Poradnik genealogiczny
Niniejszy poradnik wynika z moich doświadczeń. Mam nadzieję, że będzie użyteczny i stale rozbudowywany dzięki wymianie doświadczeń z innymi poszukiwaczami.
1. Jak zacząć?: w mailach najczęściej jestem pytany "Jak zacząć?". Odpowiedź jest prosta: od siebie i sobie znanych informacji. Każdy przecież wie jak się nazywa, kiedy się urodził, na ogół dysponuje informacjami o swoich rodzicach i rodzeństwie (imionach i nazwiskach, datach i miejscach urodzin, ślubu i śmierci), rodzeństwie rodziców, ich rodzicach. I jak na początek jest to już sporo. Jako pomoc na tym etapie poszukiwań proponuję wykorzystanie arkusza genealogicznego DGR (Dane Grupy Rodzinnej).
2. Określ zakres poszukiwań: zdecyduj się już teraz, czy będziesz przemierzał swoje drzewo wzdłuż pnia (rodzice, dziadkowie, pradziadkowie, itd.), czy również wzdłuż gałęzi (wujkowie, ciocie, itd.) oraz czy interesuje cię tylko pochodzenie po mieczu (ojciec, dziadek, itd.), czy również po kądzieli (matka, babcia, itd.) - czy wszystko to razem. Jeśli wybierzesz to ostatnie, to miej świadomość, że bez systematycznego porządkowania informacji, ich ilość może cię pokonać już na wstępie. Tym nie mniej zachęcam do poszukiwań we wszystkich kierunkach - Twoje badania przysłużą się wówczas nie tylko Tobie, ale i całej rodzinie.
3. Porozmawiaj ze znanymi sobie członkami rodziny: rodzicami lub rodzeństwem, dziadkami, pradziadkami jeśli jeszcze żyją, stryjami, wujami, ciotkami i ich dziećmi, czyli Twoimi kuzynami i wszystkimi innymi członkami rodziny do jakich dotrzesz. Zbieraj też namiary do kolejnych osób. Informacje o rozmówcach i o osobach jakie znają możesz zapisywać w arkuszach DGR. Ważne jest byś wiedział, kto jakie informacje Ci przekazał. Niestety pamięć ludzka jest zawodna i to co usłyszysz warto skonfrontować z innymi osobami lub z dokumentami, o czym piszę dalej.
4. Przejrzyj rodzinne dokumenty: dowody osobiste, paszporty, akty urodzenia/ chrztu/ ślubu/ śmierci, umowy o pracę (jeszcze niedawno starając się o pracę pisało się tzw. życiorys), pamiętniki, zdjęcia, akty własności/ zakupu/ sprzedaży, książeczki oszczędnościowe/ ubezpieczeniowe, legitymacje szkolne/ służbowe/ partyjne/ przynależności do organizacji, wycinki z gazet, listy, pamiętniki, itp., itd. Te dokumenty mogą stanowić kopalnię informacji, które możesz dołączyć do już uzyskanych lub je zweryfikować.
5. Odwiedź miejsca związane z rodziną: przechadzka po cmentarzu w rodzinnej miejscowości pozwoli na odnalezienie grobów ludzi o tym samym nazwisku, o których reszta rodziny już nie pamięta. Na nagrobkach są też często daty urodzenia i śmierci, którymi możesz uzupełnić swoje dane o przodkach. Pomocą w czasie takiej przechadzki może Ci służyć arkusz genealogiczny FMP. Skuteczną metodą, szczególnie w okolicach 1 listopada, jest pozostawienie na grobie karteczki z informacją o swoich poszukiwaniach i imieniem i nazwiskiem oraz prośbą o kontakt (można podać numer telefonu, czy adres pocztowy). Oczywiście nie ma sensu zostawiać tych karteczek na każdym napotkanym grobie, szczególnie w dużych miastach, kierując się tylko tym, że na grobie widnieje interesujące nas nazwisko - należy pamiętać, że nie wszyscy noszący nasze nazwisko od razu muszą być z nami spokrewnieni.
6. Przejrzyj książkę telefoniczną: w wydaniu dla Twojej miejscowości znajdziesz interesujące Cię nazwiska i numery telefonów - pamiętaj jednak, że nie wszyscy muszą być z Tobą spokrewnieni; na początku rozmowy przedstaw się i podaj powód swojego telefonu, zainteresuj rozmówcę, raczej nie pozyskuj informacji przez telefon, lecz umów się na spotkanie; niestety ale może też się tak zdarzyć, że Twoje starania spotkają się z negatywnym odbiorem i brakiem zaufania, jakoś to trzeba przeboleć. Zamiast papierowej książki telefonicznej możesz użyć jej internetowej wersji, pod tymi adresami były kiedyś książki telefoniczne, ostatnio ich nie było, ale może znowu się pojawią Abonenci TP S.A. oraz Abonenci Dialogu
7. Odwiedź Urząd Stanu Cywilnego (USC): poszukując danych o ludziach, którzy urodzili się, wzięli ślub lub zmarli w ciągu ostatnich 100 lat możesz skorzystać z zasobów USC; musisz jednak wiedzieć, który urząd jest właściwy dla poszukiwanej przez Ciebie osoby; kompendium wiedzy na temat poszukiwań w USC przedstawione jest w portalu www.genpol.com.
8. Odwiedź archiwum państwowe: bazując na wiedzy żyjących, informacjach z USC i dostępnych dokumentach można sięgnąć dosyć daleko w przeszłość, jednak na ogół by sięgnąć w czasy XIX wieku i wcześniejsze niezbędne będzie skorzystanie z archiwum. Informacje o korzystaniu z archiwum znajdziesz na stronie Pierwsze kroki w archiwum, zaś o czytaniu akt z ksiąg metrykalnych na stronie Księgi metrykalne z XIX wieku.
9. Uważaj na daty: zawsze zapisuj je w postaci 12 stycznia 1887 lub 12 sty 1887, zaś nigdy 12/01/87. Oszczędzisz nerwów przy dochodzeniu gdzie jest dzień, a gdzie miesiąc i w jakim to właściwie było wieku. Jeśli zetkniesz się z zapisami z zaboru rosyjskiego zwróć uwagę, czy data jest podana według kalendarza juliańskiego, czy gregoriańskiego - więcej na ten temat na stronie dotyczącej kalendarza juliańskiego i gregoriańskiego.
10. Szukaj w Internecie: w każdej wyszukiwarce jaką znajdziesz (kilka jest na samym dole strony Strony przydatne) wpisz swoje lub inne nazwisko i każ je wyszukać, obejrzyj każdą ze stron (żeby nie tracić czasu na czytanie całości użyj polecenia "szukaj" z menu przeglądarki). Staraj się określić przydatność zawartości strony dla swoich dalszych poszukiwań; możesz dodać ją do swoich "Ulubionych", zapisać w swoim komputerze, czy wydrukować i wciągnąć między fiszki. Gdy stron jest bardzo dużo, a łączysz się przez modem wyłącz w opcjach internetowych przeglądarki ściąganie grafiki, czy animacji. Strony stracą wówczas na atrakcyjności, ale przyśpieszysz ich ściąganie. Po jakimś czasie ponów przeszukania sieci - pojawiają się nowe strony, a wyszukiwarki dają wcześniej nie podawane adresy. Pomoc w posługiwaniu się wyszukiwarkami znajdziesz na stronie Tajemnice wyszukiwarek. Niektóre wyszukiwarki umożliwiają przeszukiwanie internetu po nazwach plików graficznych - o dziwo można dotrzeć wtedy do stron, które inaczej się nie pojawiają. Szukaj osób o podobnych do swoich zainteresowaniach, czy tym samym nazwisku (zapisuj każdy adres e-mail takich osób).
11. Zbuduj stronę w internecie - choćby najprostszą, ale zawierającą interesującą informację o twoich poszukiwaniach (grafika uatrakcyjnia, ale wymaga sporych nakładów pracy i nie przekazuje informacji [no, w pewnym sensie w każdym razie]) i podaj tam swój adres internetowy - zainteresowani trafią do ciebie sami, ale .... musisz też zadbać by wyszukiwarki zindeksowały twoją stronę.
1. użyj meta tags z odpowiednim zakresem słów kluczowych i opisów,
2. zapisz swoją stronę do katalogów genealogicznych na portalach, np Onet/Genealogia dla stron na Onecie,
3. zapisz się do jednego lub kilku WebRingów genealogicznych,
4. w wyszukiwarkach szukaj linku "Add URL" lub "Dodaj link/stronę" przy pomocy którego podsuniesz stronę wyszukiwarce,
5. skorzystaj z usług firm płatnie lub bezpłatnie wprowadzających strony do wyszukiwarek,
6. wprowadzanie do wyszukiwarek musisz co jakiś czas powtarzać,
7. nie zmieniaj nazw plików ze stronami, które wprowadziłeś do wyszukiwarek, Ponadto:
8. każdy wysyłany mail zaopatrz w adres swojej strony,
9. zachęć rodzinę do odwiedzenia strony i przekazywania informacji o niej innym internautom,
10. wpisuj się do Ksiąg Gości innych poszukiwaczy podając nazwiska i regiony, które cię interesują oraz adres swojej strony i/lub adres e-mail,
11. swoją stronę rozbuduj o inny tematycznie element niż genealogia - zajrzą wtedy do ciebie również te osoby, których genealogia nie interesuje i inaczej nie dowiedziałyby się o twoich poszukiwaniach,
12. kiedy zdecydujesz się na jakiś serwer dla swojej strony - trzymaj się go; częste zmiany utrudnią dotarcie do twoich stron,
13. uzbrój się w cierpliwość ;-)
12. Wykorzystaj dostępne oprogramowanie: w Internecie można znaleźć kilka popularnych programów do tworzenia genealogicznych baz danych, przygotowywania plików GEDCOM oraz automatycznego tworzenia stron internetowych; dla przykładu Great Family, FamilyTree Maker, Personal Ancestral File (PAF). Informacje o różnych programach genealogicznych znajdziesz na stronie Programy genealogiczne.
13. Chroń swoje dane: jeśli podjąłeś już decyzję o tym, żeby gromadzić dane na komputerze zabezpiecz je przed niepowołanym użyciem, przed wirusami lub inną groźbą ich zniszczenia - najgorsze co może się zdarzyć, to utrata wyników pracy z powodu, czasem głupiego, zaniedbania.
14. Korzystaj z tematycznych grup mailingowych i dyskusyjnych: te grupy łączą ludzi zainteresowanych genealogią, początkujący genealog znajdzie tam pomoc czasem w prostych, a czasem w trudnych sprawach. Pamiętaj jednak, by nim zwrócisz się o pomoc do innych, zapoznać się z dostępnymi materiałami na różnych stronach - skorzystaj z wyszukiwarek! Zmorą grup są pytania o rzeczy, które bez problemu można znaleźć posługując się wyszukiwarkami. Najaktywniejszymi genealogicznymi grupami są lista mailingowa POLGEN (garść informacji znajdziesz na stronie POLGEN) oraz lista newsowa pl.soc.genealogia (w skrócie nazywana PSG) dostępna poprzez większość ogólnych portali.
15. Zaprezentuj wyniki swoich poszukiwań: poza stroną internetową, na której możesz przedstawić wyniki swoich poszukiwań, dobrą metodą jest przygotowanie papierowego opracowania zawierającego te wyniki. Pozwoli Ci to na udostępnianie wyników poszukiwań także tym, którzy dostępu do Internetu nie mają. Treść takiego opracowania może zawierać:
1. informacje o Tobie i Twoich poszukiwaniach,
2. pochodzenie nazwisk występujących w Twojej rodzinie,
3. rozmieszczenie osób o wybranych przez Ciebie nazwiskach w Polsce,
4. listę nazwisk osób powiązanych z rodziną (spowinowaconych),
5. mapki pokazujące regiony, z których rodzina się wywodzi,
6. historia rodziny,
7. drzewo genealogiczne (przedstawione na przykład w postaci zmodyfikowanego systemu rejestrowego, o którym możesz przeczytać na stronie Genealogiczne systemy numerowania,
8. listę źródeł informacji jakie zostały wykorzystane przy tworzeniu drzewa,
9. kalendarz rodzinny (na przykład z rocznicami urodzin, ślubu, czy śmierci członków rodziny),
10. formularze genealogiczne (jak na przykład wymienione wcześniej DGR i FMP), aby krewni mogli je wykorzystać do uzupełnienia danych i przesłania do Ciebie,
11. kilka kartek na notatki właściciela broszury (można tam na przykład dopisywać różne wydarzenia z życia rodziny).
Ta lista nie wyczerpuje wszystkich tematów jakie można poruszyć w opracowaniu - ciekaw jestem doświadczeń tych, którzy zdecydowali się na jego przygotowanie, proszę o kontakt .
16. Zaangażuj całą rodzinę: łatwiej powiedzieć niż zrobić; nie miej złudzeń, wcale nie będzie Ci łatwo zachęcić wszystkich krewnych do poszukiwań, ale to co możesz zrobić to prośba o podanie takich czy innych szczegółów, przeszukanie szuflad w poszukiwaniu zdjęć, czy dokumentów, wyprawa na cmentarz i spisanie danych. Aby poruszyć nieco rodzinę wydrukowałem całe drzewo genealogiczne po kądzieli (13 kartek) i dałem dzieciom do pokolorowania (mężczyzn na niebiesko, kobiety na różowo), dzieci miały frajdę, a dorośli zaczęli oglądać, gdzie też się znajdują na tym długim pasie (około 2 metrów długości).
mjocher