20.Świadomość własnych uczuć.pdf

Daj mi pić

http://mateusz.pl/ksiazki/jacd/jacd220.htm

Daj mi pić

R O Z W A Ż A N I A R E K O L E K C Y J N E

XX. ŚWIADOMOŚĆ WŁASNYCH UCZUĆ

W Ćwiczeniach duchownych we wstępie do reguł o rozeznawaniu duchowym św. Ignacy

Loyola pisze: Reguły służące do odczucia i rozeznania w pewnej mierze różnych poruszeń,

które dzieją się w duszy: dobrych, aby je przyjmować, złych zaś, aby je odrzucać . (ĆD, 313)

Dla ukazania procesu szukania woli Bożej św. Ignacy używa trzech pojęć: 1) odczuć , 2)

rozeznać , 3) odrzucić — przyjąć . Są to czasowniki, które ukazują kolejne etapy rozeznawania

i pełnienia woli Bożej.

Proces szukania i znajdowania woli Bożej domaga się więc najpierw od nas odczucia , czyli

odkrycia świata uczuć; dopuszczenia do naszej świadomości wszystkich poruszeń :

uporządkowanych i nieuporządkowanych, czystych i nieczystych . Chodzi zarówno o uczucia,

które możemy łatwo dostrzec, ponieważ narzucają się nam z całą siłą, (niemal w sposób

obsesyjny), jak również i te bardziej ukryte, a czasami wprost zamaskowane, których

odsłonięcie domaga się nie tylko uważnej refleksji, ale także pomocy doświadczonego

kierownika duchowego.

Szukanie woli Bożej wymaga więc od nas wielkiej szczerości wobec nas samych, wymaga po

prostu stanięcia w prawdzie. Szczerość ta otwiera nas na wszystkie nasze uczuciowe reakcje,

także te, które w ciągu historii naszego życia zepchnęliśmy w lochy podświadomości . To

właśnie nasze emocje są narzędziem, za pomocą którego możemy odsłaniać najgłębsze źródła

naszego sposobu myślenia, rozeznawania, decydowania i działania. Jeżeli otwarcie i szczerze

wejdziemy w świat naszych uczuć, one przemówią do nas i odsłonią nam tę prawdę o nas

samych, która umożliwia nam szukanie i znajdowanie woli Bożej w naszym życiu.

1. Trzecie POMIESZCZENIE

Aby móc wchodzić w świat naszych uczuć, by móc je oczyszczać i uzdrawiać, trzeba spełnić

pewne warunki. Jednym z nich jest wewnętrzne odkrycie i akceptacja tej sfery naszej

osobowości, którą moglibyśmy nazwać umownie trzecim pomieszczeniem , trzecią

płaszczyzną .

Ujmując rzecz schematycznie i z dość znacznym uproszczeniem możemy powiedzieć, że każdy

człowiek żyje i działa jakby w trzech pomieszczeniach , na trzech płaszczyznach. Pierwszą

z nich jest cała sfera fizyczna, biologiczna człowieka, której doświadczamy dzięki naszym

zmysłom. Odczucie przyjemności, bólu, zmęczenia czy innych trudnych nieraz do opisania

rodzajów doświadczeń w zmysłach zewnętrznych, jest pewną formą komunikacji naszego

osobowego ja z tą pierwszą sferą, w której żyjemy i która jest integralną częścią ludzkiej

osobowości.

Jest to najbardziej zewnętrzna, powierzchowna sfera naszej osobowości, co wcale nie znaczy,

że mało ważna. Dzięki naszemu życiu biologicznemu przynależymy do świata przyrody

i stanowimy jego część. Filozofia stwierdza: człowiek to zwierzę rozumne , i nie ma w tym

fakcie nic wstydliwego.

Akceptacja ludzkiego życia domaga się pełnej akceptacji ciała z wszystkimi jego naturalnymi

1 z 9

20110222 23:08

Daj mi pić

http://mateusz.pl/ksiazki/jacd/jacd220.htm

zdolnościami, funkcjami, potrzebami i ograniczeniami. Pierwszym i najbardziej wyraźnym

przejawem nieakceptacji swojego życia jest zawsze nieakceptacja pewnych potrzeb i funkcji

ludzkiego ciała.

Drugim pomieszczeniem , drugą sferą, w której żyje nasze ja osobowe , i które jednocześnie je

stanowi, jest ludzka świadomość . Obejmuje ona nie tylko rozumowanie intelektualne , ale

także całą sferę doświadczeń serca pojętych w sensie najszerszym: odczuć emocjonalnych

(przyjemnych i nieprzyjemnych), przeżyć estetycznych, duchowych. Głębia świadomości

człowieka zależy oczywiście od stopnia jego rozwoju intelektualnego, emocjonalnego,

duchowego. Rozwój człowieka polega między innymi na rozwoju jego świadomości

pojmowanej w sensie najgłębszym.

W trzecim pomieszczeniu , trzeciej sferze, w której żyje nasze osobowe ja , dokonuje się wiele

procesów, do których nie mamy jednak bezpośredniego dostępu przy pomocy naszej

świadomości i woli. Jest to po prostu cała nasza podświadomość rozumiana w sensie

najszerszym: podświadomość psychologiczna i duchowa . Trzecie pomieszczenie to miejsce,

gdzie kształtują się i skąd wypływają najgłębsze duchowe pragnienia, jak również najgłębsze

duchowe zagrożenia człowieka. Jest to miejsce kształtowania się wewnętrznych postaw

i zachowań człowieka.

Jedno z podstawowych zagrożeń dla rozwoju duchowego polega na tym, iż trzecie

pomieszczenie może stać się życiowym śmietnikiem , do którego wrzuca się wszystko to, co

przeżywamy jako przykre, wstydliwe, złe i brzydkie , wszystko to, co jest przyczyną bolesnych

rozczarowań, co nas demaskuje we własnych i cudzych oczach.

Mechanizm represji uczuciowej tkwi w nas głęboko zakorzeniony, ponieważ wypływa z naszej

kruchości i podatności na zranienie, zwłaszcza na zranienie w miłości. Odruchowo,

podświadomie uciekamy przed tym, co mogłoby nas jeszcze głębiej zranić. Metoda zamykania

się w sobie, represji i ucieczki przed tym, co boli, choć daje chwilowe wrażenie uśmierzenia

bólu, de facto utrwala, przedłuża i pogłębia to cierpienie, które już istnieje.

2. Zdławiony świat emocji

Wielu rodziców i wychowawców pojmuje wychowanie dzieci przede wszystkim jako wpajanie

mechanizmu represji uczuciowej. Jako głównego narzędzia takiego wychowania używa się

prawnego systemu zakazów i nakazów. Dziecko wychowywane w takim systemie nigdy nie

odkrywa sensu własnych postaw i zachowań, ponieważ odkrywa jedynie nagrody i kary,

których rozdzielaniem zajmuje się autorytet mający nierzadko postać policjanta . Taka forma

wychowania odwołuje się przede wszystkim do lęku przed brakiem miłości i odrzuceniem.

Kara w wychowaniu dziecka ma sens wówczas, kiedy nie wyraża odrzucenia emocjonalnego,

ale ukazuje jedynie negatywne skutki pewnych zachowań dziecka. Akceptacja i miłość nie

powinna zależeć od zachowania dziecka.

Dziecko wychowywane w systemie kar i nagród, od niemowlęcych lat słyszy przede

wszystkim zakazy i nakazy, które najczęściej uzasadnia się odwołaniem do poczucia

zagrożenia. A ponieważ dziecko jest małym, bezradnym i bezbronnym człowiekiem , nietrudno

wzbudzić w nim takie właśnie uczucia. I chociaż postawienie dziecku wielu ograniczeń jest

pewną koniecznością, to jednak nie mogą być one uzasadniane lękiem przed odmową

akceptacji i przyjęcia, lecz przede wszystkim troską i miłością, wyrażaną nie tyle w słowach,

ale przede wszystkim w postawie i zachowaniach.

Dorośli często mówią dziecku: nie wolno złych i brzydkich rzeczy myśleć, mówić, robić, nie

wolno ich nawet odczuwać. Kiedy zakazane rzeczy pojawiają się w polu zainteresowań

dziecka, dąży ono do jak najszybszego ich usunięcia. Często zakazy te dotyczą nie tylko

zachowania moralnego, ale zainteresowań dziecka związanych z jego naturalnymi potrzebami.

2 z 9

20110222 23:08

Daj mi pić

http://mateusz.pl/ksiazki/jacd/jacd220.htm

I tak np. zachowania dotyczące higieny i całej sfery biologicznej nierzadko klasyfikowane są

w kategoriach moralnych zła i dobra , które bywają nagradzane lub karane postawą

emocjonalną: przyjęciem lub odrzuceniem. Dziecko chcąc być kochane musi więc dławić

wiele swoich najbardziej naturalnych odruchów i zainteresowań.

I tak zdarza się, że całymi latami, dziesiątkami lat wrzucamy do trzeciego pomieszczenia

bardzo wiele brzydkich , złych , przykrych i bolesnych doświadczeń, których boimy się lub

wstydzimy na poziomie naszej świadomości i których też głęboko nie akceptujemy. Głównym

uczuciem, które najczęściej dławimy, jest ból odrzucenia i rozczarowanie brakiem miłości

i akceptacji osób, od których spodziewamy się miłości.

Jako pierwszy owoc takiej represji emocjonalnej pojawia się nieuświadomiona postawa

wrogości i nienawiści wobec siebie i wobec innych. Innym gorzkim owocem zdławionych

potrzeb i pragnień miłości i akceptacji jest ciągły smutek, zniechęcenie do życia, zgorzknienie,

agresja. Człowiekowi, który zdławił swoje potrzeby miłości, nie chce się żyć, ponieważ istotą

życia jest właśnie miłość. Niemal wszystkimi krokami człowieka zdławionego emocjonalnie

kieruje poczucie niższości oraz mało uświadomione chore poczucie winy i lęku. Podświadomie

wymierza on sobie kary za spełnianie swoich najbardziej ludzkich pragnień i potrzeb.

Człowieka zdławionego emocjonalnie wypełnia również odczucie wrogości do innych. Jeżeli

nie stać go na otwarte atakowanie, wówczas dokonuje wewnętrznie surowych osądów

moralnych. Człowiek zdławiony ma w sobie policjanta psychicznego, który surowo

kontroluje, oskarża i osądza zarówno jego samego jak i jego bliźnich.

Innym niszczącym skutkiem zdławionych uczuć jest zatrzymanie się procesu rozwoju

emocjonalnego człowieka i utrwalenie niedojrzałości. Ludzie z niedorozwojem uczuć próbują

nieraz kompensować sobie własną niedojrzałość emocjonalną rozwijaniem swojej inteligencji

rozumu , bogactwem materialnym, karierą, doświadczeniami zmysłowymi, itp. Erudycja,

stopnie naukowe, bogactwo, doświadczenia zmysłowe stanowią wówczas w osądzie

subiektywnym podstawowy probierz osobowej wartości człowieka. Jednak wszystko to, co

człowiek posiada , bez posiadania wrażliwości serca staje się zimnym narzędziem, które może

być użyte przeciwko sobie samemu i przeciwko drugiemu człowiekowi, szczególnie wówczas,

kiedy żywi się ku sobie i ku innym uczucia zdławionej wrogości i nienawiści.

W czasie rekolekcji, kiedy wielu ludzi po raz pierwszy uświadamia sobie swoje własne

nieuporządkowane uczucia, zamaskowane namiętności, spontanicznie nasuwa się im pytanie,

które zadają zwykle w czasie rozmowy indywidualnej z kierownikiem duchowym: Proszę

ojca, jak się tego pozbyć, jak to usunąć, jak to w sobie zniszczyć? Odpowiedź brzmi:

w psychice ludzkiej nic nie da się zniszczyć, wszystko natomiast trzeba akceptować,

porządkować, leczyć, uzdrawiać.

3. Rezygnacja z kreowania rzeczywistości emocjonalnej

Jeżeli poprzez całą historię naszego życia powstawały w nas pewne utrwalone zachowania

i postawy wewnętrzne, pewne rysy naszego charakteru, to nie mogą być one zniszczone ,

usunięte , ale jedynie przekształcone, oczyszczone i uleczone. Chęć usuwania i niszczenia

w nas przykrych emocji, nieuporządkowanych postaw i zachowań wewnętrznych kryje

w sobie pragnienie kreowania własnej rzeczywistości psychicznej i emocjonalnej. Kiedy nie

akceptujemy naszej emocjonalności i psychiki, wówczas odruchowo próbujemy stwarzać je

według naszych wyobrażeń, jakby nie licząc się z tymi, które już otrzymaliśmy przez nasze

wychowanie i w ciągu całej historii naszego życia.

Rozwój emocjonalny i duchowy człowieka domaga się rezygnacji z kreowania rzeczywistości

psychicznej i emocjonalnej. Cały świat naszych emocji winniśmy natomiast porządkować,

uzdrawiać, leczyć. Rzeczywistość emocjonalna i psychiczna naszego życia jest nam już dana.

3 z 9

20110222 23:08

Daj mi pić

http://mateusz.pl/ksiazki/jacd/jacd220.htm

Ona jest także naszym zadaniem, miejscem współpracy z Bogiem, miejscem pełnienia Jego

woli.

Rozwój emocjonalny człowieka domaga się więc pełnej prawdy o naszym zranieniu i o naszym

ludzkim ograniczeniu, domaga się pokory. Dla lepszego zrozumienia tego przesłania posłużmy

się opowiadaniem A. de Mello:

Przypuśćmy, że któregoś dnia ktoś puka do drzwi mego pokoju:

— Proszę wejść — mówię. — Czy wolno zapytać kim Pan jest?

On zaś odpowiada:

— Jestem Napoleonem.

— Czy to nie ten Napoleon...

— Ten właśnie. Bonaparte. Cesarz Francji.

— Co też pan mówi! — odpowiadam i myślę, że lepiej wobec tego faceta mieć się na

baczności.

— Może Wasza Wysokość raczy usiąść — mówię.

— Słyszałem, że ksiądz nieźle sobie radzi z rozwojem duchowym. Mam problem natury

duchowej. Obawiam się, że teraz trudniej mi będzie ufać Bogu. Moja armia walczy w Rosji,

a ja spędzam bezsenne noce, zastanawiając się, jak to się zakończy.

— No tak, Wasza Wysokość, mógłbym coś na to poradzić. Sugerowałbym raczej przeczytanie

rozdziału szóstego według Mateusza: Przypatrzcie się liliom na polu, jak rosną, nie pracują

ani przędą.

W tym momencie zaczynam zastanawiać się, kto jest bardziej szalony, ten facet, czy ja. Ale

brnę dalej z tym lunatykiem.

Tak właśnie na początku postępuje wobec ciebie mądry guru. Towarzyszy ci, traktując serio

twoje problemy. Otrze kilka łez z twoich oczu. Jesteś wariatem, ale jeszcze o tym nie wiesz.

Wkrótce musi nadejść chwila, kiedy wytrąci ci z ręki broń i powie:

— Skończ z tym. Nie jesteś Napoleonem .

Aby wejść twórczo w świat ludzkich uczuć, trzeba powiedzieć sobie: Nie jestem Napoleonem.

Nie mogę już więcej udawać. Jestem chory, poraniony, ubogi, zależny, jestem wariatem .

Wejście w świat ludzkich uczuć domaga się więc od nas rezygnacji z kształtowania siebie na

własny obraz i na własne podobieństwo , z pogoni za własną wielkością (Ps 131).

Wielkim niebezpieczeństwem życia duchowego jest posługiwanie się pewnymi metodami ,

technikami duchowymi dla przeprowadzenia własnych ludzkich celów i wyobrażeń, a nie dla

szukania i znajdowania Boga i Jego woli. Uczciwe i głębokie wejście we własną sytuację

egzystencjalną może nam pomóc odkryć, jak bardzo potrzebujemy oczyszczenia i uzdrowienia

naszego serca.

Upomnienie Kościoła w Laodycei jest przestrogą dla każdego, kto wchodzi na drogę życia

duchowego: Ty bowiem mówisz: Jestem bogaty i wzbogaciłem się, i niczego mi nie potrzeba,

a nie wiesz, że to ty jesteś nieszczęsny i godzien litości, i biedny, i ślepy, i nagi (Ap 3, 17).

Jeżeli nie skończę z udawaniem w jakiejkolwiek formie i nie wejdę w świat

nieuporządkowanych i nieraz bardzo poranionych uczuć, będę niezdolny do szukania,

4 z 9

20110222 23:08

Daj mi pić

http://mateusz.pl/ksiazki/jacd/jacd220.htm

rozeznawania i pełnienia woli Bożej. Pełna świadomość własnych uczuć oraz dążenie do ich

uzdrowienia jest początkiem życia zgodnie z wolą Bożą.

4. Pokonać opór

Aby móc wejść w świat własnych uczuć, szczególnie tych nieuporządkowanych, trzeba

pokonać najpierw opór wewnętrzny, jaki rodzi się w nas, kiedy próbujemy zakwestionować

nasz utrwalony obraz siebie samych, nasze zastarzałe i skostniałe schematy myślowe,

schematy reagowania, przeżywania i odczuwania. Próba innego spojrzenia na siebie samego

domaga się od nas pewnego zdrowego dystansu do siebie, wolności wobec naszego

postrzegania naszej rzeczywistości psychicznej i emocjonalnej.

Wolności tej nie zdobędziemy jednak bez zgody na cierpienie i ból. Ból ten związany jest

przede wszystkim z uznaniem, że jestem zraniony, ponieważ byłem człowiekiem wielekroć

odrzuconym i nie dość kochanym. Odrzucenie i brak miłości wywoływały we mnie uczucia

wrogości i nienawiści do siebie i do innych, które zostały jednak w większym czy mniejszym

stopniu zdławione, wrzucone do trzeciego pomieszczenia .

Kiedy jednak próbujemy spojrzeć inaczej na siebie i to wszystko, co w nas jest, musimy

zrezygnować z tego, co uważaliśmy i uważamy za nasze , moje , co przylgnęło do nas nieraz od

wielu lat. Musimy także w jakiś sposób zrezygnować z zewnętrznej opinii o nas samych, do

której także w jakiś sposób jesteśmy przywiązani. To nasze , moje odczucie o nas samych

musimy poświęcić , ofiarować za większą sprawę — prawdę o sobie samych.

Oto przykład innego widzenia rzeczywistości psychicznej i emocjonalnej człowieka. J. Vanier,

założyciel wspólnoty L'arche dla upośledzonych, który spędził z nimi ponad 30 lat, daje takie

świadectwo: Wspólnie pracujemy, wspólnie jemy posiłki, śpiewamy i tańczymy. Stopniowo

odkrywamy jak ci nienormalni są w gruncie rzeczy całkiem normalni, my natomiast

upośledzeni. (...) Osoby z upośledzeniem umysłowym pozbawione są co prawda zdolności

myślenia abstrakcyjnego, jednak brak ten rekompensowany jest wyjątkowym rozwojem

emocjonalnym. Upośledzony żyje nie tyle w sferze rozumu, co serca. Jest bezgranicznie ufny,

swoją prostotą łamie wszelkie konwencje. Np. Jean–Luc, jeden z moich upośledzonych

przyjaciół, pewnego razu brał udział w olimpiadzie specjalnej. Bliski był złotego medalu.

Jednak gdy jego konkurent przewrócił się na bieżni, Jean–Luc zatrzymał się, podniósł go

i wspólnie dobiegli do mety. Kto więc bliższy jest pełni człowieczeństwa: on czy tzw. człowiek

normalny?

To właśnie moje widzenie, które uważałem za normalne i które być może dawało mi pewną

(nieraz co prawda bardzo pozorną, ponieważ opartą na wrogości do siebie i innych)

stabilizację psychiczną i emocjonalną, zostaje przeze mnie zakwestionowane. W ten sposób

zostaję jakby w pewnej pustce, próżni, bez wyraźnego oparcia w tym, co już było przeze mnie

wypróbowane. Brak oparcia w sobie samym wymusza na mnie opieranie się i otwieranie na

innych, zaufanie innym: Bogu i bliźnim.

Opór wewnętrzny, jaki rodzi się w nas, kiedy dotykamy naszych utrwalonych sposobów

myślenia, reagowania, zachowania, jest zjawiskiem bardzo pozytywnym, ponieważ potwierdza

słuszność kierunku poszukiwania rozwiązań naszych problemów, które być może bardziej

jesteśmy zdolni intuicyjnie przeczuć niż określić je i opisać słowami.

Silny opór wewnętrzny, ujawniający się zarówno w depresji jak i agresji (w nienawiści tak do

siebie, jak i innych) odsłania wielką niechęć człowieka do wejścia w świat własnych

nieuporządkowanych i niedojrzałych uczuć. Opór ten jest odruchowym bronieniem się przed

dodatkowym cierpieniem.

Trzeba nam zdawać sobie sprawę, że ból i cierpienie związane z pokonywaniem własnego

5 z 9

20110222 23:08

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: