Dydaktyka – didacticos=> pouczający
didasco => uczę
Termin wprowadził czeski pedagog Jan Amos Komeński – autor „Wielkiej Dydaktyki”
Co jest sensem dydaktyki? – nauczanie
Kształcić by wykształcić można drogą samodzielną (Faradaj)
Dydaktyka – obejmuje wszystkie działania ludzkie w celu zdobywania wykształcenia. Podstawę kształcenia stanowi nauczanie i samokształcenie.
* kształcenie instytucjonalne
* k. za pośrednictwem masmediów.
Edukacja paralelna (równoległa)
Treść kształcenia węższa od treści wychowania.
* Kształcenie – świad. oddziaływanie na jednostkę, ukształtowanie poglądu naukowego na świat, rozwijanie zdolności i zainter. poznawczych.
* Nauczanie – droga kształcenia, zorganizowana praca n-la z uczniami w szkole (pozaszkolne wycieczki)
* Uczenie – związane ściśle z nauczaniem, proces, w którym uczenie następuje na podstawie pracy, działań poznawczych, doświadczeń, ćwiczeń – zdobywanie doświadczeń w toku własnej aktywności poznawczej i toku pewnych dośw. zach. w życiu społecznym.
Metodyka Nauczania – 3 aspekty rozpatrywania.
1. Met. praktycystyczna – suma dośw. praktycznych, podaje wskazówki realizacji programów, pisanie konsp., przygotowania n-li, inf. niezbędne do pracy dyd.
2. D. lit. i j.p. – Zorganizowane działanie oparte na zapleczu teoretycznym innych nauk- literaturoznawstwo, lingwistyka, teoria kultury, nacisk nauczyciela na rozumienie własnych działań dyd.
- myśli konwergencyjne – związane z wyk. Oper. Ścisłych, precyzyjnych, związane z zasobami pamięci, typ dla wzorowych uczniów.
Nauczyciel twórczy myślący uczy uczniów tego myślenia.
3. Dyd. jako dyscyplina stawiająca sobie zadania poznawcze – próba odkrycia prawidłowości kształcenia procesu literackiego literackiego nauk – kult. poprzez wypracowanie metod badania na gruncie teoretycznym.
Podstawy programowe - autorzy dostosowują się do nich
Zadania szkoły ogólne – n-le powinni dążyć do wszechstronnego rozwoju ucznia, chodzi o realizację harmonijną zadań wpisaną w program zadań. W zakresie naucznia nk. powinna zapewniać – naukę poprawnego, swobodnego wyp. pisania i czytania ze zrozumieniem – poznawanie wybranych pojęć – opanowywanie przekazyw. wiadom.
ze zrozum. – rozwijanie zdolności myślenia syntetycznego i analitycznego – poznawanie zasad rozwoju osobowego czł. i życia w społeczeństwie – poznawanie dziedzictwa kultury narodowej.
Uczniowie (umiejętności)
1. planowanie, organ. i analiza własnego uczenia się. 2. skutecznego porozum. w różnych syt. komunikacyjnych 3. efektywnego współdziałania w pracy grupowej 4. rozwiązanie problemów problemów w sposób twórczy 5. poszukiwania, porządkowania i wykorzystywania różnych źródeł 6. wykorzystywanie zdobytej wiedzy w praktyce.
Plan wychowawczy – n-l powinien zmierzać do tego, aby uczniowie:
1. mogli znaleźć środ. Wszechstronnego rozwoju osobościowego 2. rozwijali dociekliwość poznawczą 3. mieli świad. iż wiedza zdobyta w szkole znajduje życiową użyteczność 4. poszukiwali, odkrywali własne cele życiowe, aby uczyli się szacunku dla dobra wspólnego 5. rozpoznawali różne kategorie wartości 6. kształtowali postawę dialogu z innymi ludźmi.
Ścieżki edukacyjne o char. wych. – dyd.
- edukacja prozdrowotna , ed. ekologiczna, ed. czytelnicza i medialna, ed. wychowania do życia w społeczeństwie (rodzinie).
Polak zdobywa wiedzę przez to, że potrafi posługiwać się językiem.
Podstawy programowe (cele ogólne przedmiotowe) 1. wyrabianie umiej. porozumiew. się i wprowadzanie w świat kultury. Cele szczegółowe –
1. kształt. spr. mówienia, słuchania, czytania i pisania 2. rozbudzanie motywacji czytania i odbioru dzieł liter. i innych dzieł kultury poprzez wprowadzanie kult. narodowej i europejskiej 4. uczenie istnienia w kulturze. Zadania szkoły -
1. wychowanie językowe i rozbudzenie wrażl. estetycznej 2. motywowanie do poznawania literatury i kultury 3. doskonalenie komun. kompetencji 4. pobudzanie podstaw kreatywnych ucznia 5. integrowanie doświadczeń kulturowych.
Treści nauczania –
1. Pojęcie nadawca – odbiorca 2. właściwości form wypowiedzi 3. wypowiedzenia ozn., pyt., rozkazujące 4. związki wyrazów w zdaniu 5. związki znaczeniowe między wyrazami 6. budowa słowotwórcza wyrazów, rodzaje głosek, akcent i intonacja 7. pojęcia; fikcja liter. , świat przedstawiony, podmiot mówiący, narracja 8. terminy: bohater, wątek, akcja, autor, narrator, epitet, porównanie… 9. różnice między j. potocznym , a j. literatury, a j. regionu. Osiągnięcia ucznia ( zakres mówienia ) – płynne z popr. wyraźną artykulacją, dykcją i akcentowaniem – nauka recytacji – słuchanie – uważne i ze zrozumieniem Zakres czytania- głośne i wyraziste z uwzgl. kultury żywego słowa – ciche ze zrozumieniem – pisanie – tekstów ukier. do różnych adresatów, w różnych celach – w związku z potrzebami codziennego porozumiewania się – odbiór tekstów kultury.
Podstawy programowe nie podają obowiązkowej i nadobowiązkowej literatury (od gimnazjum już tak)
1. utwory zaproponowane przez uczniów i nauczyciela 2. baśnie, legendy, opowiadania, utwory poetyckie i młodzieżowe 3. tematy użytkowe, publicystyczne
Cele – porządane stany rzeczy, które chcemy osiągnąć poprzez realizację określ. czynności dydaktycznych
Ogólne cele kształcenia:
1. wyposażenie uczniów w zasób wiedzy, umiejętności, nawyków.
Wiadomość – doza informacji o świecie
Umiejętność – sprawne działanie polegające na efektywnym posługiwaniu się wiadomościami przy wykonywaniu konkretnych działań.
Nawyk – wykonywanie czynności z minimum świadomości.
Permanentna edukacja – ciągła
Paralelna edukacja – równoległa z masmediami.
2. wyrabianie naukowego poglądu na świat
3. rozwijanie zdolności poznawczych
4. rozwijanie uczuć poznawczych
Ogólne cele:
* wdrażanie do samoedukacji uczniów – należy opanować techniki samokształcenia
* cele przedmiotowe
1. w perspektywie wiedzy (wiad.), umiej., wychowawczy – są wyznaczone przez podstawy programowe i programy nauczania.
Jeśli uświadomimy cele uczniom, to będą motywowani do pracy
* cele operacyjne – cele konkretne, które należy zrealizować na danej jednostce lekcyjnej, sprawdzać je należy w fazie końcowej lekcji.
„operacjonalizacja celów” – przekładanie celu ogólnego na cele operacyjne
1. sprecyzować cel ogólny
2. uszczegółowić
3. dokładnie określić sytuacje w którym wyst. działania uczniów uczniów określić stan końcowy
4. uczeń – podmiot osiągający końcowy cel szczegółowy
Zasady nauczania: ogólne normy postępowania dydaktycznego, które wskazują jak realizować cele kształcenia. Pozwalają wyznaczyć kierunek pracy dyd. na lecki. (Okoń)
1. zasada systemowości, poglądowości, samodzielności, związku teorii z praktyką, stopniowania trudności, związku indywidualizacji i uspolecznienia
2. polega na tym, żeby poznać świat za pomocą zmysłów, obserwować świat, organizować go, dochodzić do ustaleń.
3. podmiotowe kształcenie- to wykorzystywać tę zasadę w pełni.
4. staramy się sprawdzać w jakim stopniu zrealizowano cele kształcenia, zasadę tą można oceniać w odpowiedni sposób ewaluacja – proces diagnostyczno-oceniający=> pomiar osąd decyzja
ew. formatywna – zbieranie inf. w czasie wdrażania nowych rozwiązań
ew. sumatywna – dokonuje się po zakończeniu procesu wdrażania
5. przystępności – zgodnie z nią dobieramy metody kształcenia
METODY NAUCZANIA - to sposób postępowania nauczyciela z uczniami, w celu osiągnięcia zamierzonego celu.
Kryteria wyznaczania metod:
1. jakie środki i materiały dydaktyczne wykorzystamy w toku osiąganych celów
2. modele analizy dzieła literackiego
3. interakcje pozalekcyjne
4. strategia dydaktyczna Lope
5. antropocentryczna koncepcja celów i treści.
Metody:
Kształcenie sprawności językowej
1. metoda podająca- bardzo ograniczona, tylko elementy, pogadanka podająca (referat od gimnazjum)
2. metody poszukujące: m. problemowa (zmusza do dłuższych wypowiedzi)
3. metody działaniowe: analizy i twórczego wykorzystania wzoru, samodzielnego dochodzenia do wzoru; metoda przekładu intersemiotycznego, m. okazjonalnych ćwiczeń sprawnościowych, m. praktyki pisarskiej
4. metody oglądowe: pokaz, pokazy tablic, ortogramów
Kształcenie kulturowo-literackie
1. met. podająca: pogadanka podająca elementy wykładu
2. met. poszukujące: heureza, met. problemowa
3. metody działaniowe: analizy wykonawczej, przekładu intersemiotycznego, impresyjno- eksponująca
4. metoda oglądowa: demonstracja materiałów, obserwacja zjawisk
* pogadanka podająca -> pytania odpowiedzi, zmierza do podania nowych informacji, wypowiedzi są uzupełniane przez nauczyciela.
* dyskusja – wymiana poglądów bez konfliktów, kierowana przez nauczyciela
Metoda analizy i twórczego naśladowania wzoru ( 3 podstawowe ogniwa )
1. analizująca część ( np. wzór opowiadania, przeczytać, analiza
2. cz. transformacyjna (przekształcająca), nie naśladuje wzoru biernie
cz. twórcza - indywidualne pisanie, podanie tematu, praca ucznia, lepiej w szkole na zajęciach niż w domu, wtedy mamy przekonanie, ze to praca ucznia, nie na ocenę.
Metoda norm i instrukcji - aby sprawdzić posługiwanie się danym językiem potrzebna jest znajomość zasady dział. dydakt. rozp. się od wyposażenia uczniów w teorię, podanie instrukcji.
ANALIZA METOD NAUCZANIA
Metody oparte na słowie :
Opowiadanie – polega na zaznajomieniu uczniów z jakimiś rzeczami, zjawiskami w formie ich słownego opisu.
Wykład – służy przekazaniu jakiś informacji z zakresu różnych dziedzin naukowych
Pogadanka – rozmowa kierowana przez nauczyciela z uczniami. Nauczyciel stawia uczniom pytania , na które oni udzielają odpowiedzi
Dyskusja –wymiana poglądów na określony temat, wymaga specjalnego przygotowania uczestników
Praca z książką- uczenie, sporządzanie notatek, lektura uzupełniająca
Metody oglądowe- oparte na obserwacji:
Pokaz –demonstrowanie uczniom czegoś
Metody oparte na działalności praktycznej:
Metoda laboratoryjna- uczeń samodzielnie przeprowadza eksperyment
Metoda zajęć praktycznych – stosowana na zajęciach praktycznych, uczniowie wykonują czynności związane z zawodem
ŚRODKI KSZTAŁCENIA inaczej środki dydaktyczne (Kupisiewicz)
To przedmioty materialne, które dostarczają uczniom określonych bodźców wzrokowych, słuchowych, dotykowych i innych
Funkcje środków kształcenia(Okoń)
Funkcje poznawcze - służą bezpośredniemu poznaniu przez uczniów określonych fragmentów rzeczywistości
Funkcje kształcące - są narzędziem rozwijania zdolności poznawczych oraz uczuć i woli dzieci i młodzieży
Funkcje dydaktyczne – stanowią źródło zdobywanych przez uczniów wiadomości, umiejętności; ułatwiają utrwalenie przerobionego materiału
Dwie grupy środków: proste – słowne i wzrokowe
złożone – mechaniczne: wzrokowe, słuchowe i słuchowo-wzrokowe
METODY KSZTAŁCENIA (Okoń) – jest to wypróbowany i systematycznie stosowany układ czynności nauczycieli i uczniów realizowanych świadomie w celu spowodowania założonych zmian osobowości uczniów.
I.metody asymilacji wiedzy, zwane podającymi, słownymi – oparte głównie na aktywności poznawczej o charakterze reproduktywnym:
a) pogadanka – rozmowa nauczyciela z uczniem, gdzie nauczyciel zna odpowiedź, ma potrójne zastosowanie: wstępna, przedstawiająca nowe wiadomości, utrwalająca
b) dyskusja – wymiana zdań między nauczycielem i uczniami lub tylko uczniami, odbicie poglądów własnych lub odwołanie się do poglądów innych osób
c) wykład – bezpośrednie lub pośrednie przekazywanie wiadomości
d) opis – wydarzenia historyczne, urządzenia techniczne, opis krajobrazu, gdy opisowi towarzyszy pokazywanie przedmiotu lub rysunku
e) opowiadanie – przedstawienie akcji przebiegającej w określonym czasie, przedstawienie biografii
f) praca z książką – opanowanie sposobów posługiwania się książką oraz wykorzystywania środków masowych
II. metody samodzielnego dochodzenia do wiedzy, zwane problemowymi, oparte na twórczej aktywności poznawczej, polegającej na rozwiązywaniu problemów.
Poziomy poznania: konkretów, modeli i teorii.
a) klasyczna metoda problemowa – dominacja uczenia się nad nauczaniem
b) metoda przypadków – polega na rozpatrzeniu przez grupę opisu jakiegoś przypadku
c) metoda sytuacyjna – wprowadzenie uczniów w jakąś złożoną sytuację
d) giełda pomysłów – zespołowe wytwarzanie pomysłów rozwiązania jakiegoś zadania
e) mikronauczanie – uczenie się złożonych czynności praktycznych
f) gry dydaktyczne – wspólna cecha: pierwiastek zabawy
III. waloryzacyjne zwane eksponującymi o dominacji aktywności emocjonalno-artystycznej
a) impresyjne- kształcenie odbywa się poprzez uczestnictwo w odbiorze dzieła
b) ekspresyjne - sami uczestniczymy w wytwarzaniu
IV. metody praktyczne – przewaga aktywności praktyczno-technicznej
a) metody ćwiczebne – usprawnienie do zadań wytwórczych
b) metody realizacji zadań wytwórczych – bezpośrednia realizacja
MosiaS