cwiczenia 3_porosty.pdf

Porosty ( Lichenes )

synonimy: grzyby zlichenizowane, Ascomycotina lichenisati, grzyby porostokształtne

SYMBIOZA POROSTOWA

Wśród niektórych grup grzybów, a zwłaszcza wśród workowców, istnieje tendencja do

łączenia się z glonami (zielenicami lub sinicami) i tworzenia na tej drodze POROSTÓW .

Porosty realizują różne formy trwałej symbiozy grzybów (mykobionty) z glonami

(fotobionty). Współżycie glonów i grzyba pod postacią porostu jest zjawiskiem

niepowtarzalnym w przyrodzie z tego względu, że w symbiozie biorą udział całe

organizmy, co prowadzi do wykształcenia się zupełnie nowych form.

Przyjmujemy, że u większości porostów realizuje się symbioza mutualistyczna częściowa ,

co m.in. oznacza, że asymilacja dwutlenku węgla w fotobioncie jest pobudzana przez kwas

askorbinowy lub inne substancje pokrewne, które są wytwarzane przez mikobionta.

Co to jest POROST wg Ahmadijana (1993) jest to związek między mikobiontem i jednym

bądź wieloma fotosyntetyzującymi partnerami; w związku tym grzyb formuje plechę, która

może zawierać specyficzne produkty przemiany materii.

Są to więc organizmy symbiotyczne , powstałe w wyniku symbiozy zielenic z gromady

Chlorophyta lub sinic z gromady Cyanophyta , zwanych ogólnie glonami (fotobiont) i

grzybów (mikobiont), głównie z gromady workowców Ascomycotina .

SYMBIONTY – MIKOBIONT

MIKOBIONTY czyli GRZYBY około 15000 taksonów w Polsce to głównie

Workowce ma zdolność wchodzenia w symbioze porostową, pełnią najważniejszą rolę w

symbiozie porostowej – mogą rozmnażać się płciowo (porównaj z synonimami).

Mikobiont korzystając z produktów asymilacji i innych związków dostarczanych przez

fotobionta, żyje jako saprotrof na martwych komórkach lub jako pasożyt – na żywych,

atakując je ssawkami.

SYMBIONTY – FOTOBIONT

FOTOBIONTY zwane GLONAMI . Sto kilkanaście gatuków zielenic i sinic

należących do 40. rodzajów ma zdolność do wchodzenia w symbiozę porostową – tracą

zdolność rozmnażania płciowego.

CHARAKTERYSTYKA POROSTÓW

Powstawanie porostów jest możliwe tylko w takich miejscach, w których żyją jednocześnie

odpowiednie gatunki glonów, a więc obaj partnerzy i gdy będzie zapewnione:

• dostateczne oświetlenie i

• wystarczająca wilgotność.

W stosunku do grzybów wolnożyjących (niezlichenizowanych) porosty mają wiele cech

specyficznych . Najważniejsze z nich to:

1. odrębność morfologiczna,

2. występujące tylko w tej grupie apotecjum typu Lecanora,

3. właściwe tylko porostom sposoby pomnażania.

MORFOLOGIA – BUDOWA ZEWNĘTRZNA

1. Formy morfologiczne plech porostów:

PLECHY SKORUPIASTE – całą dolną stroną przyrośnięta do podłoża albo +/– wrastająca

w podłoże, nie spękana lub różnie popękana gładka lub o strukturze proszkowatej,

ziarenkowatej, brodawkowatej, zwykle bardzo cienkiej. Przykład: Graphis scripta .

PLECHY LISTKOWATE, – plecha spłaszczona listkowato +/– wcinana lub karbowana,

albo podzielona na odcinki, rozetkowata lub nieregularna, przylegająca do podłoża albo

+/– odstająca, zwłaszcza na brzegach. Przykład: Parmelia sulcata .

PLECHY KRZACZKOWATE – plecha rozgałęziona, złożona z gałązek lub odcinków

obłych albo +/– spłaszczonych, wznosząca się lub wyprostowana. Rośnie zwykle w

murawkach lub kępkach lub w postaci zwisających bród. Przykład: Cetraria islandica .

ROZMNAŻANIE – PŁCIOWE

2. Apotecjum typu Lecanora

Rozmnażanie płciowe zachodzi tylko u mikobionta . Zdecydowana większość grzybów

zlichenizowanych występujących w Polsce to workowce ( Ascomycotina ).

Porosty workowcowe ( Ascolichenes ) wytwarzają dwa typy owocników:

• perytecjum [perithecium] – kulisty lub butelkowaty owocnik o hymenium

zamkniętym (jak u workowców). Przykłady: Pyrenula nitida .

• apotecjum [apothecium] – miseczkowaty owocnik z hymenium otwartym, typy:

Lecidea (jak u workowców, ryc. 1A), Lecanora ( wyłącznie u postów , ryc. 1B).

Apotecjum typu Lecanora występuje wyłącznie u porostów. Brak go u workowców

wolnożyjących. Główną cechą odróżniającą apotecjum typu Lecidea od typu Lecanora jest

obecność w tym ostatnim dodatkowego brzeżka plechowego (otoczki plechowej). Otoczka

ta ma taki sam kolor jak plecha i najczęściej jest to barwa kontrastująca z barwą tarczki

owocnika (którą tworzą widoczne z góry epitecjum i hymenium). Przykłady porostów z

apotecjami typu: Lecanora – Lecanora argentata ; Lecidea – Lecidea stigmatea.

ROZMNAŻANIE – BEZPŁCIOWE (POMNAŻANIE)

3. Główne sposoby rozmnażania bezpłciowego to:

• soredia [soredium]

• izydia [isidium]

• fragmentacja plechy

SOREDIA czyli urwistki

składają się z jednej lub kilku komórek glonów oplecionych strzępkami grzyba ryc. 2;

powstają one wewnątrz plechy i wydostają się na zewnątrz przez spękania warstwy

korowej.

← soredium (komórki glonów oplecione

strzępkami grzyba)

Ryc. 2

SORALIA to skupiska sorediów.

U niektórych gatunków całe plechy rozpadają się na soredia, u innych zaś występują w

ściśle określonych miejscach i mają sciśle określone kształty (soralia). Przykłady

porostów z soraliami: (w kształcie soczewki) soczewkowate – Ramalina farinacea ,

okrągłe – Pertusaria amara , wargowe – Hypogymnia physodes , listewkowate – Parmelia

sulcata.

IZYDIA czyli wyrostki

występują na górnej części plechy jako drobne wyrostki rozmaitych kształtów, komórki

glonów i strzępki grzyba otoczone są warstwą korową. Przykłady porostów z izydiami:

Parmelia saxatilis .

EKOLOGIA POROSTÓW

Na czym rosną porosty, czyli formy ekologiczne porostów:

EPIFITY porosty notowane na korze, – Pleurosticta acetabulum;

EPILITY na skałach lub podłożach antropogenicznych – Candelariella aurella;

EPIGEITY na ziemi – Cladonia furcata;

EPIKSYLITY na drewnie – Coenogonium pineti.

ZNACZENIE POROSTÓW W PRZYRODZIE

Udział i znaczenie porostów w biocenozach. Dzięki wspólnocie życiowej glonu i

grzyba porosty są zupełnie odrębnymi organizmami radzącymi sobie na najbardziej ubogich

podłożach, przetrzymującymi skrajnie niskie temperatury i długie okresy suszy. Jako

organizmy pionierskie zasiedlają skały i środowiska zbyt skrajne dla innych. Są

pożywieniem wielu zwierząt kręgowych i bezkręgowych; tym ostatnim dostarczają nie tylko

pożywienia, ale również schronienia ; są materiałem budulcowym, np. gniazd ptasich.

Literatura:

Nowak J. & Tobolewski Z. 1975. Porosty polskie. PWN, Kraków, ss. 1177.

Wójciak H. 2003. Porosty, mszaki, paprotniki. Flora Polski. Oficyna wydawnicza Multico,

Warszawa, s: 9-197.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: