Anatomia topograficzna - głowa szyja.pdf - Anatomia1 - ania.skipi4

Głowa i szyja

Ana to mia topogra ﬁ czna

CZASZ KA

Na kościec twarzy skła da ją się pa rzy ste ko ści no so we,

pod nie bien ne, łzo we, jarz mo we, szczę ki, małżo wi ny no so -

we dol ne oraz nie pa rzy sty le miesz.

Żuchwa nie jest częścią czaszki ani szkieletu twarzy.

Wyłą cza jąc ko stecz ki słu cho we, czasz ka skła da się z22

kości. Z wyjąt kiem żu chwy, któ ra two rzy „dol ną szczę k ę”,

kości czaszki połą czo ne są ze sobą za pomocą szwów po-

zo sta ją nie ru cho me i two rzą czasz kę .

Czasz kę moż na po dzie lić na:

Ścia na przed nia

Na po wierzch nię przednią czaszki skła da ją się: czoło od gó-

ry, oczodoły poniżej, oko li ca no so wa , część twarzy mię dzy

oczo do łem a szczę ka mi, obie szczę ki i żuchwa (ryc. 8.18).

n ko pu ło wa to wy pro fi lo wa ną część górną ( ca lva ria ), któ-

ra po kry wa ja mę czasz ki za wie ra ją c ą mó zgo wie;

n pod sta wę ( ba sis cra nii ), która tworzy dno jamy czaszki;

n dol ną część przednią – szkielet twarzy ( fa cies ossea )

lub trze wio czasz kę ( vi sce ro cra nium ).

Kość czoło wa

Czoło utworzone jest przez kość czoło wą ( os fron ta le ), któ-

ra również bierze udział w two rze niu gór nej części ob ra -

mo wa nia każ de go z oczo do łów (ryc. 8.18).

Tuż do góry od brzegu oczodołu po obu stronach znaj-

du ją się unie sio ne łu ki brwio we ( ar cus su per ci lia res ). Są

one bar dziej wy dat ne u męż czyzn niż u ko biet. Nie wiel kie

za głę bie nie po mię dzy łu ka mi to gła dzi zna ( gla bel la ).

Kości tworzą ce skle pie nie czasz ki ( ca lva ria ) to przede

wszyst kim pa rzy ste ko ści skro nio we i cie mie nio we oraz

części nie pa rzy stej ko ści czoło wej, kli no wej i po ty licz nej.

Pod sta wę czaszki ( ba sis cra nii ) tworzą głów nie części

kości kli no wej, skro nio wej i po ty licz nej.

Tabela 8.1 Otwory zewnętrzne czaszki

Otwór

Struktury przechodzące przez otwór

Widok od przodu

otwór nadoczodołowy ( foramen supraorbitale )

nerw i naczynia nadoczodołowe ( nervus et vasa supraorbitalia )

otwór podoczodołowy ( foramen infraorbitale )

nerw i naczynia podoczodołowe ( nervus et vasa infraorbitalia )

otwór bródkowy ( foramen mentale )

nerw i naczynia bródkowe ( nervus et vasa mentalia )

Widok od boku

otwór jarzmowo-twarzowy ( foramen zygomaticofaciale )

gałąź jarzmowo-twarzowa ( ramus zygomaticofacialis )

Widok od góry

otwór ciemieniowy ( foramen parietale )

żyła wypustowa ( vena emissaria parietalis )

Widok od dołu

otwory przysieczne ( foramina incisiva )

nerw nosowo-podniebienny ( nervus nasopaltinus )

otwór podniebienny większy ( foramen palatinum majus )

nerw i naczynia podniebienne większe ( nervus et vasa palatini majora )

otwory podniebienne mniejsze ( foramina palatina minora )

nerwy i naczynia podniebienne mniejsze ( nervus et vasa palatini minora )

kanał skrzydłowy ( canalis pterygoideus )

nerw i naczynia skrzydłowe ( nervus et vasa canalis pterygoidei )

otwór owalny ( foramen ovale )

nerw żuchwowy (V 3 ) ( nervus mandibularis )

otwór kolcowy ( foramen spinosum )

tętnica oponowa środkowa ( arteria meningea media )

otwór poszarpany ( foramen lacerum )

wypełniony chrząstką ( synchondrosis sphenopetrosa )

kanał tętnicy szyjnej ( canalis caroticus )

tętnica szyjna wewnętrzna i splot nerwowy ( arteria carotis interna plexus

caroticus internus )

otwór wielki ( foramen magnum )

przedłużenie mózgowia i rdzeń kręgowy; tętnice kręgowe ze splotami

nerwowymi; tętnica rdzeniowa przednia; tętnice rdzeniowe tylne;

korzenie nerwu dodatkowego (XI); opony ( medulla oblongata et medulla spinalis;

arteriae vertebrales cum plexus vertebrales; arteria spinalis anterior;

arteriae spinales posteriores; radices spinales nn XI; meninges )

kanał kłykciowy ( canalis condylaris )

żyły wypustowe ( venae emissariae condylares )

kanał nerwu podjęzykowego ( canalis nervi hypoglossi )

nerw podjęzykowy (XII) ( nervus hypoglossus )

otwór szyjny ( foramen jugulare )

żyła szyjna wewnętrzna; zatoka skalista dolna; nerw językowo-gardłowy (IX);

nerw błędny (X); nerw dodatkowy (XI) ( vena jugularis interna; sinus petrosus

inferior; nervus glossopharyngeus; nervus vagus; nervus accessorius )

otwór rylcowo-sutkowy ( foramen stylomastoideum )

nerw twarzowy (VII) ( nervus facialis )

Anatomia topogra ﬁ czna • Czaszka

arcus superciliaris

os frontale

incisura (foramen)

supraorbitalis

glabella

nasion

processus zygomaticus

ossis frontalis

os nasale

foramen piriforme

processus frontalis maxillae

os zygomaticum

concha nasalis inferior

foramen infraorbitale

crista nasalis

spina nasalis anterior

processus zygomaticus maxillae

processus alveolaris maxillae

ramus mandibulae

linea obliqua

maxilla

pars alveolaris mandibulae

angulus mandibulae

mandibula

corpus mandibulae

foramen mentale

tuberculum mentale

protuberantia mentalis

Ryc. 8.18 Czaszka, widok od przodu.

W przyśrod ko wej części gór ne go brze gu każ de go z oczo -

dołów widoczny jest wyraź nie otwór na do czo do ło wy ( fo ra -

men su pra or bi ta le ), inaczej wcię cie na do czo do ło we ( in ci su -

ra su pra or bi ta lis ) (tab. 8.1).

Przyśrod ko wo kość czoło wa wy sta je do do łu, tworząc

część przyśrod ko wą brzegu oczodołu.

Bocz nie wy ro stek jarz mo wy ko ści czoło wej ( pro ces -

sus zy go ma ti cus ossis fron ta lis ) wystaje do dołu, tworząc

gór no -bocz ny brzeg oczo do łu. Wy ro stek ten łą czy się z wy -

rost kiem czo ło wym ko ści jarz mo wej ( pro ces sus fron ta lis

ossis zy go ma ti ci ).

U gó ry, w oko li cy no so wej, pa rzy ste ko ści no so we łą -

czą się ze sobą w linii pośrod ko wej oraz z ko ścią czoło wą

od góry. W środ ku szwu czoło wo -no so we go ( su tu ra fron -

to na sa lis ), powstałe go z po łą cze nia ko ści no so wych z ko -

ścią czoło wą, znaj du je się punkt na sion .

Bocz nie każ da kość no so wa łą czy się z wy rost kiem

czoło wym każdej ze szczęk ( pro ces sus fron ta lis ma xil lae ).

Do dołu znaj du je się otwór grusz ko wa ty ( fo ra men pi -

ri for me ), duży otwór w oko li cy no so wej, bę d ą cy jed no cześ -

nie przednim ujściem ja my no so wej. Ogra ni czo ny jest on

od góry kość mi no so wy mi, a bocz nie i od do łu oby dwie ma

szczę ka mi.

Przez otwór grusz ko wa ty wi docz ne są połą czo ne ze so -

bą grze bie nie no so we ( cri stae na sa les ), tworzą ce dol ną

część kostnej prze gro dy no so wej ( sep tum na si ). Zakoń czo -

ne są one od przodu kolcem no so wym przed nim ( spi na

Kości jarz mo we i no so we

Dol na część brze gu bocz ne go oczo do łu oraz boczna część

brze gu dol ne go oczo do łu utwo rzo ne są przez kość jarz-

mo wą ( os zy go ma ti cum ).

Głowa i szyja

na sa lis an te rior ). Widać również pa rzy ste małżo wi ny no -

so we dol ne ( con cha na sa lis in fe rior ).

n kości tworzą ce bocz ną część sklepienia to kość czoło -

wa, cie mie nio wa, po ty licz na, kli no wa i skro nio wa;

n kości tworzą ce wi docz ną część szkieletu twarzy to kość

no so wa, szczęka oraz kości jarz mo we;

n żu chwa two rzy wi docz ną część „szczę ki dol nej”.

Szczę ki

Część twarzy mię dzy oczo do łem a gór ny mi zę ba mi utwo -

rzona jest przez parzystą kość – szczę k ę ( ma xil la ).

Od góry każda ze szczęk bierze udział w two rze niu dol -

ne go i przy środ ko we go brze gu oczo do łu.

Każ da szczę ka łą czy się bocznie z kością jarz mo wą wy -

rost kiem jarz mo wym ( pro ces sus zy go ma ti cus ), na to miast

przyśrod ko wo z ko ścią czoło wą za pomocą wy rost ka czo -

ło we go ( pro ces sus fron ta lis ).

Część dolna każdej ze szczęk, znaj du ją ca się bocznie od

wejścia do ja my no so wej, na zy wa na jest trzo nem szczę ki

( cor pus ma xil lae ).

Na po wierzch ni przed niej trzo nu szczę ki, tuż poniżej

dol ne go brze gu oczo do łu, położo ny jest otwór po do czo do -

ło wy ( fo ra men in fra or bi ta le ) (tab. 8.1).

Do dołu od trzonu szczę ki znaj du je się wy ro stek zę bo -

doło wy ( pro ces sus alve ola ris ), któ ry za wie ra zę by.

Część bocz na skle pie nia czasz ki

Bocz na część skle pie nia czasz ki od przo du utwo rzo na jest

przez kość czoło wą. Ku górze kość czoło wa łą czy się z ko-

ścią cie mie nio wą szwem wień co wym ( su tu ra co ro na lis ).

Kość cie mie nio wa na stęp nie łą czy się z kością po ty licz ną

szwem wę g ło wym ( su tu ra lamb do idea ).

W dol nych częściach bocz nej po wierzch ni skle pie nia

czasz ki kość czoło wa łą czy się ze skrzy dłem więk szym ko -

ści kli no wej ( ala ma jor ossis sphe no ida lis ) (ryc. 8.19), któ-

re połą czo ne jest z ko ścią cie mie nio wą szwem kli no wo -cie -

mie nio wym ( su tu ra sphe no pa rie ta lis ) oraz z przednim

brze giem ko ści skro nio wej [łu ski – przyp. tłum. ] szwem kli-

no wo -łu sko wym ( su tu ra sphe no squ amo sa ).

Miej sce po łą cze nia ko ści czoło wej, cie mie nio wej, kli -

no wej i skro nio wej jest okre śla ne ja ko pte rion [punkt kra-

nio me trycz ny – przyp. tłum. ]. Zła ma nie ko ści czaszki w tej

oko li cy nie sie ze so bą poważ ne kon se kwen cje kli nicz ne.

Kość w tej oko li cy jest szcze gól nie cien ka i po kry wa przed -

ni podział tęt ni cy opo no wej środ ko wej, któ rej uszko dze nie

przez zła ma ną kość skut ku je po wsta niem krwia ka nad twar -

dów ko we go.

Ostat nim po łą cze niem w dol nej części po wierzch ni bocz -

nej skle pie nia czasz ki jest szew po ty licz no -sut ko wy ( su tu ra

oc ci pi to ma sto idea ) mię dzy ko ścią po ty licz ną a kością skro-

nio wą [częścią sut ko wą kości skro nio wej – przyp. tłum. ].

Żu chwa

Żu chwa ( man di bu la ) jest najbardziej do dołu położo ną struk-

tu rą wi docz ną na przedniej powierzchni czaszki. Skła da się

ona z trzo nu ( cor pus man di bu lae ), znaj du ją ce go się od przo-

du, i gałę zi ( ra mus man di bu lae ) – od tyłu. Struk tu ry te łą czą

się ku tyłowi, tworząc kąt żu chwy ( an gu lus man di bu lae ).

Wszystkie te części wi docz ne są w dużym stopniu od przodu.

Trzon żuchwy podzielony jest na dwie części:

n część dolna to pod sta wa żu chwy ( ba sis man di bu lae );

n część górna to część zę bo do ło wa żu chwy ( pars alveo-

la ris man di bu lae ).

Kość skro nio wa

Kość skro nio wa ( os tem po ra le ) jest głów ną kością tworzą -

cą dolną część ściany bocznej czaszki (ryc. 8.19). W jej

skład wchodzą:

Część zę bo do ło wa żu chwy za wie ra zęby, a po ich usu-

nię ciu pod le ga re sorp cji. Pod sta wa żu chwy na po wierzch -

ni przedniej, w linii pośrod ko wej, w miej scu po łą cze nia

dwóch stron żu chwy, po sia da zgru bie nie – gu zo wa tość

bród ko wą ( pro tu be ran tia men ta lis ). Bocz nie od gu zo wa -

tości bród ko wej znaj du ją się po obu stronach nieco uniesio-

ne guzki – guz ki bród ko we ( tu ber cu lum men ta le ).

W poło wie od le głości mię dzy gór nym brze giem części

zę bo do ło wej żu chwy a dol nym brze giem pod sta wy żu chwy

wi docz ny jest bocz nie otwór bród ko wy ( fo ra men men ta le )

(tab. 8.1). W przedłużeniu za tym otworem biegnie grzbiet

– kre sa sko śna ( li nea ob li qua ), schodząca od przodu z ga-

łę zi żuchwy na trzon żu chwy. Kre sa sko śna jest miejscem

przy cze pu mięśni obniża ją cych war gę dolną.

n część łu sko wa ( pars squ amo sa ) – wystę pu je w po sta ci

dużej, pła skiej płyt ki, sta no wi przed nią i górną część

kości skro nio wej, bie rze udział w two rze niu bocz nej

ścia ny czasz ki i łą czy się od przodu ze skrzydłem więk -

szym kości kli no wej szwem kli no wo -łu sko wym ( su tu -

ra sphe no squ amo sa ) oraz u góry z kością cie mie nio wą

szwem łu sko wym ( su tu ra squ amo sa );

n z dol nej po wierzch ni części łu sko wej ko ści skro nio wej

do przo du wy sta je wy ro stek jarz mo wy ( pro ces sus zy -

go ma ti cus ), który począt ko wo zwró co ny jest bocz nie,

a na stęp nie za gi na się do przodu, łą cząc się z wy rost -

kiem skro nio wym ko ści jarz mo wej ( pro ces sus tem po ra -

lis ossis zy go ma ti ci ), tworzy łuk jarz mo wy ( ar cus zy -

go ma ti cus );

n nie co po ni żej na sa dy wy rost ka jarz mo we go znaj du je się

część bę ben ko wa ko ści skro nio wej ( pars tym pa ni ca

ossis tem po ra lis ), w obrę bie któ rej wi docz ny jest otwór

Ściana bocz na

Przy widoku od boku widać ścianę boczną czaszki, czyli

bocz ne części skle pie nia czasz ki i szkie le tu twa rzy oraz po -

ło wę żuchwy (ryc. 8.19):

Anatomia topogra ﬁ czna • Czaszka

sutura sphenosquamosa

sutura sphenoparietalis

sutura squamosa

sutura coronalis

pars squamosa ossis temporalis

os parietale

pterion

os frontale

sutura

parietomastoidea

ala major

ossis sphenoidalis

foramen

zygomaticotemporale

(na powierzchni

skroniowej

kości jarzmowej)

sutura

lambdoidea

os lacrimale

os nasale

asterion

foramen

zygomaticofaciale

os occipitale

os zygomaticum

sutura

occipitomastoidea

maxilla

pars mastoidea ossis temporalis

processus mastoideus

pars tympanica ossis temporalis

pars alveolaris

mandibulae

processus styloideus

foramen mentale

processus condylaris

angulus mandibulae

ramus mandibulae

corpus mandibulae

processus zygomaticus ossis temporalis

processus temporalis ossis zygomatici

processus coronoideus

Ryc. 8.19 Powierzchnia boczna czaszki.

słu cho wy ze wnętrz ny ( po rus acu sti cus exter nus ), pro-

wa dzą cy do ka na łu słu cho we go ze wnętrz ne go ( me -

atus acu sti cus exter nus );

n część ska li sto -sut ko wa – do ce lów opi so wych zwy kle

po dzie lo na jest na część ska li stą ( pars pe tro sa ) i część

sut ko wą ( pars ma sto idea ).

prze cho dzi w część łu sko wą, od góry łą czy się z kością cie-

mie nio wą szwem cie mie nio wo -sut ko wym ( su tu ra pa rie to -

ma sto idea ), a od tyłu z kością po ty licz ną szwem po ty licz no -

-sut ko wym ( su tu ra oc ci pi to ma sto idea ). Te dwa szwy prze-

cho dzą je den w dru gi, a szew cie mie nio wo -sut ko wy prze cho -

dzi w szew łu sko wy.

U dołu z brze gu dol ne go części sut ko wej ko ści skro nio -

wej wy sta je wy dat ny kost ny wy ro stek – wy ro stek sut ko wa -

ty ( pro ces sus ma sto ideus ). Sta no wi on miej sce przy cze pu dla

kil ku mięśni.

Część sutkowa jest najbardziej do tyłu położo ną częścią

kości skroniowej i tylko ona z części ska li sto -sut ko wej jest

wi docz na na po wierzch ni bocz nej czasz ki. Ku przo do wi

Głowa i szyja

Przyśrod ko wo od wy rost ka sut ko wa te go wy sta je z brze -

gu dol ne go ko ści skro nio wej wy ro stek ryl co wa ty ( pro ces -

sus sty lo ideus ).

Kość po ty licz na

Położo na cen tral nie część łu sko wa ko ści po ty licz nej ( pars

squ amo sa ossis oc ci pi ta lis ) sta no wi głów ną struk tu rę kostną

na powierzchni tylnej czaszki (ryc. 8.20). Łą czy się ona u gó-

ry z pa rzy stą kością cie mie nio wą szwem wę g ło wym ( su tu ra

lamb do idea ), a bocznie z kością skro nio wą szwem po ty licz -

no -sut ko wym ( su tu ra oc ci pi to ma sto idea ). Wzdłuż szwu wę -

gło we go moż na cza sem za ob ser wo wać nie wiel kie wy sep ki

kost ne – kości szwów ( ossa su tu ra lia ).

Na kości po ty licz nej ( os oc ci pi ta le ) widocznych jest kilka

kost nych punk tów orien ta cyj nych. W li nii po środ ko wej znaj du -

je się wy nio słość – gu zo wa tość po ty licz na ze wnętrz na ( pro -

tu be ran tia oc ci pi ta lis exter na ), od której rozcią ga ją się bocz-

nie za krzy wio ne li nie – kre sy kar ko we gór ne ( li ne ae nu chales

su pe rio res ). Naj bar dziej wy raź nym punk tem na gu zo wa to ści

po ty licz nej ze wnętrz nej jest in ion [punkt kra nio me trycz ny –

przyp. tłum. ]. Ok. 2,5 cm poniżej kres karkowych górnych roz-

cią ga ją się dwie do dat ko we li nie – kre sy kar ko we dol ne ( li -

neae nu chales in fe rio res ), za krzy wio ne ku bo ko wi. Ku do ło wi

od gu zo wa to ści po ty licz nej ze wnętrz nej scho dzi grze bień po-

ty licz ny ze wnętrz ny ( cri sta oc ci pi ta lis exter na ).

Wi docz ne części kość ca twa rzy

Kości trze wio czasz ki ( vi sce ro cra nium ) widoczne na bocz-

nej powierzchni czaszki to: kość no so wa, szczę ka i kość

jarz mo wa (ryc. 8.19):

n kość no so wa ( os nasale ) znaj du je się od przodu;

n szczę ka ( ma xil la ) wraz z wyrostkiem zę bo do ło wym, za -

wie ra ją cym zę by, łą czy się od przodu z kością no so wą;

od gó ry uczest ni czy w two rze niu dol nej i przy środ ko -

wej części brzegu oczodołu; przyśrod ko wo jej wy ro stek

czoło wy łą czy się z kością czoło wą, bocznie jej wyro-

stek jarz mo wy łą czy się z kością jarz mo wą;

n kość jarz mo wa ( os zy go ma ti cum ), nie re gu lar na w kształ -

cie, z zaokrą glo ną po wierzch nią boczną, tworzy wynio-

słość po licz ka, sta no wi cen tral ną część tej powierzchni

czaszki – przyśrod ko wo uczest ni czy w two rze niu dol -

nej części brzegu oczodołu poprzez połą cze nie z wy rost -

kiem jarz mo wym szczę ki; u gó ry jej wy ro stek czo ło wy

łą czy się z wy rost kiem jarz mo wym ko ści czoło wej, two -

rząc boczny brzeg oczodołu; bocznie wyraź nie wi docz -

ny jest wystający do tyłu, po zio mo usta wio ny wy ro stek

skro nio wy, po łą czo ny z wy rost kiem jarz mo wym ko ści

skro nio wej i two rzą cy z nim łuk jarz mo wy.

Kości skro nio we

Na po wierzch ni tyl nej czasz ki wi docz ne są bocznie kości

skro nio we ze swy mi naj bar dziej cha rak te ry stycz ny mi struk -

tu ra mi – wy rost ka mi sut ko wa ty mi (ryc. 8.20). Na dol no -

-przyśrod ko wym brze gu każ de go z wy rost ków sut ko wa tych

znaj du je się wcię cie sut ko we ( in ci su ra ma sto idea ), które

jest miej scem przy cze pu brzu ś ca tyl ne go mięśnia dwu brzu -

ś co we go ( ven ter po ste rior mu scu li di ga stri ci ).

Na po wierzch ni bocz nej ko ści jarz mo wej zwy kle znaj -

du je się niewielki otwór – otwór jarz mo wo -twa rzo wy ( fo -

ra men zy go ma ti co fa cia le ) (tab. 8.1). Otwór jarz mo wo -

-skro nio wy ( fo ra men zy go ma ti co tem po ra le ) jest obecny

na przyśrod ko wej, głę bo ko po łożo nej po wierzch ni ko ści.

Ściana górna

Na po wierzch ni gór nej czasz ki wi docz na jest kość czoło wa,

kości cie mie nio we i kość potyliczna (ryc. 8.21). Kości te

two rzą część górną po kry wy czasz ki – skle pie nie ( cal va ria ).

W kierunku od przodu ku tyło wi le żą ko lej no:

Żu chwa

Ostat nia struk tu ra kost na wi docz na na po wierzch ni bocz nej

czasz ki to żu chwa ( man di bu la ). Od dołu w przedniej części

znaj du je się trzon żu chwy ( corpus mandibulae ), a do tyłu ga-

łąź żu chwy ( ramus mandibulae ) i kąt, w którym dolny brzeg

żu chwy prze cho dzi w tyl ny brzeg ga łęzi (ryc. 8.19).

Zę by osa dzo ne są wczęści zę bo do ło wej żu chwy ( pars alve ola -

ris man di bu la e ), a poniżej wi docz na jest gu zo wa tość bród ko wa.

Na bocz nej po wierzch ni trzo nu znaj du je się otwór bród-

ko wy ( fo ra men men ta le ), a w górnej części gałę zi skie ro wa ne

ku gó rze wy rost ki: wy ro stek kłyk cio wy ( pro ces sus con dy la -

ris ) i wy ro stek dzio bia sty ( pro ces sus co ro no ideus ).

Wy ro stek kłyk cio wy bie rze udział w połą cze niu żu chwy

z kością skro nio wą, a wy ro stek dzio bia sty sta no wi miej sce

przy cze pu dla mięśnia skro nio we go.

n nie pa rzy sta kość czoło wa, któ ra łą czy się z pa rzy sty mi

kość mi cie mie nio wy mi szwem wień co wym ( su tu ra co -

ro na lis );

n dwie kości cie mie nio we, któ re łą czą się ze sobą w linii

pośrod ko wej szwem strzał ko wym ( su tu ra sa git ta lis );

n kości cie mie nio we, łą czą ce się z nie pa rzy stą kością po-

ty licz ną szwem wę g ło wym ( su tu ra lamb do idea ).

Na połą cze niu szwu strzał ko we go z wień co wym le ży

punkt breg ma , a na połą cze niu szwu strzał ko we go z wę -

głowym – punkt lamb da .

Na po wierzch ni gór nej czasz ki wi docz ny jest je den

otwór, który może być parzysty – leży on w części tylnej na

każ dej z ko ści ciemieniowych nieco bocznie od szwu strzał-

ko we go i jest okre śla ny mianem otworu cie mie nio wego ( fo -

ra men pa rie ta le ) (ryc. 8.21).

Ściana tylna

Na po wierzch ni tyl nej czasz ki wi docz ne są: kość po ty licz -

na, kości cie mie nio we i ko ści skro nio we.

Anatomia topograficzna - głowa szyja.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: