Vademecum dla spowiedników.pdf

PAPIESKA RADA ds. RODZINY

"VADEMECUM DLA SPOWIEDNIKÓW"

O NIEKTÓRYCH ZAGADNIENIACH MORALNYCH DOTYCZĄCYCH ŻYCIA MAŁŻEŃSKIEGO

INSTYTUT STUDIÓW NAD RODZINĄ

ŁOMIANKI 1997

PREZENTACJA

Chrystus kontynuuje, za pośrednictwem Kościoła misję, którą otrzymał od swego Ojca. Posyła On

dwunastu , żeby głosili Królestwo Boże i wzywali do pokuty, do nawrócenia i do metanoi (por. Mk 6,12).

Jezus Zmartwychwstały przekazuje im swoją własną władzę odpuszczania grzechów: "Przyjmijcie Ducha

Świętego, komu grzechy odpuścicie, będą im odpuszczone" ( J 20,22-23). Dzięki zesłaniu Ducha

Świętego, Kościół kontynuuje głoszenie Ewangelii zapraszając do nawrócenia i udzielając sakramentu

odpuszczania grzechów, przez który pokutujący grzesznik otrzymuje pojednanie z Bogiem i Kościołem i

widzi otwierającą się przed nim drogę zbawienia.

Obecne Vademecum posiada swoje źródło w trosce pastoralnej Ojca Świętego, który powierzył Papieskiej

Radzie ds. Rodziny sporządzenie tego opracowania, aby przyjść z pomocą spowiednikom. Dzięki swemu

kapłańskiemu i biskupiemu doświadczeniu, Ojciec Święty mógł wskazać na doniosłe znaczenie jasnych i

pewnych wskazówek, do których kapłani posługujący w sakramencie pojednania mogliby się odwołać w

ich dialogu z duszami. Począwszy od Soboru Watykańskiego II bogata doktryna Magisterium Kościoła o

małżeństwie i rodzinie stworzyła możliwość wartościowej syntezy dotyczącej niektórych tematów

moralności życia małżeńskiego .

Jeżeli na poziomie doktrynalnym, Kościół posiada stałąświadomość wymagań odnoszących się do

sakramentu Pokuty, to nie można jednak zaprzeczyć, że zaistniała pewna próżnia na poziomie praktyki

duszpasterskiej, gdy chodzi o zastosowanie tego nauczania. Dane doktrynalne są więc fundamentem,

który wspiera to <<Vademecum>>, i nie jest naszym zadaniem powtarzanie go, chociaż jest on w wielu

miejscach przypomniany. Dobrze znane jest całe bogactwo, które przyniosły Wspólnocie chrześcijańskiej

Encyklika Humanae Vitae , rozjaśniona potem Encykliką Veritatis Splendor , i Adhortacje apostolskie:

Familiaris Consortio i Reconciliatio et Paenitentia . Wiemy również, że Katechizm Kościoła Katolickiego

mógł dostarczyć skuteczne i syntetyczne streszczenie doktryny w tych kwestiach.

<<Nakłanianie ludzkiego serca do nawrócenia i pokuty oraz ofiarowanie mu daru pojednania zawiera się

w naturze misji Kościoła, kontynuatora zbawczego dzieła swego Boskiego Założyciela. Misja ta nie

ogranicza się do stwierdzeń teoretycznych i ukazywania pozbawionego skutecznej mocy ideału

etycznego, lecz nastawiona jest na wyrażenie sięściśle określonej posługi w zakresie konkretnej praktyki

pokuty i pojednania>> (Adhortacja ap. Reconciliatio et Paenitentia , n 23/1).

Jesteśmy szczęśliwi, że możemy wręczyć kapłanom dokument, który został przygotowany dzięki

czcigodnemu poleceniu Ojca Świętego i przy kompetentnej współpracy profesorów teologii i niektórych

duszpasterzy.

Dziękujemy tym wszystkim, którzy wnieśli swój wkład i przyczynili się do opracowania dokumentu. W

sposób szczególny pragniemy wyrazić naszą wdzięczność Kongregacji Nauki Wiary i Penitencjarii

Apostolskiej.

WSTĘP

1. Cel dokumentu

Rodzina, którą Sobór Watykański II zdefiniował jako domowe sanktuarium Kościoła i jako <<pierwszą i

żywotną komórkę społeczeństwa>>, [1] stanowi uprzywilejowany przedmiot pastoralnej uwagi Kościoła.

<<W obecnym momencie historycznym, gdy rodzina jest przedmiotem ataków ze strony licznych sił,

które chciałyby ją zniszczyć lub przynajmniej zniekształcić, Kościół jest świadom tego, że dobro

społeczeństwa i jego własne, związane jest z dobrem rodziny, czuje silniej i w sposób bardziej wiążący,

swoje posłannictwo głoszenia wszystkim zamysłu Bożego dotyczącego małżeństwa i rodziny>>. [2]

W ostatnich latach, poprzez nauczanie Ojca Świętego i poprzez szeroką mobilizację duchową pasterzy i

świeckich, Kościół pomnożył swoją troskę, by wspomagać cały lud wierny w rozważaniu z

wdzięcznością i pełnią wiary tych darów, których Bóg udziela mężczyźnie i kobiecie zjednoczonym w

sakramencie małżeństwa, aby mogli rzeczywiście podążać do świętości i dawać prawdziwe świadectwo

ewangeliczne w konkretnych sytuacjach, w których przychodzi im żyć.

Na drodze ku świętości małżeńskiej i rodzinnej podstawową rolę pełnią sakramenty Eucharystii i Pokuty.

Pierwszy umacnia jedność z Chrystusem, źródłem łaski i życia, drugi odbudowuje, ilekroć uległaby

zniszczeniu, lub pomnaża i doskonali małżeńską i rodzinną komunię [3] , zagrożoną i zranioną przez

grzech.

Podstawowym warunkiem, by małżonkowie mogli poznać swoją drogę do świętości i spełnić swoją

misję, jest formacja ich sumienia i pełnienie woli Bożej w specyficznym obszarze życia małżeńskiego, to

jest w przeżywaniu ich małżeńskiej komunii i w służbie życiu. Światło Ewangelii i łaska sakramentu

stanowią niezbędne elementy dla uszlachetnienia i osiągnięcia pełni miłości małżeńskiej, która posiada

swoje źródło w Bogu Stworzycielu. W istocie, <<tę miłość Pan nasz zechciał szczególnym darem swej

łaski i miłości uzdrowić, udoskonalić i wywyższyć>>. [4]

W przyjmowaniu tych wymogów autentycznej miłości i planu Bożego w codziennym życiu małżonków,

moment, w którym oni proszą o sakrament Pojednania i otrzymują go, przedstawia wydarzenie zbawcze o

najwyższej doniosłości, sposobność do pogłębiającego oświecenia wiary i właściwą pomoc do spełniania

planu Bożego we własnym życiu.

<<Drogę zaś do tego spotkania i zjednoczenia toruje każdemu - nawet wówczas, gdy ciążą na nim

wielkie winy - sakrament Pokuty i Pojednania. W sakramencie tym każdy człowiek może w sposób

szczególny doświadczyć miłosierdzia, czyli tej Miłości, która jest potężniejsza niż grzech>>. [5]

Ponieważ sprawowanie sakramentu Pojednania jest powierzone posłudze kapłanów, niniejszy dokument

jest w szczególny sposób skierowany do spowiedników i ma za cel dać pewne praktyczne wskazania dla

spowiedzi i rozgrzeszania wiernych w przedmiocie małżeńskiej czystości. Mówiąc bardziej konkretnie,

przez to vademecum ad praxim confessariorum zamierza się również dać punkt odniesienia dla

spowiadających się małżonków, aby mogli wynosić coraz większą korzyść z sakramentu Pojednania i

przeżywać swoje powołanie do odpowiedzialnego ojcostwa/macierzyństwa w zgodzie z prawem Bożym,

o którym Kościół uczy w sposób autorytatywny. Może służyć także jako pomoc dla tych, którzy się

przygotowują do małżeństwa.

Zagadnienie odpowiedzialnego rodzicielstwa stanowi szczególnie delikatny punkt w nauczaniu

katolickiej etyki na temat życia małżeńskiego, a jeszcze bardziej w dziedzinie sprawowania sakramentu

Pojednania, gdzie doktryna zostaje postawiona wobec konkretnych sytuacji i duchowej drogi

poszczególnych wiernych. Trzeba więc koniecznie przypomnieć niezmienne zasady, które pozwalają w

sposób duszpastersko właściwy, stanąć wobec nowych form i metod antykoncepcji i zwielokrotnieniu się

groźby całego zjawiska. [6] Dokument nie zamierza powtarzać całego nauczania encykliki Humanae

Vitae , adhortacji apostolskiej Familiaris Consortio i innych wypowiedzi zwyczajnego Nauczania Ojca

Świętego. Pragnie on jedynie dać pewne sugestie i wskazania dla duchowego dobra wiernych, którzy

zbliżają się do sakramentu Pojednania i dla przezwyciężenia ewentualnych różnic i niepewności w

praktyce spowiedniczej.

2. Czystość małżeńska w doktrynie Kościoła

Tradycja chrześcijańska zawsze broniła dobra małżeństwa i rodziny, przeciwko licznym herezjom,

pojawiającym się już na początku dziejów Kościoła. Małżeństwo zamierzone przez Boga w samym

stworzeniu, przywrócone przez Chrystusa do swego pierwotnego stanu i podniesione do godności

sakramentu , jest głęboką komunią miłości i życia małżonków, wewnętrznie skierowaną ku dobru

potomstwa, które Bóg zechce im powierzyć. Ten naturalny związek, tak ze względu na dobro samych

małżonków i ich dzieci jak i ze względu na dobro samego społeczeństwa, niezależny jest już więcej od

ludzkiego osądu. [7]

Cnota czystości małżeńskiej <<obejmuje zatem integralność osoby i integralność daru>>, [8] i w niej

płciowość <<staje się osobowa i prawdziwie ludzka, gdy zostaje włączona w relację osoby do osoby, we

wzajemny dar mężczyzny i kobiety, który jest całkowity i nieograniczony w czasie>>. [9] Ta cnota, w

tym co dotyczy intymnych stosunków między małżonkami, wymaga przestrzegania obiektywnych

kryteriów, które <<w kontekście prawdziwej miłości strzegą pełnego sensu wzajemnego oddawania się

sobie i człowieczego przekazywania życia>>. [10] Dlatego też, wśród podstawowych zasad życia

małżeńskiego należy przypomnieć <<o nierozerwalnym związku, ustanowionym przez Boga - którego

człowiekowi nie wolno samowolnie zrywać - między dwojakim znaczeniem tkwiącym w stosunku

małżeńskim: między oznaczaniem jedności i oznaczaniem rodzicielstwa>>. [11]

W naszym stuleciu Papieże wydali różne dokumenty przedkładając na nowo główne prawdy moralne

dotyczące czystości małżeńskiej. Wśród nich na specjalne przypomnienie zasługują: encyklika Casti

Connubii (1930) Piusa XI, [12] liczne przemówienia Piusa XII, [13] encyklika Humanae Vitae (1968)

Pawła VI, [14] Adhortacja Apostolska Familiaris Consortio [15] (1981), List do Rodzin Gratissimam

Sane [16] (1994) i encyklika Evangelium Vitae (1995) Jana Pawła II. Wraz z tymi dokumentami przytacza

się zawsze Konstytucję Duszpasterska Gaudium et Spes [17] (1965) i Katechizm Kościoła Katolickiego

[18] (1992). Ponadto na uwagę zasługują, w zgodności z tym nauczaniem, niektóre dokumenty

Konferencji Episkopatów, jak też poszczególnych biskupów i teologów, którzy rozwinęli i pogłębili te

zagadnienia. Należy również przypomnieć przykład dawany przez licznych małżonków, których wysiłek

podjęty dla chrześcijańskiego przeżywania ludzkiej miłości jest najskuteczniejszym wkładem w nową

ewangelizację rodzin.

3. Dobra małżeństwa i dar z siebie

Poprzez sakrament małżeństwa małżonkowie otrzymują od Chrystusa Odkupiciela dar łaski, który

umacnia i podnosi wspólnotę wiernej i płodnej miłości. Świętość. do której są wezwani, jest przede

wszystkim łaską darmo daną [ gratia donata ].

Osoby powołane do życia małżeńskiego urzeczywistniają swoje powołanie do miłości [19] w

bezinteresownym darze z siebie, co wyraża się w sposób odpowiedni w języku ciała. [20] Z wzajemnego

daru małżonków pochodzi, jako właściwy owoc, dar życia dla potomstwa, które jest znakiem i

uwieńczeniem oblubieńczej miłości. [21]

Antykoncepcja, przeciwstawiając się bezpośrednio przekazywaniu życia, zdradza i fałszuje miłość pojętą

jako dar, stosowny dla małżeńskiej jedności; zdradza i fałszuje <<wartość całkowitego daru z siebie>>

[22] i sprzeciwia się planowi Bożej Miłości, w którym małżonkowie uczestniczą.

VADEMECUM DLA UŻYTKU SPOWIEDNIKÓW.

Niniejsze vademecum jest ułożone jako zestaw zagadnień, które spowiednicy powinni uwzglednić w

sprawowaniu sakramentu Pojednania, aby mogli lepiej pomóc małżonkom w przeżywaniu po

chrześcijańsku ich własnego powołania do ojcostwa względnie macierzyństwa w konkretnych

uwarunkowaniach osobowych i społecznych.

1. Świętość małżeńska

1. Wszyscy chrześcijanie powinni być odpowiednio pouczeni o swym powołaniu do świętości.

Zaproszenie do pójścia za Chrystusem [ sequela Christi ] zostało w rzeczywistości skierowane do

wszystkich i każdy wierzący powinien dążyć do pełni życia chrześcijańskiego i do doskonalenia się w

miłości według własnego stanu życia. [23]

2. Miłość [ caritas ] jest dusząświętości. Na mocy swej wewnętrznej natury, miłość [ caritas ] - jako dar,

który Duch Święty wlewa w serca - przejmuje i podnosi miłość ludzką oraz czyni ją zdolną do

doskonałego daru z siebie. Miłość [ caritas ] sprawia, że wyrzeczenie staje się czymś, co daje się przyjąć,

walka duchowa staje sięłatwiejsza, a ofiara z siebie bardziej radosna. [24]

3. Nie jest możliwe, by człowiek własnymi tylko siłami urzeczywistnił doskonały dar z siebie. Staje się

on do tego zdolny mocąłaski Ducha Świętego. W rzeczywistości to Chrystus objawia pierwotną prawdę

małżeństwa. Wyzwalając człowieka z zatwardziałości serca, Chrystus czyni go zdolnym do

urzeczywistnienia pełnej prawdy małżeństwa. [25]

4. Na drodze do świętości chrześcijanin doświadcza zarówno ludzkiej słabości jak i dobroci i miłosierdzia

Zbawiciela. Dlatego klucz praktyki cnót chrześcijańskich - zatem także czystości małżeńskiej - opiera się

na wierze, która czyni nas świadomymi miłosierdzia Bożego, oraz na skrusze, która pokornie przyjmuje

Boże przebaczenie. [26]

5. Małżonkowie aktualizują pełny dar siebie w życiu i w zjednoczeniu małżeńskim. Dla chrześcijan, ten

związek jest ożywiony łaską sakramentu. Ich specyficzne zjednoczenie oraz przekazywanie życia są

zobowiązaniami właściwymi dla ich świętości małżeńskiej [27] .

2. Nauczanie Kościoła na temat odpowiedzialnego rodzicielstwa

1. Małżonkowie powinni być przekonani o niezwykłej godności i wartości życia ludzkiego i doznawać

pomocy w własnych wysiłkach, by swoją rodzinę uczynić sanktuarium życia [28] : " w ludzkim

rodzicielstwie Bóg sam jest obecny - obecny w inny jeszcze sposób niż to ma miejsce w każdym innym

rodzeniu w świecie widzialnym <<na ziemi>>". [29]

2. Rodzice niech uważają swoją misję za zaszczyt i odpowiedzialność, ponieważ stają się

współpracownikami Boga w powoływaniu do życia nowej osoby ludzkiej, stworzonej na obraz i

podobieństwo Boże, odkupionej i przeznaczonej w Chrystusie do Życia w wiecznej szczęśliwości. [30]

"Właśnie ta rola współpracowników Boga przekazującego swój obraz nowej istocie , stanowi o wielkości

małżonków, gotowych <<współdziałać z miłością Stwórcy i Zbawiciela, który przez nich wciąż

powiększa swoją rodzinę>>". [31]

3. Z tego wywodzi się chrześcijańska radość i poszanowanie dla ojcostwa i macierzyństwa. To

ojcostwo/macierzyństwo jest w ostatnich dokumentach Kościoła nazywane << odpowiedzialnym >> dla

podkreślenia świadomości i wspaniałomyślności małżonków, jaką kierują się w swej misji przekazywania

życia, które w sobie samym posiada wartość wieczności, oraz dla przypomnienia ich roli wychowawców.

Z całą pewnością przysługuje małżonkom - po zasięgnięciu odpowiedniej rady - rozpatrzenie w sposób

rozważny i w duchu wiary, wielkości swojej rodziny i zadecydowanie o konkretnej realizacji tej decyzji z

poszanowaniem kryteriów moralnych życia małżeńskiego. [32]

4. Kościół zawsze nauczał, że antykoncepcja jest działaniem wewnętrznie złym; chodzi o akty małżeńskie

ubezpłodnione w wyniku świadomego zamiaru. To nauczanie należy uważać za ostateczne i nie

podlegające zmianie. Antykoncepcja sprzeciwia się w sposób poważny czystości małżeńskiej, jest

sprzeczna z dobrem przekazywania życia (aspekt rodzicielski małżeństwa), jest zaprzeczeniem

wzajemnego daru małżonków (aspekt jednoczący małżeństwa). Rani ona prawdziwą miłość i neguje

suwerenną rolę Boga w przekazywania życia ludzkiego. [33]

5. Specyficzne i poważniejsze zło moralne zawiera się w zastosowaniu środków wczesnoporonnych,

które uniemożliwiają zagnieżdżenie się embrionu dopiero co zapłodnionego, lub powodujących usunięcie

go we wczesnej fazie ciąży. [34]

6. Od praktyk antykoncepcyjnych, zarówno z punktu widzenia antropologicznego jak moralnego - jako

opartych na odmiennym pojmowaniu osoby i płciowości - różni się zasadniczo postępowanie małżonków

zawsze otwartych na życie, którzy przeżywają swoje zjednoczenie intymne jedynie w okresach

bezpłodnych, powodowani poważnymi motywami odpowiedzialnego ojcostwa i macierzyństwa. [35]

Świadectwo par małżeńskich, które od lat żyją w zgodzie z zamysłem Stwórcy i godziwie stosują - kiedy

zachodzi proporcjonalnie poważna przyczyna - metody słusznie nazwane <<naturalnymi>>, potwierdza,

że małżonkowie mogą przeżywać integralnie -za wspólną zgodą i w pełnym obdarowywaniu się -

wymagania czystości i życia małżeńskiego.

3. Wskazania pastoralne dla spowiedników

1. Postawę spowiednika względem penitentów w zakresie odpowiedzialnego rodzicielstwa, powinny

cechować cztery aspekty: a ) przykład Chrystusa Pana, który <<zdolny jest do pochylenia się nad każdym

synem marnotrawnym, nad każdą ludzką nędzą, nade wszystko zaś nad nędzą moralną, nad grzechem>>,

[36] b ) roztropna ostrożność w pytaniach dotyczących tych grzechów; c ) pomoc i zachęta dla penitenta

aby osiągnął dostateczny żal i integralnie oskarżył się z grzechów ciężkich; d ) rady, które w sposób

stopniowy pobudzają do postępu na 'drodze świętości'.

2. Szafarz Pojednania powinien zawsze pamiętać, że sakrament ten został ustanowiony dla mężczyzn i

kobiet, którzy są grzesznikami. Będzie więc przyjmował penitentów przystępujących do konfesjonału

zakładając - poza przypadkiem, kiedy są oczywiste dowody przeciwne - dobrą wolę pojednania się z

Miłosiernym Bogiem, która rodzi się z serca skruszonego i pokornego (Ps 50,19). [37]

3. Kiedy przystępuje do konfesjonału penitent okazjonalny, który spowiada się po długim czasie i

znajduje się w sytuacji ogólnie ciężkiej [moralnie - poważnie nieprawidłowej], zanim postawi się pytania

bezpośrednie i konkretne na temat odpowiedzialnego rodzicielstwa i w ogóle czystości, należy najpierw

omówić te problemy w świetle wiary. Trzeba więc będzie, jeśli oskarżenie się z grzechów było zbyt

zwięzłe lub mechaniczne, pomóc mu na nowo stanąć przed Bogiem i poprzez pytania dotyczące różnych

cnót i/lub. obowiązków, zgodnie z osobistymi uwarunkowaniami zainteresowanego. [38] Przypomnieć

mu też należy, w sposób pozytywny, powołanie do świętości miłowania oraz doniosłość obowiązków w

zakresie rodzicielstwa i wychowania dzieci.

4. Kiedy sam penitent zadaje pytania i prosi - choćby w sposób domyślny - o wyjaśnienia na temat

konkretnych zasad, spowiednik powinien odpowiedzieć adekwatnie, lecz zawsze roztropnie i dyskretnie

[39] , nie aprobując błędnych opinii.

5. Spowiednik jest obowiązany upomnieć penitentów co do wykroczeń, z istoty swej ciężkich,

dotyczących prawa Bożego i wpłynąć, by zapragnęli uzyskać rozgrzeszenie i Boże przebaczenie z

postanowieniem weryfikacji i poprawy swego postępowania. Przypadek powtórzenia grzechów

antykoncepcji, nie jest powodem, samym w sobie wystarczającym, do odmówienia rozgrzeszenia; należy

go jednak odmówić, jeśli brakuje dostatecznej skruchy albo postanowienia poprawy wykluczającej

ponowny upadek. [40]

6. Penitent, który stale spowiada się u tego samego kapłana, szuka często czegoś więcej, niż tylko samego

rozgrzeszenia. Trzeba, żeby spowiednik umiał nadać [penitentowi] pewne ukierunkowanie, które będzie

na pewno łatwiejsze tam, gdzie istnieje prawdziwa i właściwa relacja kierownictwa duchowego - nawet

jeśli się nie używa tego wyrażenia -aby ułatwić penitentowi postęp we wszystkich cnotach

chrześcijańskich, a w konsekwencji w uświęcaniu życia małżeńskiego. [41]

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: