy swoich celów i zna skutki możliwych do podjęcia czynności, czyli dysponuje pełną wiedzą konieczną i wystarczającą dla zrealizowania swoich dążeń.

9. Schematy wnioskowania statystycznego

Dla weryfikacji hipotez:

1)     Sformułowanie hipotezy zerowej i alternatywnej – gdzie H0 zakłada brak różnic między grupami, natomiast H1 mogą być 3 rodzaje.

2)     Wybór statystyki testowej – czyli funkcji W = f(x1, x2, ..., xn) i wyznaczamy jej rozkład przy założeniu prawdziwości H0.

3)     Określenie poziomu istotności ά – czyli prawdopodobieństwo popełnienia błędu I rodzaju, a więc odrzucenia H0, gdy jest ona prawdziwa. Poziom istotności powinien być mniejszy od 0.1.

4)     Wyznaczenie obszaru krytycznego testu – to jest obszaru znajdującego się na krańcach rozkładu, pozwala na odrzucenie H0, jeśli wartość statystyczna testu znajdzie się w tym obszarze.

5)     Obliczenie statystyki na podstawie próby – a więc opracowanie wyników próby sposób zgodny dla danego testu, dla większości testów (rozkład normalny, graniczny, T-Studenta) wg wzoru:

statystyka testowa W = (statystyka z próby – hipotetyczna wartość parametru) / odchylenie standardowe rozkładu

6)     Podjęcie decyzji – porównanie obliczonej wartości statystyki z wartością krytyczną dla danego poziomu istotności.

Dla estymacji – stosowana jeśli nie znamy rozkładu populacji, estymacja może być punktowa (gdy szukamy konkretnej wartości uzyskanej z próby) lub przedziałowa (gdy szukamy tylko tzw. przedziału ufności).

10.Wynik prawdziwy: Gullixen, Lord i Novick

Wg Gullixena – wynik prawdziwy jest zabsolutyzowany i zewnętrzny w stosunku do pomiaru.

Wg Lorda i Novicka – wynik prawdziwy jest wartością oczekiwaną rozkładu skłonności o charakterze relatywnym do narzędzia pomiaru.

11.Klasyfikacja hipotez wg Nowaka

Podział na zmienne zależne i niezależne (?)

12.Równoznaczność, pojęcie, znaczenie – logiczna charakterystyka

1)     Równoznaczność – czyli to samo znaczenie dwóch zdań Z1 i Z2 w języku J zachodzi wtedy, gdy zachodzą dwa okresy warunkowe: Jeśli Z1 to Z2 i jeśli Z2 to Z1.

2)     Pojęcie – to znaczenie jakiegoś terminu, a więc pojęcie P w języku J to znaczenie terminu T w tym języku.

3)     Znaczenie – znaczenie wyrażenia W w języku J to taka własność wyrażenia W, która przysługuje wszystkim i tylko tym wyrażeniom w tym języku, które są równoznaczne z wyrażeniem W.

13.Hipotezy wg Madsena i podział

Hipoteza to sformułowanie symboliczne, dotyczące niezaobserwowanych i prawdopodobnie niemożliwych do zaobserwowania zależności funkcjonalnych.

Podział wg terminów składowych hipotez:

1)     hipotezy teoretyczne – zawierają tylko terminy hipotetyczne

2)     hipotezy częściowo empiryczne – zawierają jeden termin hipotetyczny (H) i jeden opisowy, hipotezy mogą przyjmować formę SH lub HR

Podział wg stopnia złożoności hipotez:

1)     jednowymiarowe – dot. prostych zależności funkcjonalnych

2)     wielowymiarowe – dot. skomplikowanych zależności funkcjonalnych, kilka zmiennych determinuje inną

14. Model Ex Post Facto - odmiana konfirmacyjna, charakterystyka metodologiczna, ocena istotności zmiennych, sposób zbierania danych

Model EPF jest jakby odwróceniem modelu E i polega na tym, że badacz mierzy wartości zmiennej zależnej, a następnie próbuje zidentyfikować zmienne niezależne, które wpłynęły na takie wartości zmiennej zależnej. Etapy postępowania w modelu EPF:

-  operacjonalizacja zmiennej zależnej i dobór grup porównawczych

-  określenie populacji

-  operacjonalizacja hipotezy badawczej

-  analiza danych

Wyróżnia się dwie odmiany tego modelu:

1)     odmianę eksploracyjną (EPF-E) – stosowaną w przypadku rozwiązywania problemów istotnościowych (jakie zmienne niezależne wpłynęły na zależną Y)

2)     odmianę konfirmacyjną (EPF-K) – stosowaną w celu sprawdzenia hipotezy: czy zmienna niezależna X wpłynęła na zmienną zależną Y

15.Teorie wg Madsena

Teoria dla Madsena stanowi odpowiednik tekstu lub opracowania naukowego, a więc takiego, który jest informacyjny i usystematyzowany, zawiera stwierdzenia opisowe, wyjaśniające i metateoretyczne. Części składowe tego tekstu = teorii Madsen nazywa poziomami abstrakcji lub warstwami. Są to:

1)     warstwa opisowa – w zależności od poziomu uogólnienia opisy te są nazywane danymi lub prawami;

2)     warstwa wyjaśniająca (hipoteczna) – zawiera wyjaśnienia, a więc sformułowanie przyczynowego lub funkcjonalnego związku pomiędzy kilkoma faktami;

3)     metawarstwa – to cała reszta, w której zawierają się twierdzenia: metodologiczne, metateoretczne oraz filozoficzne.

16. Zasady klasyfikacji modeli badawczych

Modele badawcze dzielimy ze względu na:

1)     kryterium manipulacji zmienną niezależną (podejścia)

2)     kryterium jednoczesności oddziaływania zmiennych na siebie i pomiaru skutków tego oddziaływania

17. Aksjomaty teoretyczne Gullixena, Lorda i Novicka

Wg Gullixena do aksjomatów należą:

1)     wartość oczekiwana błędu = 0

2)     błąd pomiaru i wynik prawdziwy są nieskorelowane

3)     błędy w dwóch kolejnych próbach są nieskorelowane

Wg Lorda i Novicka mamy dwa aksjomaty:

1)     rozkład skłonności każdej osoby ma wariancję skończoną

2)     wynik prawdziwy jest względnie stały i niezależny od faktu mierzenia.

18. Reguły dedukcyjne

Reguły dedukcyjne należą do reguł składniowych (syntaktycznych). Wyróżniamy wśród nich:

-         r. aksjomatyczne - nakazują bezwarunkowo uznawać za prawdziwe pewne ustalone zdania, określając je jako tezy

-         r. inferencyjne - nakazujące uznawać pewne zdania, w sytuacji, gdy uznane już zostały za prawdziwe określone zdania (zwykłe) inne; (jakie zdania są tezami, jeśli tezami są pewne zdania inne)

19. Ocena istotności zmiennych w EX Post Facto

Dla oceny, czy zmienna X jest istotna dla Y, stosuje się test chi-kwadrat lub porównania frekwencyjne. Natomiast dla oceny, w jakim stopniu zmienna X wpłynęła na Y, używa się współczynnika korelacji punktowo-czteropolowej, współczynnika O-Kendalla lub lambda Goldmana i Kruskala.

20. Klasyfikacja nauki, kryteria klasyfikacji nauk

Nauka (poznanie naukowe) to taki rodzaj działalności, który polega na kontrolowaniu prawdziwości twierdzeń i hipotez.  Klasyfikacja nauk bazuje na rodzaju tej kontroli oraz na przedmiocie zainteresowań danej dziedziny nauki:

1)     nauki formalne – polegają na dowodzeniu, uprzywilejowane są aksjomaty

2)     nauki empiryczne – polegają na sprawdzaniu, tu uprzywilejowane są zdania obserwacyjne

- nauki przyrodnicze (prawa naturalne)

- nauki humanistyczne (z założeniem o racjonalności)

- nauki społeczne (prawa społeczne, historyczne i ekonomiczne)

psychologia jako dziedzina z pogranicza trzech ww.

21. Podział epistemologiczny w/g Madsena

Jest oparty na języku danych i na kategorii terminów hipotetycznych stosowanych w danej teorii

1)     teorie czysto opisowe – teksty bez warstwy hipotetycznej ani wyraźnej metawarstwy, tu: t. o. behawioralne, fenomenologiczne, fizjologiczne;

2)     teorie wyjaśniające – teksty zawierające warstwę hipotetyczną i metawarstwę, tu: t. w. fizjologiczne, neutralne, mentalistyczne;

3)     teorie interpretacyjne – teorie, które nie wyjaśniają ani przewidują zachowania przy użyciu wyjaśnień, intuicyjne.

22. Społeczno-naukowe przesłanki formułowania problemów badawczych

Przesłanki społeczne – potrzeba zmieniania i ulepszania otaczającego nas świata, a więc motywacja praktyczna, pochodząca ze źródeł społecznych, w tym:

- same sytuacje społeczne

- wartości badacza

- system klasowych nierówności

- konflikty w zakładzie przemysłowym

- aspiracje młodzieży wiejskiej

Przesłanki naukowo-poznawcze – tutaj zawierają się następujące motywacje:

- ciekawość

- świadomość istnienia „białych plam”

- istnienie dwóch sprzecznych hipotez lub konkurencyjnych teorii

- „odkrycie metodologiczne”

23. Znaczenie a odniesienie przedmiotowe. Analiza porównawcza

24. Zdania fikcjonalne

Zdania fikcjonalne to takie zdania języka J, które nie komunikują żadnego faktu z wagi na wiedzę W. Zdania te dzielimy na:

1)     zdania kontradyktoryczne- zdania fałszywe w każdym modelu języka z uwagi na wiedzę W (kontrtezy) np. „Dotknęła go twarda ręka losu”

2)     niekontradyktoryczne zdania kontrempiryczne- zdania syntetyczne języka niezgodne z wiedzą W, w związku z tym fałszywe w modelu M- z uwagi na wiedzę W (niezgodne z naszą zwykłą wiedzą) np. „skamieniał z przerażenia”

...