SŁOWNIK MUZYCZNY.pdf

SŁOWNIK MUZYCZNY

"A"

a battuta (wł., dosł., wg pałeczki dyrygenta; zob. batuta ) - określenie

stosowane w partyturze, nakazuje dyrygentowi ścisłe zachowanie rytnu i

oznaczonego tempa (zob. a tempo ); występuje zwykle jako unieważnienie

określeń zazwalających na swobodne odchylenia od wyznaczonego rytmu

i tempa. absolutna muzyka (z łąc. absolutus = niezależny) - określenie

muzyki pozbawionej treści pozamuzycznej, w przyciwieństwie do muzyki

programowej , wyrażającej idee lub treści literackie albo obrazowe, co

zwykle uwidocznione jest w tytule utworu. a cappella (wł.; dosł.:jak w

kaplicy, w dalszym znaczeniu - w stylu kościelnym) - 1. określenie stylu

polifonicznej muzyki wokalnej bez współudziału instrumentalnego, opartej

na zasadach ścisłego kontrapunktu; styl a cappella , którego rozkwit

przypada na wiek XVI, powstał na gruncie muzyki kościelnej, stąd jego

nazwa. 2. określenie muzyki przeznaczonej na chór bez towarzyszenia

instrumentalnego. 3. określenie wykonawczej techniki chórowej bez

towarzyszenia instrumentalnego. adagio (wł.) - oznacza powoli. 1. Jest

to jedno z określeń tempa powolnego; adagio molto - bardzo powoli;

adagio sostenuto - powoli, powściągliwie; adagietto - nieco szybciej niż

adagio; adagissimo - bardzo powoli. 2. Termin ten oznacza również tytuł

utworu lub jego części utrzymanej w powolnym tempie, przeważnie

o charakterze poważnym i nastrojowym. agogika (z gr. agoge =

prowadzenie, ruch) - jest to termin oznaczający tempo i to, co jest

w utworze z tempem związane; został wprowadzony do muzyki przez

niemieckiego teoretyka, H. Riemanna w 1884 roku. akustyka (z gr.

akustikos , dosł.: dotyczący słuchu) - nauka o zjawiskach dźwiękowych,

część fizyki; akustyka muzyczna zajmuje się nie tylko zagadnieniami

zakresu fizyki (drgania, fale, zjawiska głosowe i ich cechy), ale również

fizjologii (słuch, cehcy subiektywne zjawisk głosowych), psychologii

słyszenia oraz zagadnieniami z zakresu akustyki systemów muzycznych i

instrumentów muzycznych; elektroakustyka wyodrębniona została jako

nauka oddzielna. allegro (wł.) - oznacza wesoło, ruchliwie. 1. Jest

to określenie szybkiego tempa. 2. określenie tytułowe samodzielnego

utworu instrumentalnego, np. pierwszej części sonaty (tzw. allegro

sonatowe), symfonii, kwartetu, koncertu itp., utrzymywanej w tempie

allegro. alt ( wł. alto , z łac. altus = wysoki, głęboki) - 1. Jest to niski głos

żeński lub chłopięcy o przybliżonej skali f- d 2 . 2. W czterogłosowym

chórze mieszanym jest to nazwa drugiego po najwyższym głosu. andante

(wł. idąc)- 1. Pojęcie to jest określeniem tempa umiarkowanego; andente

cantabile - w tempie umiarkowanym i śpiewnie; andante con molto -

w tempie umiarkowanym, z ożywieniem, tj. nieco szybciej niż andante.

2. Jest to również tytuł utworu lub jego części utrzymanej w tempie

umiarkowanym. artykulacja (z łac. articulatio = rozczłonkowanie) - jest

to sposób wykonania kolejnych dźwięków. Najważniejsze rodzaje

artykulacji: staccato , portato , legato . a tempo (wł.) - we właściwym

tempie; oznacza powrót do poprzednio oznaczonego w utworze tempa, po

jego chwilowej zmianie; oznaczenie często stosowane w częściach

repryzowych.

"B"

barbaro (wł.) - dziko, w sposób nieokiełznany; określenie wykonawcze;

Allegro barbaro - tytuł popularnej miniatury B. Bartoka. bariolage (fr.,

dosł.: pstrokacizna) - efekt techniczno-wykonawczy w grze na

instrumentach smyczkowych, polegający na wykonywaniu figury o

charakterze tremolanda na dwóch sąsiednich strunach, z których jedna jest

pusta. baryton (wł. baritono , z gr. barytonos = o niskim głosie) - 1. głos

męski o średniej skali pomiędzy tenorem a basem, w przybliżeniu A-a 1 ; w

znaczeniu potocznym - śpiewak o głosie barytonowym. 2. trzeci po

najwyższym głos w czterogłosowym chórze męskim, zwany również

basem I (pierwszym). 3. skrótowa nazwa odmiany niektórych

instrumentów, budowanych w różnych wielkościach, o skali zbliżonej do

głosu barytonowego. bas (wł. basso , z łac. śred. bassus = niski, głęboki) -

1. Jest to najniższy głos męski o skali w przybliżeniu E-f 1 . W potocznym

języku oznacza również śpiewaka o basowej skali głosu.

2. W czterogłosowym chórze męskim lub mieszanym jest to najniższy

głos, w chórze męskim nazywany jest również drugim basem (bas

pierwszy to baryton). 3. Bas, basy - są to również najniższe dźwięki

w instrumentach muzycznych, a także nazwa partii dla lewej ręki

w instrumentach klawiszowych oraz nazwa pojedynczych dźwięków

i akordów granych lewą ręką na akordeonie. batuta (z wł. battuta =

uderzenie, takt; zob. a battuta ) - pałeczka dyrygencka; pod batutą - pod

kierownictwem danego dyrygenta. bourree (fr.) - jest to ludowy taniec

starofrancuski, który jest w dość szybkim tempie, w takcie parzystym,

zwykle z odbitką ćwierćnutową.

"C"

cadenza (wł.; skr. cad.) - kadencja calando (wł.) - zwalniając, ściszając;

określenie wykonawcze, dotyczące jednocześnie tempa i dynamiki. cały

ton - jednostka odległości dwóch dźwięków różnej wysokości, składająca

się z dwóch półtonów , równa interwałowi sekundy wielkiej . cantabile

(wł.) - śpiewnie; określenie wykonawcze; andante cantabile - w tempie

umiarkowanym i śpiewnie; cantabile espressivo - śpiewnie, z wyrazem.

canto (wł.) - spiew; w dalszym znaczeniu - melodia, a także głos

wykonujący melodię (np. sopran). cantus (łac. skr. C.) - śpiew, termin

używany w średniowieczu i w okresie odrodzenia na oznaczenie melodii

umieszczonej w sopranie. cappella (wł. kaplica) - a capella chromatyka

(z gr. chroma = barwa, kolor) - jest to zasada doboru dźwięków, w której

obok dźwięków właściwych tonacji diatonicznej stosuje się również ich

podwyższenia i obniżenia. corda (wł.) - struna; una corda - jedna struna;

w nutach utworów fortepianowych oznacza użycie lewego pedału celem

uzyskania delikatniejszego, stłumionego dźwięku; powrót do normalnej

gry oznacza się określeniem tutte le corde - wszystkie struny lub tre corde

- trzy struny; corda vuota (skr. c.v.) - pusta struna, jt. nie przyciśnięta

palcem na instrumentach smyczkowych.

"D"

da, dal (wł. da+il ) - od, do, z; przyimek stosowany w określeniach

złożonych. deciso (wł.) - zdecydowanie, z energią; określenie

wykonawcze. decyma (z łac. decimus = dziesiąty) - odległość, czyli

interwał, między dwoma dźwiękami różnej wysokości, z których wyższy

jest notowany na dziesiątym miejscu w układzie pięcioliniowym (licząc

kolejno pola i linie) w stosunku do niższego, np. c-e 1 ; decyma jest sumą

interwałów oktawy i tercji. delicato, delicatamente (wł.) - delikatnie,

subtelnie; określenie wykonawcze. detache (fr. oderwany, rozłączny) -

rodzaj techniki wydobywania dźwięków z instrumentów smyczkowych,

polegającej na wykonywaniu każdego dźwięku oddzielnym ruchem

smycznka. detonowanie - w odniesieniu do śpiewu: nieczyste pod

względem wysokości wykonywanie dźwięków, powodujące często

wykraczanie (zwykle opadanie) z tonacji. ditonus (łac. średn.; z gr.

ditonos = o podwójnym tonie) - nazwa interwału tercji wielkiej w muzyce

średniowiecznej. dolce (wł.) - słodko, łagodnie; określenie wykonawcze;

dolce cissimo - bardzo słodko, bardzo łagodnie. doloroso lub con dolore

albo dolente (wł.) - boleśnie; określenie wykonawcze. doppio (wł.) -

podwójny; doppio bemolle - podwójny bemol; doppio diesis - podwójny

krzyżyk; doppio coanone - podwójny kanon; doppio movimento = doppio

tempo - dwukrotnie szybsze tempo; doppio pedale - podwójny pedał.

dynamika (z gr. dynamikos = posiadający siłę) - jest to termin określający

głośność dźwięków, a także jej zmianę w utworze.

"E"

echo (z gr.) - 1. zjawisko odbicia się fali głosowej od jakiejś przeszkody

lub od szeregu kolejnych przeszkód (echo wielokrotne), powodujące

powtórne lub kilkakrotne słyszenie zjawiska głosowego (np. dźwięku);

jeżeli źródło dźwięku znajduje się w pobliżu obserwatora, warunkiem

słyszalności echa, częstego zjawiska w górach, jest co najmniej 17-

metrowa odległość obserwatora od przeszkody, co wynika z prędkości fali

głosowej i ze zdolności ucha do odróżniania powtarzających się z pewną

częstotliwością odgłosów. 2. głos stosowany w dawnych organach (XVIII

w.). efy - popularna nazwa dwóch otworów rezonansowych w wierzchniej

płycie skrzypiec i instrumentów pokrewnych, w kształcie litery f . eguale

(wł.) - równo, jednakowo, podobnie; określenie wykonawcze; voci eguali -

głosy równe. elektroakustyka (z gr. elektron = bursztyn, oraz akustyka ) -

dział akustyki zajmujący się drganiami elektromagnetycznymi i

związanymi z nimi zjawiskami; elektroakustyka muzyczna ogranicza się

do zjawisk związanych z drganiami elektromagnetycznymi występującymi

w muzyce. elizja (z łac. elisio = wypychanie) - w przebiegu formalnym

utworu - wypadnięcie części lub całego taktu należąaacego do kończącej

się jednostki formotwórczej (zdania, frazy, okresu) na skutek

wcześniejszego rozpoczęcia się następnej jednostki. embouchure (fr.) - 1.

ustnik w instrumentach dętych przykładany do warg, a nie wkładany do

ust, a więc w instrumentach blaszanych i flecie. 2. właściwe ustawienie

warg, języka i oddechu w technice zadęcia na wyżej wymienionych

instrumentach. emisja głosu (z łac. emisso = wypuszczanie) - 1.

wydobywanie głosu przez śpiewającego. 2. nauka kształtowania głosu

uwzględniająca wszystkie elementy fizjologiczne, akustyczne i

artystyczne. en dehors (fr. na zewnątrz) - wskazówka w partyturze i

głosach instrumentalnych nakazująca wyraziste wydobywanie dźwięków z

instrumentów dętych; instrumentalista często wówczas wstaje, a zawsze

podnosi wylot instrumentu w górę. energico (wł.) - energicznie; określenie

wykonawcze. enharmonia (z gr. enharmonis = zgodny, enharmoniczny) -

w muzyce tradycyjnej właściwość równomiernie temperowanego systemu

dźwiękowego polegająca na niezmienności wysokości brzmienia

dźwięków przy zamianie ich nazwy i pisowni (tzw. dźwięki

enharmoniczne ) enharmoniczne dźwięki - w systemie równomiernie

temperowanym dźwięki posiadające tę samą wysokość brzmienia przy

zastosowaniu różnej nazwy i pisowni, np. c = his = deses, dis = es =

feses, gis = as ; zob. enharmonia . eroico (wł.) - bohaersko, triumfalnie;

określenie wykonawcze. espressivo lub con espressivo (wł.) - z wyrazem;

określenie wykonawcze. estetyka muzyczna (z gr. aisthetikos = zdolny do

odczuć) - nauka o funkcji muzyki, kierunkach i prawach rozwojowych, o

kryteriach oceny dzieła muzycznego jako dzieła sztuki i o historycznym

rozwoju tych kryteriów; wspólczesne, postępowe poglądy estetyczne

opierają się na filozofii marksistowskiej. etiuda (z fr. etude , dosł. studium,

nauka) - jest to krótki utwór na instrument solo, który w swoich

założeniach przeznaczony jest dla celów ćwiczeniowo-technicznych.

Etiudy szkolne skupiają się zwykle na jednym wybranym problemie

technicznym. Etiudy koncertowe charakteryzują się tym, że obok walorów

dydaktycznych mają również wartość artystyczną.

"F"

faktura (z łac. factura = wykonanie czegoś, obróbka, budowa) - rodzaj

użytych przez kompozytora środków technicznych i sposób ich

realizowania w kompozycji; najczęściej mówi się o fakturze z punktu

widzenia techniki użycia współbrzmień i prowadzenia głosów, odróżniając

fakturę polifoniczną od homofonicznej; faktura oznacza również rodzaj

użytych przez kompozytora środków właściwych danej technice

instrumentalnej lub wokalnej, np. fortepianowa, chóralna, smyczkowa.

falset (wł. falsetto ) - rodzaj głosu sztucznie wydobywanego wskutek

naprężenia pewnych mięśni w krtani, co powoduje dwukrotnie większą

częstotliwość drgań strun głosowych, a więc brzmienie o oktawę wyższe

od normalnej skali śpiewającego; technika śpiewania falsetem, popularna

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: