System ewolucyjno-morfologiczny klasyfikacji tematycznej dla potrzeb polityki przeciwalkoholowej.pdf

http://autonom.edu.pl

Źródło: Studia nad zwalczaniem alkoholizmu i nadużywania alkoholu . Koordynator pracy

zbiorowej: Jacek Morawski. Wydawnictwo Prawnicze, Ośrodek Badań Naukowych przy ZG

Społecznego Komitetu Przeciwalkoholowego.

Prof. dr MARIAN MAZUR

Polska Akademia Nauk

Zeskanował i opracował: Mirosław Rusek ( mirrusek@poczta.onet.pl )

SYSTEM EWOLUCYJNO-MORFOLOGICZNY KLASYFIKACJI TEMATYCZNEJ DLA POTRZEB

POLITYKI PRZECIWALKOHOLOWEJ

1. WYMAGANIA SYSTEMU

S y s t e m k l a s y f i k a c j i t e m a t y c z n e j jest to system informacyjny służący do

gromadzenia i udostępniania informacji z zakresu określonej tematyki na podstawie jej

podziału na komórki tematyczne.

Przydatność praktyczna systemu klasyfikacji tematycznej jest tym większa, w im

większym stopniu spełnia on następujące wymagania:

I s t o t n o ść . Wymaganie istotności spełnia taka klasyfikacja, która rozróżnia fakty, a

nie ich aspekty.

Na przykład, konsumowanie alkoholu i rezultat jego konsumowania są dwoma

różnymi faktami, przy cz ym w każdym z nich można brać pod uwagę różne aspekty:

fizjologiczny, psychologiczny, socjologiczny, ekonomiczny itp. Rozróżnianie faktów jest

istotne, umożliwia bowiem pełne wyodrębnienie i rozpatrzenie każdego faktu

niezależnie od pozostałych faktów. Natomiast aspekty tylko częściowo przedstawiają

fakty, toteż żaden z nich z osobna nie wyczerpuje sprawy, a jeśli zostanie przyjęty za

podstawę decyzji, może prowadzić do błędów. Zajmowaniu się tylko niektórymi

aspektami poszczególnych zagadnień sprzyja podział zawodowy i organizacyjny w

społeczeństwie. Dlatego też, co z punktu widzenia chemików i księgowych w

gorzelniach jest sukcesem, stanowi klęskę z punktu widzenia lekarzy i wychowawców i

w tym właśnie tkwi jedna z głównych przyczyn znikomej skuteczności rozwiązywania

problemów alkoholowych.

R o z ł ą c z n o ść . Wymaganie rozłączności spełnia taka klasyfikacja, w której żadna

informacja nie jest objęta przez więcej niż jedną komórkę tematyczną.

W systemach nie spełniających tego wymagania powstają wątpliwości, do ilu i których

komórek tematycznych należy wprowadzić daną informację oraz w ilu i których

komórkach tematycznych należy poszukiwać informacji o określonej sprawie.

Szczególnie często zdarza się to w systemach, w których dużą rolę odgrywa

klasyfikacja według aspektów. Na przykład, sprawa rozmiarów butelek z napojami

alkoholowymi może mieć liczne aspekty: techniczny (produkcja opakowań),

ekonomiczny (koszt opakowań, sprzedaż alkoholu w zależności od objętości

opakowań), psychologiczny (większa skłonność do nabycia mniejszej ilości napoju na

raz ze względu na mniejszy wydatek), fizjologiczny (łagodniejsze skutki skonsumowania

mniejszej ilości alkoholu). W rezultacie w systemie klasyfikacji informacji, który nie

spełnia warunku rozłączności i rozdrabnia informację dotyczącą danego zagadnienia na

szereg aspektów, nie wiadomo, gdzie np. szukać danych o rozmiarach butelek, aby

mieć pełny pogląd na tę sprawę.

Z u p e ł n o ść . Wymaganie zupełności spełnia klasyfikacja, w której dla każdej

informacji z zakresu tematyki systemu istnieje komórka tematyczna obejmująca tę

informację.

Chodzi o to, żeby system nie zawierał luk tematycznych, sprawiających, że pewnych

informacji nie będzie gdzie wprowadzać ani poszukiwać, ponieważ ten rodzaj

informacji został przeoczony przy konstruowaniu systemu.

E l a s t y c z n o ść . Wymaganie elastyczności spełnia taka klasyfikacja, która daje się

łatwo modyfikować w razie potrzeby.

W gruncie rzeczy jest to wymaganie asekuracyjne. Jeżeli bowiem system jest niezbyt

dobry, gdyż nie spełnia należycie któregoś z poprzednich wymagań, to wówczas, gdy

jest elastyczny przynajmniej daje się łatwo poprawiać.

2. ZASADY SYSTEMU EWOLUCYJNO-MORFOLOGICZNEGO

Jako system mający spełniać wymagania wymienione w rozdziale 1 proponuję

opracowany przeze mnie system ewolucyjno-morfologiczny (EMS), oparty na

następujących trzech zasadach:

a) kryterialności,

b) ewolucyjności,

c) morfologiczności.

Zasady te zostaną omówione poniżej.

Z a s a d a

k r y t e r i a l n o ś c i .

Zasada

wymaga, żeby

informacje

dotyczące

określonej tematyki były rozróżniane według istotnych kryteriów.

Jeśli tematykę stanowi przeciwdziałanie szkodliwości czegoś, a tak właśnie jest z

działalnością przeciwalkoholową, kryteriów takich jest cztery:

1) z j a w i s k a wymagające zwalczania,

2) o p e r a c j e , na których polega zwalczanie,

3) m i e j s c a , w którym odbywają się zjawiska i operacje,

4) c z a s , w którym odbywają się zjawiska i operacje.

Z a s a d a e w o l u c y j n o ś c i . Zgodnie z tą zasadą informacje wyodrębnione w ramach

każdego z kryteriów powinny być uporządkowane według ewolucji spraw, których te

informacje dotyczą.

W odniesieniu do kryterium zjawisk ewolucję w zakresie problemów alkoholowych

wyznacza scenariusz zjawisk, który w najprostszej postaci przedstawia się następująco:

- p r o d u k c j a alkoholu,

- d y s t r y b u c j a alkoholu,

- p r e d y s p o z y c j e do konsumpcji alkoholu,

- m o t y w a c j e do konsumpcji alkoholu,

- k o n s u m p c j a alkoholu,

- k o n s e k w e n c j e konsumpcji alkoholu.

Ewolucyjność podanego scenariusza jest wyraźnie widoczna, jeśli weźmie się pod

uwagę, że problemy alkoholowe byłyby rozwiązane,

- gdyby alkohol nie był w ogóle produkowany,

a jeżeli jest produkowany, to

- gdyby nie był udostępniany,

a jeżeli jest udostępniany, to

- gdyby nie było predyspozycji do jego konsumpcji,

a jeżeli są predyspozycje, to

- gdyby nie było motywów do jego konsumpcji,

a jeżeli są motywy, to

- gdyby nie dochodziło do jego konsumpcji,

a jeżeli dochodzi, to

- gdyby konsumpcja alkoholu nie była szkodliwa.

odniesieniu

kryterium

operacji

ewolucję

wyznacza

wzrost

natężenia

następujących operacji:

- p e r s w a z j i ,

- p r o f i l a k t y k i ,

- r e p r e s j i ,

- t e r a p i i .

Również w odniesieniu do kryterium operacji ewolucja uwidacznia się w tym, że

zagadnienie rozwiązywania problemów alkoholowych byłoby rozstrzygnięte,

- gdyby wystarczała perswazja (informowanie, uświadamianie),

a jeżeli nie wystarcza perswazja, to

- gdyby wystarczała profilaktyka (ingerencja, utrudnianie),

a jeżeli nie wystarcza profilaktyka, to

- gdyby wystarczały represje (kary),

a jeżeli nie wystarczają represje, to

- pozostaje terapia (naprawianie szkód).

W odniesieniu do kryterium miejsca ewolucję wyznacza kierunek odśrodkowy, np.

konsument - otoczenie - miejscowość - region - kraj - część świata - świat. Wydaje się,

że dla celów praktycznych można się ograniczyć tylko do następującego rozróżnienia:

- k r a j (Polska),

- z a g r a n i c a .

I wreszcie w odniesieniu do kryterium czasu ewolucję wyznacza kierunek upływu

czasu, tj.:

- h i s t o r i a , czyli rekonstruowanie przeszłości,

- d i a g n o z a , czyli rozeznanie teraźniejszości,

- p r o g n o z a , czyli przewidywanie przyszłości,

- p r o g r a m , czyli postulowanie przyszłości.

Z a s a d a m o r f o l o g i c z n o ś c i . Zgodnie z tą zasadą komórki tematyczne powinny być

tworzone

podstawie

skojarzeń

międzykryterialnych.

Oznacza

zarazem

niedopuszczalność

tworzenia

komórek

tematycznych

podstawie

skojarzeń

wewnątrzkryterialnych.

przykład,

dopuszczalna

jest

komórka

tematyczna:

„Diagnoza

represji

dystrybucji za granicą”, gdyż wynika ze skojarzenia między kryteriami:

czasu (diagnoza),

operacji (represji),

zjawisk (w dystrybucji),

miejsca (za granicą).

Do takiej komórki powinna być kierowana np. następująca informacja: „Karalność

sprzedaży alkoholu nieletnim w nowym ustawodawstwie angielskim”.

Natomiast niedopuszczalna byłaby komórka tematyczna: „Wpływ produkcji alkoholu na

jego konsumpcję”, gdyż produkcja i konsumpcja należą do tego samego kryterium, tj.

do kryterium zjawisk. Tego rodzaju informacja powinna więc być wprowadzona

dwukrotnie: osobno do komórki tematycznej odnoszącej się do produkcji alkoholu i

osobno - w identycznym brzmieniu - do komórki tematycznej odnoszącej się do

konsumpcji alkoholu. Użytkownik znajdzie tę informację zarówno wtedy, gdy interesuje

się sprawami produkcji, jak i wtedy, gdy interesuje się sprawami konsumpcji alkoholu.

3. STOPIEŃ SZCZEGÓŁOWOŚCI PODZIAŁU KRYTERIUM ZJAWISK

Poszczególne pozycje kryterium zjawisk można poddać z kolei bardziej

szczegółowym podziałom, które zostaną przykładowo podane niżej. Tak więc pozycja

„Produkcja napojów alkoholowych” może podlegać następującemu podziałowi:

P r o d u k c j a napojów alkoholowych

Technologia produkcji

Surowce

Proces technologiczny

Składniki zamierzone

Zanieczyszczenia

Pochodzenie napojów alkoholowych

Produkcja krajowa

przemysłowa

amatorska (np. wina owocowe)

nielegalna („bimbrownie”)

zbrodnicza (z alkoholi trujących, np. denaturatu)

Produkcja zagraniczna

Import

Przemyt

Rodzaje napojów alkoholowych

Piwo, porter

Wino

Likier, aperitif

Wódka

Spirytus

Pozycja „Dystrybucja napojów alkoholowych” może podlegać następującemu podziałowi:

D y s t r y b u c j a napojów alkoholowych

Reklama

Rozmiary opakowań (butelek)

Ceny

Źródła zaopatrzenia

Sprzedaż

sklepowa

gastronomiczna

pokątna

Darowizna (częstowanie, upominki)

Kradzież

ramach

pozycji

„Predyspozycje

konsumpcji

alkoholu”

może

być

przeprowadzony następujący podział:

P r e d y s p o z y c j e do konsumpcji alkoholu

Czynniki osobiste

Dziedziczność

Płeć

Wiek

Stan zdrowia

Warunki życiowe

Klimat

Wykształcenie

Zawód

Zarobki

Mieszkanie

Małżeństwo

Otoczenie

Rodzina

Szkoła

Środowisko

Przesądy

Moda

Sztuka

Religia

Polityka

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: