Suma 8.pdf

ŚW. TOMASZ Z AKWINU

SUMA TEOLOGICZNA

Tom 8

_________________________

RZĄDY BOŻE

1. 103-119

Przełożył i objaśnieniami zaopatrzył

o. Pius BEŁCH, O.P.

"Jak najgoręcej pragniemy, by z każdym dniem wzrastała liczba

ludzi czerpiących z dzieł Tomasza z Akwinu oświatę i naukę;

dotyczy to nie tylko księży i ludzi wielkiej nauki... Wielce też sobie

życzymy, by ze względu na potrzeby Chrześcijaństwa coraz więcej

wydobywano skarbów z jego wskazań. Trzeba więc jego pisma

tłumaczyć i wydawać w jak największej ilości języków..."

Papież Jan XXIII, 16 września 1960

(AAS. 25.X.1960)

NAKŁADEM KATOLICKIEGO OŚRODKA

WYDAWNICZEGO "VERITAS"

4-8, PRAED MEWS, LONDON, W.2.

ZAWARTOŚĆ TOMU 8

1. Od wydawnictwa

2. Traktat: O RZĄDACH BOŻYCH (l. 103-119)

3. Odnośniki do tekstu

4. Objaśnienia tłumacza

5. Skorowidz; nazw i rzeczy

6. Spis treści tomu 8.

OD WYDAWNICTWA

I. W sprawie poprawek błędów w wydrukowanych tomach (errata):

Posiadaczy wydanych już tomów SUMY prosimy o skontrolowanie czy znajdują się w

nich karteczki z erratami. Dla orientacji podajemy poniższą tabelkę:

a. tomy, w których erraty nie drukowano : - 9, 11.12. 14.25.29;

b. tomy w których erratę drukowano wewnątrz tomu:

tom 10 na stronie 13-14 lub osobno;

tom 15 na stronie 327 i osobno;

tom 16 na stronie 385-386;

tom 18 na stronie 372;

tom 26 na stronie 369;

c. tomy n do których erratę drukowano w innych tomach:

do tomu 21 w tomie 24 na stronie 230;

do tomu 24 w tomie 22 na stronie383-384;

d. erratę drukowano na osobnych kartkach do tomów . 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 10. 15. 17. 19.

20. 22. 28.

W tomie 7-mym ważne są erraty drukowane na 4-ch stronach.

W razie zauważonych braków prosimy o zwrócenie się do Wydawnictwa o

uzupełnienie.

II. Jeszcze 9 tomów ........

W przedmowie do poprzedniego tomu Sumy pod tytułem Człowiek popatrzyliśmy w

przeszłość 20 lat. W tym czasie wydaliśmy 25 tomów. Wskazaliśmy, że „na druk czeka

jeszcze 9 tomów Sumy i 1 tom zawierający skorowidz - klucz do całości dzieła”.

Tom niniejszy zaczyna przyszłość tego, co jeszcze ma być wydane. Do wydania

pozostaje jeszcze osiem tomów i jeden tom indeksów. Z tego następny tom O

małżeństwie w przekładzie o. F. W. Bednarskiego O.P. jest w druku. Na druk czeka tom

O charyzmatach, zaś inne są w tłumaczeniu.

Jest uzasadniona nadzieja, iż w ciągu następnych 3-4 lat całość osiągnie koniec.

Dzięki ofiarom mamy za co drukować dwa następne tomy oraz zakupiliśmy papier

na druk całości. Ufamy, że dalsza pomoc ofiarodawców umożliwi druk pozostałych

tomów. Ofiary te umożliwią wysłanie około 1200 egzemplarzy każdego tomu do

seminariów duchownych i naukowców w Polsce.

ZAGADNIENIE 103

OGÓLNIE O RZĄDACH BOGA NAD STWORZONYMI /1/

Ukończyliśmy dociekania nad stwarzaniem rzeczy i ich podziałem. Zostają nam jeszcze

rządy [Boga] nad światem. Omówimy je najpierw ogólnie, a potem w szczególności

zajmiemy się ich skutkami. Co do pierwszego nasuwa się osiem pytań: 1. Czy świat jest

przez kogoś rządzony? 2. Co jest celem rządów nad światem? 3. Czy jest rządzony przez

kogoś jednego? 4. Jakie są skutki tychże rządów? 5. Czy wszystko podlega Bożym

rządom? 6. Czy Bóg zarządza wszystkim bezpośrednio? 7. Czy niekiedy rządy Boże

mogą nie być skuteczne? 8. Czy coś może oprzeć się Bożej Opatrzności?

Artykuł 1

CZY ŚWIAT JEST PRZEZ KOGOŚ RZĄDZONY?

Zdaje się, że świat przez nikogo nie jest rządzony, bo:

1. Te rzeczy bywają rządzone, które są kierowane ku celowi lub działają dla celu.

Lecz rzeczy naturalne, które stanowią przeważającą część świata, ani nie kierują się ku

celowi ani nie działają dla celu, gdyż nie poznawają celu. A więc świat nie jest rządzony.

2. Rządy właściwie rozciągają się nad tymi rzeczami, które poruszają się ku

czemuś. Lecz, jak się zdaje, świat nie porusza się ku czemuś, ale widać w nim stałość. A

więc świat nie jest rządzony.

3. To, co zawiera w sobie konieczność kierującą ku jednemu, nie potrzebuje rządcy

z zewnątrz. Lecz główne części świata w swoich czynnościach i ruchach ulegają jakiejś

konieczności kierującej je ku jednemu. A więc świat nie potrzebuje rządów nad sobą.

Wbrew temu są słowa Pisma św.: „Twoja, Ojcze, opatrzność zarządza [wszystkim]” 1 ; zaś

u Boecjusza czytamy: „ O, Ty, który zarządzasz światem według odwiecznie powziętego

planu” 2 .

Odpowiedź: Zdaniem niektórych starożytnych filozofów /2/ nikt nie sprawuje rządów nad

światem, a wszystko dzieje się w nim drogą przypadku. To ich mniemanie okazuje się

jednak niemożliwe z dwóch powodów. Po pierwsze, wynika to z wymowy samych

rzeczy. Widzimy bowiem, jak w rzeczach naturalnych dochodzi do skutku to, co lepsze i

to albo zawsze, albo w większości wypadków; a to może zachodzić tylko wtedy, gdy

jakaś opatrzność prowadzi naturalne rzeczy ku dobru jako celowi - a to właśnie znaczy:

rządzić. Sam przeto niewątpliwy porządek istniejący w rzeczach jasno dowodzi istnienia

rządów nad światem. Cycero 3 - powołując się na Arystotelesa 4 - obrazuje tę myśl takim

przykładem: gdy ktoś wejdzie do domu należycie uporządkowanego, sam porządek

panujący w domu nasunie mu myśl o istnieniu myślącego gospodarza [ zaprowadzającego

i utrzymującego ów porządek]. Po drugie, do tego samego wiedzie wzgląd na Bożą

dobroć, która - jak to widać z powyższych 5 - powołała rzeczy do bytu. Skoro bowiem

„rzeczą najlepszego twórcy jest tworzyć najlepsze rzeczy” 6 , nie licowało z najwyższą

dobrocią Boga, by rzeczy przez Siebie utworzone nie doprowadził do stanu doskonałego.

Końcową zaś doskonałością każdej rzeczy jest osiągnięcie celu. Stąd też do Bożej dobroci

należy ton aby - jak powołała rzeczy do istnienia - tak też doprowadziła je do celu; a to

właśnie znaczy: rządzić.

Na 1. W dwojaki sposób jakaś rzecz bywa poruszana ku celowi lub działa ze

względu nań. Pierwszy, gdy ona sama prowadzi siebie do celu; chodzi tu o człowieka i

inne rozumne stworzenia. Istoty te poznawają treść celu i środków doń wiodących. Drugi,

gdy jest poruszana lub kierowana do celu przez kogoś, tak jak strzała jest kierowana do

celu przez łucznika, który poznaje cel, nie zaś strzała. Zatem jak ruch strzały ku

określonemu celowi uwidacznia, że strzała jest kierowana przez jakąś istotę poznającą,

tak ustalony bieg rzeczy naturalnych nie mających poznawania jasno wskazuje na ton że

światem rządzi jakaś myśl. /3/

Na 2. We wszystkich rzeczach stworzonych jest coś stałego: przynajmniej materia

pierwsza; i jest także coś, co należy do ruchu, o ile on obejmuje również i działanie. W

odniesieniu do tych obydwu stanów rzecz potrzebuje rządów nad sobą, gdyż to, co w

rzeczach jest stałe, obróciłoby się w nicość (jako że jest z nicości), o ile by - o czym

niżej 7 - ręką rządzącego nie było zachowane w bycie.

Na 3. Owa naturalna konieczność tkwiąca w rzeczach, które są skierowane ku

jednemu, /4/ została wrażona w nie przez rządzącą myśl Boga - Boga prowadzącego te

rzeczy do celu; podobnie jak konieczność, która daje pęd strzale, by zmierzała do

wyznaczonego Celu, jest wrażoną w tę strzałę myślą i siłą łucznika, a nie strzały.

Zachodzi tu jednak różnica: to bowiem, co stworzenia otrzymują od Boga, jest ich naturą;

natomiast ton co człowiek wraża i wyciska w rzeczach naturalnych wbrew ich naturze,

jest gwałtem. Zatem, jak konieczność narzucona gwałtem ruchowi strzały, ujawnia

kierunek strzały nadany przez łucznika, tak konieczność naturalna stworzeń ujawnia

rządy Bożej opatrzności.

Artykuł 2

CZY CELEM RZĄDÓW NAD ŚWIATEM JEST COŚ POZA ŚWIATEM?

Zdaje się, że celem rządów nad światem nie jest coś poza światem, bo:

1. Celem rządzenia rzeczą jest ton ku czemu rządzona rzecz bywa prowadzona.

Otóż tym, ku czemu jakaś rzecz bywa prowadzona, jest jakoweś dobro istniejące w samej

rzeczy n podobnie jak chorego doprowadza się do zdrowia, które jest jednym z dóbr w

nim istniejących. A więc celem rządzenia rzeczami nie jest jakieś zewnętrzne dobro, ale

jakieś dobro tkwiące w samych rzeczach.

2. Zdaniem Filozofa: „Spośród celów jedne to czynności, inne to dzieła” 1 , tj.

dokonania. Otóż nic z tego, co jest zewnątrz całego wszechświata, nie może być dziełem

dokonanym, zaś czynności są w tych, którzy je wykonują. Zatem nic, co jest zewnątrz,

nie może być celem rządzenia rzeczami.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: