Studyjna Lampa Błyskowa.pdf

Studyjna lampa błyskowa

średniej mocy

Do czego to służy?

Zgodnie z obietnicą, kontynuujemy

obecnie cykl opisów urządzeń ułatwia−

jących pracę fotografików amatorów

i zawodowców. Po zegarze ciemnio−

wym przyszła pora na urządzenie, jak

dotąd wykorzystywane jedynie przez

profesjonalistów: atelierową lampę

błyskową.

Każda operacja rejestrowania obrazu,

obojętne czy dokonujemy tego na drodze

elektronicznej, czy też fotochemicznej

wymaga właściwego, najczęściej silnego

oświetlenia fotografowanego obiektu.

Elektroniczne lampy błyskowe zyskały

sobie ogromną popularność, wyposa−

żone w nie są praktycznie wszystkie

aparaty amatorskie. Niestety, aparaty z

wbudowaną lampą błyskową, nie posi−

adającą możliwości zmiany kąta ustaw−

ienia reflektora, nadają się w najlepszym

wypadku do robienia pamiątkowych

zdjęć z imienin u cioci Mani. Frontalne

oświetlenie fotografowanego obiektu

prawie zawsze urąga dobrym zasadom

oświetlenia planu zdjęciowego, a uzys−

kane efekty artystyczne są godne

najwyższego pożałowania.

Nie oznacza to bynajmniej że lampy

błyskowe nie nadają się do działalności

fotograficznej bardziej ambitnej niż repor−

taż z wspomnianych imienin. Wprost prze−

ciwnie, od dawna wyparły one reflektory

żarowe z pracowni artystów fotografików!

Są to urządzenia stacjonarne, zasilane

typowo z sieci energetycznej, o ogromnej

mocy dochodzącej do 2000 Ws. na jeden

reflektor. Najczęściej lamp takich jest w

atelier kilka, zasilanych ze wspólnego

źródła lub z osobnych zasilaczy. Z zasady

każda taka lampa wyposażona jest w

pilota: niewielkiej mocy żarówkę umoż−

liwiającą ustawienie oświetlenia i kom−

pozycji obrazu. Bardzo różnorodne są

urządzenia służące ukierunkowaniu

światła tych lamp. Ich rodzaj zależy od

typu wykonywanych prac i indywi−

dualnych zamiłowań fotografika. Najwię−

kszą popularno−

ścią cieszą się

wykonane z bia−

łej, lśniącej tkani−

ny parasole. Zasa−

dę działania takie−

go źródła świa−

tła, w ogrom−

nym uproszcze−

niu ilustruje ry−

sunek 1.

2277

Rys. 1.

Jakie zalety posiadają studyjne lampy

błyskowe:

1. Czas błysku, a tym samym czas naświet−

lania zdjęcia jest bardzo krótki, typowo

ok. 0,001 sek. Przy fotografowaniu ludzi

i większości innych obiektów daje to

całkowitą pewność, że zdjęcie będzie

„ostre", nawet jeżeli fotografowany

obiekt szybko się poruszał.

2. Dysponujemy z zasady ogromną siłą

światła, umożliwiającą pracę z małym

otworem przysłony, a tym samym

uzyskanie dużej głębi ostrości, co naj−

częściej jest pożądane. Jak wielka jest ener−

gia błysku studyjnej lampy najlepiej po−

kazać na przykładzie: gdybyśmy chcieli

zastąpić klasycznym reflektorem lampę

studyjną o mocy 1600Ws (zachowując

warunki ekspozycji) musiałby on mieć

moc 1600000W, ponad 1,5MW!

Nawet gdyby udało się zdobyć reflek−

tor o takiej mocy, co oczywiście jest

niemożliwe, to oświetlona nim model−

ka po paru sekundach nadawałaby się

tylko na kolację dla bohatera słynnego

filmu „Milczenie owiec”!

3. Ustawiamy oświetlenie i kompozycje

obrazu przy stosunkowo słabym świe−

tle pilotów. Atelier nie nagrzewa się,

obserwacja światłocienia i kompozycji

obrazu jest ułatwiona, a źrenice oczu

modeli rozszerzają się. Daje to wielki

komfort pracy zarówno dla fotografika

jak i osób fotografowanych.

4. Temperatura barwowa światła lampy

błyskowej wynosi ponad 5000 o K i jest

zbliżona do temperatury barwowej

światła dziennego. Jeżeli wykonujemy

zdjęcie na którym mieszany jest plener

z wnętrzem, to nie musimy zakładać

filtrów ani na reflektory, ani na okna

(mieszanie światła dziennego z żaro−

wym jest, poza wypadkami kiedy celo−

wo chcemy uzyskać efekt „przeniebie−

szczenia“ pleneru bądź „ocieplenia“

wnętrza, niedopuszczalne). Umożliwia

to użycie lamp błyskowych do dopala−

nia zdjęć plenerowych, co daje często

bardzo ciekawe efekty artystyczne.

5. Nie bez znaczenia jest bardzo niski koszt

eksploatacji takich lamp. Niestety, równo−

waży go wysoki koszt samego urządzenia.

Nie byłyby elektroniczne lampy błys−

kowe tworem ludzkim, gdyby nie posia−

dały wad:

1. Bardzo krótki czas ekspozycji powodu−

je „unieruchomienie“ fotografowane−

go obiektu. Zdjęcie jest zawsze perfek−

cyjnie ostre, co niekiedy, psując jego

dynamikę pogarsza efekt artystyczny.

2. Wysoka cena fabrycznych, profesjonal−

nych urządzeń. No, ale temu zaraz

spróbujemy zaradzić!

Konstrukcja takiej lampy jest trywialnie

prosta, a jej koszt to w zasadzie koszt

wysokonapięciowych kondensatorów

elektrolitycznych i palników wyładowczych.

Tak więc jest to urządzenie wręcz idealnie

nadające się do konstrukcji amatorskiej, a

jedyne problemy będziemy mieli ze skom−

pletowaniem części, a konkretnie palników

i kondensatorów. Jeżeli nie zależy nam na

szczególnie małych wymiarach zasilacza,

co w warunkach pracy studyjnej nie jest w

końcu takie istotne, to pozostanie tylko

pierwszy problem.

Tak palniki wyładowcze jak i elektroli−

tyczne kondensatory wysokonapięciowe

dużej pojemności są elementami bardzo

kosztownymi. W związku z tym autor sta−

rał się maksymalnie uprościć projekt ukła−

du, realizując zasadę: To ma wyłącznie

E LEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 5/98

działać, bez żadnych „wodotrysków”

i bajerków. Realizacja tej zasady spowo−

dowała rezygnację z zastosowania stabili−

zacji napięcia na kondensatorach, a na−

wet z sygnalizacji ich naładowania.

Po tym przydługim wstępie przejdźmy

do konkretów. Na rysunku 2 przedstawiono

schemat blokowy studyjnej lampy błysko−

wej wyjaśniający zasadę jej działania. Jest

ona w zasadzie identyczna z zasadą działa−

nia opisywanego już w EdW stroboskopu.

Ogromne znaczenie ma staranne wykona−

nie urządzenia. Pracujemy nie tylko ze sprzę−

tem połączonym galwanicznie z siecią ener−

getyczną, ale mamy także do czynienia z bar−

dzo niebezpiecznym dla życia i zdrowia wyso−

kim napięciem prądu stałego. Podczas uru−

chamiania urządzenia i późniejszej pracy mu−

simy też pamiętać, że emituje ono światło o

ogromnej energii, którego składnikiem jest

także ultrafiolet.

Wyzwolenie błysku w małej odległości

od oczu może być bardzo niebezpieczne

dla wzroku!

Musimy także pamiętać o jednym, bar−

dzo istotnym fakcie: naszą lampę możemy

wyzwalać wyłącznie światłem innej lampy

błyskowej. Układ jest w całości połączony

galwanicznie z siecią energetyczną i jakie−

kolwiek próby połączenia go kablem z apa−

ratem fotograficznym mogą skończyć się

tragicznym wypadkiem!

naładują się do napięcia ok. 311V. Tak więc

energia zgromadzona w kondensatorach

będzie wynosić ok. 152 Wsek.

Palniki do lamp błyskowych są elemen−

tami dość trudnymi do nabycia i drogimi.

Jedynym rodzajem palnika, który można

łatwo nabyć za rozsądną cenę jest palnik pro−

dukcji rosyjskiej IFK120. Jest to element o

przyzwoitej jakości, któremu nie zaszkodziło

nawet wielogodzinne „katowanie” go w

układzie naszego stroboskopu. Nie ma więc

najmniejszych przeszkód, aby zastosować

go także w układzie naszej lampy. Kłopot jest

tylko jeden: do IFK120 możemy bez szkody

dla jego całości dostarczyć maksymalną

energię wynoszącą 120Wsek, a my dys−

ponujemy energią ponad 150Wsek, i nie

mamy zamiaru rezygnować nawet z najm−

niejszej jej części. Tak więc jedynym rozwią−

zaniem okazało się zastosowanie dwóch pal−

ników, każdy zasilany z dwóch kondensa−

torów energią ok 76Wsek. Takie rozwiązanie

posiada także jedną zaletę: palniki będą pra−

cować znacznie poniżej swoich maksymal−

nych możliwości, co powinno dobrze

wpłynąć na ich trwałość.

Rys. 2.

Typ i ilość zastosowanych konden−

satorów zostały nam narzucone przez rodzaj

obudowy, w której umieścimy naszą lampę,

a jest to obudowa idealnie nadająca się do

naszych celów. Energia potrzebna do

wywołania błysku zostanie zmagazynowana

w czterech kondensatorach elektro−

litycznych o pojemności 800µF i napięciu

pracy do 350V. Ponieważ zastosujemy łado−

wanie kondensatorów wprost z sieci ener−

getycznej o napięciu 220VAC kondensatory

Palnik lampy błyskowej wypełniony jest

bardzo rozrzedzonym gazem − najczęściej

ksenonem. Podłączony do naładowanych

do napięcia ok. 300 ... 700 V kondensato−

rów nie przewodzi prądu. Aby nastąpiło roz−

ładowanie kondensatorów potrzebne jest

silne zjonizowanie resztek gazu w palniku.

Uzyskujemy to przykładając do elektrody

zapłonowej palnika wysokie napięcie, rzędu

kilkudziesięciu tysięcy V. Napięcie to

uzyskujemy z wtórnego uzwojenia transfor−

matora zapłonowego, o bardzo dużym

"przełożeniu". Kiedy do tyrystora dostarc−

zony zostanie impuls synchronizujący

zapłon lampy z migawką aparatu, tyrystor

ten zwiera poprzez pierwotne uzwojenie

transformatora zapłonowego kondensator

C do masy. Na uzwojeniu wtórnym trans−

formatora i elektrodzie zapłonowej powsta−

je wysokie napięcie, gaz w palniku zostaje

zjonizowany i bateria kondensatorów

rozładowuje się poprzez palnik emitując

wielką ilość energii świetlnej.

Zanim przystąpimy do budowy studyj−

nej lampy, musimy trochę policzyć. Wzór

na energię zmagazynowaną w konden−

satorze jest następujący:

CUkV

[ ]

[ sec]

Taki wzór byłby prawdziwy, gdyby kon−

densatory rozładowywały się do zerowego

napięcia. Tak jednak nie jest, doświadczal−

nie stwierdzono, że na kondensatorach

rozładowywanych przez palniki typu

IFK120 pozostaje zawsze napięcie rzędu

40 V. A więc przekształcamy nasz wzór:

C U

kV U

[ ])

(

poczatkowe

)

koncowe

)

[ sec]

Rys. 3.

E LEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 5/98

[uF]

[uF] (

[ ]

(

Jak to działa?

Schemat elektryczny studyjnej lampy

błyskowej przedstawia rysunek 3. Jak

widać, układ nie jest nadmiernie skomp−

likowany i poza palnikiem i kondensatora−

mi wysokonapięciowymi nie zastosowano

tu żadnych kosztownych czy trudnych do

zdobycia elementów. Schemat układu

został podzielony na trzy części, ponieważ

zmontujemy go na trzech płytkach

drukowanych. Dwie części pokazane w

górnej części rysunku nie wymagają

chyba komentarza. Na jednej znajdują się

cztery kondensatory elektrolityczne

podzielone na dwie grupy, które tworzą

baterię magazynującą energię potrzebną

do wytworzenia błysku lampy. Na drugiej

części schematu pokazano dwa palniki

wyładowcze i wspólny dla nich transfor−

mator zapłonowy. Zastosowania jednego

transformatora dla dwóch palników

zdawało się początkowo zabiegiem dość

ryzykownym, lecz praktyka potwierdziła

prawidłowe działanie takiego układu.

Najważniejszą częścią schematu jest

część trzecia, w dolnej części rysunku.

Napięcie sieciowe doprowadzane jest do

złącza CON4 i następnie prostowane w

układzie prostownika pełno okresowego

zbudowanego z diod D1…D4. Następnie

wyprostowane napięcie przekazywane

jest przez bezpiecznik i rezystor ogranicza−

jący prąd ładowania R1 do dwóch diod D5

i D6. Zadaniem tych diod jest oddzielenie

od siebie obwodów obydwóch palników.

Oporność zjonizowanego gazu wewnątrz

palników lamp błyskowych nie jest stała i

zależy od indywidualnych cech danego

egzemplarza. Gdyby więc palniki połączyć

równolegle, bez stosowania diod sepa−

rujących, to mogłoby się zdarzyć, że więk−

sza część energii zostałaby skierowana

tylko do jednego z nich, co mogłoby

spowodować jego uszkodzenie.

Rezystor R3 ładuje kondensator C8 do

napięcia prawie równego napięciu baterii

kondensatorów. Druga końcówka kon−

densatora C6 dołączona jest do minusa

zasilania za pośrednictwem pierwotnego

uzwojenie transformatora zapłonowego

TR1. Łatwo więc zauważyć, że włączenie

tyrystora Q1 spowoduje gwałtowne

rozładowanie kondensatora C6 przez

obwód transformatora, a w konsekwencji

powstanie na jego wtórnym uzwojenie

impulsu o bardzo wysokim napięciu. Gaz

w palnikach zostanie zjonizowany, co

spowoduje rozładowanie kondensatorów

poprzez palniki i błysk lampy.

Zajmijmy się teraz układem wyzwalania

triaka Q1. Jak już wspomniano, nasza lampa

przeznaczona jest wyłącznie do wyzwalania

światłem innej, pilotującej lampy, najczęściej

tej wbudowanej w aparat fotograficzny.

Jeżeli zbudujemy kilka lamp, to może dojść

do sytuacji, że będą się one wyzwalały kole−

jno, pod wpływem błysku wygenerowanego

przez jedną z nich. Powstających w takiej

sytuacji opóźnień nie musimy się jednak

obawiać: w fotografii nie będą miały one

nawet najmniejszego znaczenia!

Układ z rezystorem R2, kondensa−

torem C5 i diodą Zenera D7 tworzy

pomocniczy zasilacz prądu stałego zaopa−

trujący w prąd układ wyzwalania triaka.

Błysk lampy pilotującej odbierany jest

przez fototranzystor T3. Słaby impuls

zostaje wzmocniony przez tranzystory T2

i T1 pracujące w układzie Darlingtona i do−

prowadzony do bramki triaka Q1

powodując jego włączenie i w konsek−

wencji błysk lampy. Zajmijmy się jeszcze

chwilę rezystorem R1. Jego wartość

została podyktowana koniecznym kom−

promisem pomiędzy chęcią osiągnięcia

jak najkrótszego czasu ładowania baterii

kondensatorów, a nagrzewaniem się tego

rezystora, które mogłoby uszkodzić obu−

dowę. Rezystor R1 jest typowym ele−

mentem dużej mocy, bardzo tanim i łatwo

dostępnym. Jeżeli jednak komuś

zależałoby na szybszym ładowaniu lampy,

to można zastosować rezystor specjalny,

zaopatrzony w radiator. Rezystory takie są

jednak bardzo drogie i trudno dostępne.

Obwód złożony z R8, D9 i diody świe−

cącej D8 informuje użytkownika o nała−

dowaniu lampy (LED świeci) i gotowości

do wyzwolenia.

płytki zostały dokładnie zwymiarowane

pod obudowę typu KM95 i tak zaprojek−

towane, że można „upakować” je w tej

obudowie bez używania jakichkolwiek śru−

bek czy innych elementów mocujących

(z wyjątkiem skręcenie samej obudowy).

Montaż układu nie odbiega niczym od

montażu innych urządzeń elektronicznych,

z tym że ze względu na występujące w

układzie wysokie napięcia, musi być

przeprowadzony wyjątkowo starannie.

Jeszcze raz apelujemy: żadnych prowi−

zorek i prób uruchamiania układu nie do

końca zmontowanego! Pamiętajcie, że w

rękach nieostrożnego eksperymentatora

niewinna lampa błyskowa może zamienić

się w krzesło elektryczne!

Nieco więcej uwagi musimy poświęcić

sposobowi zamontowania palników

wyładowczych. Montujemy je na okrągłej

płytce, ale w żadnym wypadku nie

możemy ich do niej przylutować! Podczas

pracy palniki nagrzewają się i różnica w

rozszerzalności cieplnej szkła i laminatu

doprowadziłaby do powstanie niszczących

naprężeń. Posłużymy się metodą opisaną

już podczas budowania układu stro−

boskopu dyskotekowego. Należy rozebrać

na części dwa złącza typu ARK2 (będą

dostarczone w kicie) i do metalowych tule−

jek ze śrubkami przylutować krótkie

kawałki srebrzanki lub drutu miedzianego

o długości ok 2cm. Końce kawałków sre−

brzanki wlutowujemy w płytkę, a do tule−

jek przykręcamy palniki. Podczas ich

montażu musimy zwrócić baczną uwagę

na ich biegunowość: odwrotne zamocow−

anie palnika grozi jego natychmiastowym

uszkodzeniem! Środkowe elektrody pal−

ników łączymy ze sobą (można lutować)

i dołączamy do wyprowadzenia transfor−

matora zapłonowego.

Po zmontowaniu płytek musimy

połączyć je za sobą izolowanym przewo−

dem o średnicy min. 1,5mm 2 . Przy oka−

blowywaniu układu pomocny będzie

rysunek 5. Zmontowane i okablowane

Wykaz elementów

Rezystory

R1: 1k

Ω

R5, R7: 82k

Ω

Kondensatory

C1, C2, C3, C4: 800µF/350V

C5: 22µF

C6: 100nF

C7: 1nF

C8: 100nF/350V

Półprzewodniki

D1...D6: 1N4007 lub odpowiednik

D7: dioda Zenera 9..15V

Q1: triak BT136

T2, T1: BC548 lub odpowiednik

T3: fototranzystor NPN

Pozostałe

CON1, CON2, CON4, CON5, CON6 : ARK2

CON3 : ARK3

F1: bezpiecznik topikowy 2A

L2, L1: palnik IFK120

TR1: transformator zapłonowy do lamp błys−

kowych

2 szt. ARK2

Obudowa do bezpiecznika (z tworzywa) do druku.

Obudowa typu KM95.

Rys. 5.

Montaż i uruchomienie

Na rysunku 4 (patrz str. 74) przedsta−

wione zostały mozaiki ścieżek trzech

płytek obwodów drukowanych i rozmiesz−

czenie na nich elementów. Z pewnością

wielu Czytelników zdziwił dziwaczny

kształt płytek. Popatrzcie zatem na zdjęcia:

płytki umieszczamy w obudowie. Mo−

żemy to uczynić dosłownie jednym

ruchem, ponieważ w obudowie znajduję

się specjalne wycięcia i prowadnice.

Dopiero po zmontowaniu całości i zam−

knięciu obudowy możemy przystąpić do

przeprowadzania prób.

c.d. na str. 74

E LEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 5/98

/10W

R3, R2: 72k

R4: 100

R6: 510

Ekonomiczny monitor

stanu akumulatora

Do czego to służy?

Każdy kierowca miał lub będzie miał

pewne problemy ze swoim akumula−

torem, które uniemożliwią mu rozruch

samochodu. Jest to szczególnie irytujące

w zimie, zwłaszcza wtedy gdy spieszymy

się do pracy lub szkoły. Niektóre samo−

chody, np. Fiat 126p mają słabą prądnicę,

i w zimie gdy załączone są światła, ogrze−

wanie tylnej szyby – akumulator jest stale

niedoładowany. Posiadanie sygnalizatora,

który informowałby o spadku napięcia

na akumulatorze poniżej dopuszczal−

nego poziomu staje się w takich

sytuacjach niezbędne. Wyłączenie

wtedy jednego lub kilku odbiorników

prądu może uratować sytuację i pozwoli

kontynuować jazdę. Sygnalizator taki po−

winien także informować kierującego

pojazdem o zbyt wysokim napięciu panu−

jącym na akumulatorze.

Przedstawione poniżej urządzenie

może być wykonane nawet przez począt−

kującego elektronika.

panować na akumulatorze, gdy ten jest

w pełni sprawny.

Kostka ta to podwójny niskoprądowy

wzmacniacz operacyjny. W tym układzie

pracuje jako podwójny komparator.

Komparator U2A wykrywa spadek napię−

cia zasilania podanego przez rezystory

R2,R4,R6 na wejście odwracające (nóżka

5). Rezystory R2,R4,R6 ustalają próg

zadziałania komparatora U2A. Na wyjściu

tego komparatora panuje „stan wysoki”

(świeci zielona sekcja dwukolorowej

diody LED) dopóki napięcie na akumula−

torze nie spadnie poniżej napięcia pro−

gowego. Gdy to nastąpi, dioda gaśnie (na

wyjściu 7 pojawia się „stan niski”).

Komparator U2B działa odwrotnie.

Rezystory R3,R5,R7 ustalają jego napię−

cie progowe. Czerwona sekcja diody

zostaje załączona (wyjście 1) tylko wtedy,

gdy napięcie na akumulatorze obniży się

poniżej progu zadziałania komparatora

U2B. Istnieje także, dzięki odpowied−

niemu rozstawieniu napięć progowych

komparatorów U2A i U2B, pewien

przedział napięć, przy których nie jest

wysterowana ani sekcja zielona, ani czer−

wona. Są to napięcia, które powinny

Montaż i uruchomienie

Układ (bez płytki drukowanej) został

umieszczony we wtyku od zapalniczki

samochodowej, dzięki czemu może zostać

wmontowany niemal do każdego samo−

chodu. Poprawnie zmontowane urządzenie

powinno działać od razu. Jedyne co można

zrobić to sprawdzić, za pomocą zasilacza

stabilizowanego o płynnie regulowanym

napięciu w granicach 10 do 16V i

woltomierza, zakresy napięcia, przy których

następuje wyłączenie czerwonej sekcji

diody i załączenie zielonej. W układzie pro−

totypowym próg załączenia diody czer−

wonej wynosił około 12,3V, a zielonej około

14,4V. Próg „dolny” powinien zawierać się

w granicach 12,1...12,5V ;górny 14,4...14,6V.

Ewentualne odstępstwa można skory−

gować dobierając dokładnie wartości rezys−

torów R5 i R6.

Układ pobiera niewiele prądu. W stanie

normalnym (gdy dioda nie świeci) ok. 0,7mA,

w stanie „przeładowany” (dioda zielona)

ok. 3,5 mA, w stanie „niedoładowany/roz−

ładowany” ok. 3mA.

Jak to działa?

Jeśli napięcie akumulatora jest prawi−

dłowe, dioda nie świeci się wcale. W przy−

padku napięcia w instalacji samochodu

poniżej pewnej dopuszczalnej granicy,

dioda LED zaczyna to sygnalizować na

czerwono. Z kolei, gdy akumulator jest

przeładowany, dioda świeci na zielono.

Urządzenie składa się zaledwie z 14

elementów: 2 układów scalonych, 8

rezystorów, 3 kondensatorów i z jednej

diody dwukolorowej. Układ scalony U1

wraz z rezystorem R8 dostarcza

wysokostabilnego napięcia wzorcowego

(praktycznie niezależnego od wahań tem−

peratury). Napięcie to jest podawane na

wejścia 3 i 6 układu scalonego U2.

c.d. na str. 56

Wykaz elementów

Rezystory

R1: 3,9k

R4,R7: 20k

Ω

Kondensatory

C1: 47(F\25V

C2,C3: 47nF

Półprzewodniki

D1: dioda LED dwubarwna

U1: LM385 2,5V

U2: TL062

Pozostałe

Obudowa: wtyk do gniazda zapalniczki

samochodowej

Rys. 1. Schemat ideowy

E LEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 5/98

Ω

R2,R3,R8: 100k

R5: 5,6k

Ω

R6: 1,5k

Trzypasmowy korektor

barwy dźwięku

2194

Do czego to służy?

Nikomu nie trzeba tłumaczyć, że

opisany korektor przeznaczony jest

do regulacji barwy dźwięku we

wszelkich systemach audio.

W większości prostych urządzeń

stosowane są raczej korektory dwu−

punktowe, pozwalające regulować je−

dynie niskie i wysokie tony. Opisywa−

ny układ pozwala dodatkowo wpły−

wać na charakterystykę w zakresie

tonów średnich.

Moduł może być zastosowany ja−

ko blok w aparaturze audio, budowa−

nej od podstaw (np. w mikserze). Może

też służyć jako dodatkowy korektor usta−

wiany na stałe, wbudowany do wnętrza

urządzenia. W tej roli będzie pełnił funk−

cję equalizera i posłuży na przykład do do−

pasowania się do charakterystyki nagłaś−

nianego pomieszczenia.

Układ przewidziany jest do pracy w ro−

li regulatora stereofonicznego i zawiera

obwód regulacji balansu (zrównoważenia

kanałów). Nic nie przeszkadza, by moduł

wykorzystać jako dwa niezależne regula−

tory monofoniczne.

Rezystory R2 i R10 wspólnie z po−

tencjometrem PR4 tworzą obwód regu−

lacji balansu. W przypadku wykorzysta−

nia modułu jako dwóch regulatorów

monofonicznych, po prostu nie należy

montować potencjometru PR4, nato−

miast zamiast rezystorów R2 i R10 wlu−

tować zwory.

Wzmacniacze U1B oraz U1D pracują ja−

ko aktywne regulatory barwy dźwięku. Po−

tencjometry PR1 i PR5 wraz z elementami

współpracującymi tworzą obwód regulacji

tonów niskich, PR2 i PR6 – tonów średnich,

a PR3 i PR7 – wysokich. Przy podanych

wartościach zakresy regulacji poszczegól−

nych pasm wynoszą około ±12dB.

Jak to działa?

Schemat ideowy regulatora pokazano

na rysunku 1.

Układ przeznaczony jest do zasilania

napięciem symetrycznym, ale bez proble−

mu może być zasilany napięciem poje−

dynczym.

Przy zasilaniu symetrycznym masą

jest obwód połączony z punktami O...O3.

W obwodzie zasilania nie trzeba monto−

wać rezystorów R17 i R18 oraz konden−

satora C15.

Przy zasilaniu napięciem pojedynczym

masą będą obwody minusa zasilania (po−

łączone z punktem N), natomiast wcześ−

niej wspomniany obwód będzie pełnił ro−

lę sztucznej masy, mającej potencjał po−

łowy napięcia zasilającego. Przy zasilaniu

pojedynczym, koniecznie należy wluto−

wać rezystory R17 i R18, kondensatory

C15 i C17, a nie montować C16. W ukła−

dzie z pojedynczym zasilaniem wlutowa−

nie C16 jest błędem, ponieważ przez nie−

go na obwód sztucznej masy i na wyjście

będą przenikać zakłócenia z dodatniej

szyny zasilania. Może to radykalnie

zwiększyć poziom szumów i zakłóceń.

Rysunek 2 pokazuje połączenia obwo−

dów zasilania.

Elementami czynnymi są cztery wzmac−

niacze operacyjne z kostki TL074. Dwa

Rys. 1. Schemat ideowy

E LEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 5/98

z nich (U1A i U1C) pełnią jedynie rolę bu−

forów. Dzięki nim oporność wejściowa

modułu jest równa wartości rezystorów

R1 i R9. W razie potrzeby wartości tych

rezystorów śmiało można zwiększyć, na−

wet do 1M

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: