Fitopatologia – maj 2012. Pytania i odpowiedzi.
Podstawa:
1) Objawy huby sosny, z podziałem na grupy objawów chorób roślin(zgnilizna biała jamkowata sosny).
a) obecność owocnika na strzale,
b) po opadnięciu owocnika pozostają wgłębienia z resztkami miąższu
c) zjawisko pustowatości, czyli zmiennej reakcji akustycznej surowca na opukiwanie,
d) zgnilizna biała jamkowata – obejmuje tylko twardzielà nazywana czerwoną zgnilizna pierścieniową.
2) Obronność roślin przed chorobami – obronnością określamy kompleks czynników określających zdolność ochrony roślin przed atakiem patogena oraz właściwości tej rośliny sprzyjające temu atakowi. Dzielimy ją na:
a) Obronność bierną(pasywną, nazywaną także aksenią lub opornością)-
· działa preinfekcyjnie,
· oporność polegająca na na określonym rytmie rozwojowym,
· oporność infekcyjna – bariery strukturalne lub chemiczne(wytwarzanie warstwy kutyny – Berberis vulgaris lub charakterystycznego kształtu szparek u drzewa mandarynkowego).
· oporność generalizacyjna – uniemożliwia rozwój i przemieszczanie się patogena wewnątrz organizmu, np. brak odpowiednich składników pokarmowych dla patogena, szkodliwe produkty przemiany materii gospodarza, mechaniczny opór ścian komórkowych),
b) Obronność aktywa(nazywana odpornością)-
· działa postinfekcyjnie,
· powstawanie barier tkankowych umożliwiających przemieszczanie się pasożyta,
· wytwarzanie prze gospodarza substancji chemicznych uniemożliwiających rozwój patogena – np. FITOALEKSYNY.
· zjawisko odporności może mieć charakter hiperergiczny, (kiedy to reakcja gospodarza jest dynamiczna, mająca na celu usunięcie patogena) lub normoergiczny(występuje zjawisko wyrównania sił pomiędzy patogenem i ciałem gospodarza),
· odpornośc antytoksyczna,
· demarkacja histogeniczna – powstawanie warstwy martwego korka oddzielającego żywe komórki rośliny od tych zarażonych,
· odpornośc możemy zasadniczo podzielić ze względu na stosunki genetyczne pomiędzy patogenem, a gospodarzem na: odporność specyficzną, odporność ogólną oraz tolerancję(zwiększoną odpornośc względem innych odmian i kultywarow).
3) Ochrona drzew przed mączniakiem prawdziwym dębu + uzasadnienie postępowania.
a) opryskiwanie preparatami siarkowymi – patogen jest wrażliwy na siarkę,
b) brak pielenia szkółek – ocienienie nie pozwalające tworzyć się zarodników, ponadto utrudnia ich przemieszczanie,
c) wysiewanie łubinu żółtego w międzyrzędach - cel ten sam co wyżej,
d) lokalizacja szkółek z dala od d-stanów dębowych – utrudnia zarażenie,
e) wczesny wysiew żołędzi lub nawet jesienny – młodsze liście są bardziej podatne na atak Microspharea alphitoides,
f) stosowanie odmian dębów odporniejszych na dzialanie mączniaka,
g) wykorzystywanie biologicznej ochrony czyli stosowanie nadpasożyta Ampelomyces quisqualis – ma on zdolnośc niszczenia grzybni mączniaka.
4) Hyphomycetales – stanowisko systematyczne, charakterystyka i przykłady.
a) Systematyka: Gr, Grzyby mitosporowe (anamorficzne), Klasa – Hyphomycetes, Rząd – Hyphomycetales.
b) Charakterystyka - brak rozmnażania płciowego; zarodnikowanie uboczne, konidialne; trzonki konidialne występują pojedynczo;
c) Przykłady: rodzian Oospora, Botrytis, Verticillium.
5) Ochrona drzew przed hubą korzeni + uzasadnienie.
a) w okresie czyszczeń usuwamy wszystkie drzewa martwe razem z korzeniami,
b) pniaki po trzebieżach okorowywać,
c) trzebieże wykonywać w zimie lub w okresie wczesnowiosennym,
d) w trakcie trzebieży staramy się usuwać najcieńsze drzewa,
e) metoda biologiczna – stosowanie na pniaki zawiesiny z grzybem Phlebiopsis gigantea(biopreparat),
f) metody chemiczne – obecnie nie stosowane,
g) metoda mechaniczna – korowanie pniaków i ścinanie z pni krążka o grubości 5-10 cm w czasie od 2 tygodni po ścięciu do kilku miesięcy – zależnie od pogody, krążek ten jest już zarażony ale pniak pod nim zdążył przeschnąć,
h) usuwanie pniaków wraz z korzeniami przed założeniem nowy d-stanów,
i) na gruntach porolnych powinno się najpierw sadzić gatunki odporne liściaste, a dopiero po 30-40 latach wprowadzać sosne lub świerka.
6) Sposoby dokonywania infekcji(=wnikania patogena do rośliny).
a) czas potrzebny do dokonania infekcji to okres infekcyjny(od 2 h do kilku lat),
b) zakażenie przez nieuszkodzoną tkankę okrywającą albo przez naturalne otwory w jego ciele(szparki oddechowe, przetchlinki itp.)
c) zakażenie przez miejsca uszkodzone, a więc różnego rodzaju i pochodzenia rany na ciele rośliny-gospodarza.
d) dokładniej na stronie 92,93,94 Fitopatologii.
7) Budowa i funkcjonowanie owocników u Ascomycota.
a) Cleistothecium – otocznia zamknięta, kształt kulisty, uwalnianie zarodników jednorazowo porzez pęknięcie owocnika z workami w środku, w każdym worku 8 zarodników (zazwyczaj), worków od kilku do kilkudziesięciu- zależnie od gatunku,
b) Perithecium – otocznia otwarta; zarodniki mogą się wydostawać wielokrotnie; występują parafiny i peryfizy(w szyjce, blokuja możliwość powrotu zarodnikow),
c) Apothecium – miseczka; hymenium workowe wypełnia cale wnętrze miseczki, miseczka może się zamykać lub otwierać-zależnie od warunków otoczenia; miseczki występują na wilgotnym podłożu; owocniki barwne o rozmiarach do kilkunastu cm; też występują parafizy;
d) Pseudothecium- kontakt ze środowiskiem utrzymują przez szyjkowa te ujścia; ściany otoczni i zawartość budowane w jednym czasie; też występują parafiny; hymenium workowe wewnątrz części wegetatywnej.
e) Hymenium – skupienie worków(?)
8) Ochrona drzew przed opieńkowi zgnilizną korzeni + uzasadnienie.
a) przebudowa drzewostanów jednogatunkowych iglastych na mieszane, różnogatunkowe,
b) używanie do zalesień rodzimego materiału nasiennego,
c) unikanie zakładania d-stanów iglastych po d-stanach liściastych, chyba że wcześniej nastąpiło wykarczowanie drzew liściastych,
d) w uprawach wskazane jest wyrywanie zamierających i obumarłych drzewek razem z korzeniami,
e) przy zabiegach pielęgnacyjnych, sanitarnych i uzupełniających usuwać drzewka chore i zamierające, w warunkach dużego zagrożenia opieńką także zdrowe po cięciach pielęgnacyjnych,
f) doprowadzać do względnie dużego rozluźnienia co niweluje osłabienie drzew w związku z konkurencją,
g) pniaki okorowywać zawsze
h) zabiegi pielęgnacyjne przeprowadzać późną wiosną lub w lecie,
i) metody te stosujemy z różnym nasileniem zależnie od zagrożenia, jakie stanowi Armillaria.
9) Budowa i funkcjonowanie owocników u Basidiomycota.
a) Owocniki u podstawczaków mogą mieć charakter gymnokarpiczny(zarodniki powstają na odsłoniętych częściach owocnika i oddzielają się czynnie od podstawek – przykład – huby, grzyby kapeluszowe) oraz angiokarpiczny(zarodniki podstawkowe powstają i dojrzewają we wnętrzu owocników i oddzielają się od podstawek biernie – przykład- purchawka). Ponadto możemy podzielić owocniki ze względu na złożoność nibytkanki owocnikowej: dzielimy na monomityczne(tylko cienkościenna strzępka generatywna), dymityczne oraz trymityczne(zawierają strzępki szkieletowe ze zgrubiałymi ścianami oraz łącznikowe z grubymi ścianami i mocno rozgałęzione). Angiokarpiczne złożone ze ścianki zewnętrznej, nibytkanki(trama) w której znajdują się wolne przestrzenie wypełnione hymenium workowym.
Możemy wyróżnić następujące typy podstawek: rozgałęzione, podzielone poprzecznie, podzielone podłużnie i niepodzielone.
10) Sposoby rozprzestrzeniania się patogenów u roślin, w fazie inkubacji.
a) rozprzestrzenianie się w martwych tkankach,np. Phellinus pini – sprawca zgnilizny białej jamkowatej rozprzestrzenia się w martwych komórkach twardzielowych; rozprzestrzenianie się w komórkach żywych oraz martwych,
b) rozprzestrzenianie się bezładne, nieukierunkowane(pertofity – atakują żywe komórki bez wcześniejszego przygotowania) lub penetrowanie ciała gospodarza torami określonymi przez występowanie określonych tkanek(Ophiostoma ulmi),
c) przenikanie wewnątrzkomórkowe(intracelularnie) lub międzykomórkowo (intercelularnie) lub jednocześnie przemieszczanie wewnątrzkomórkowo i międzykomórkowo(Pythium debaryanum)
d) w przypadku chorób naczyniowych można określić czy patogen przenosi się aktywnie czy pasywnie,
e) kierunek przemieszczania się patogena: grzyby i bakterie kierują się zazwyczaj ku wierzchołkowi rośliny, natomiast wirusy przemieszczają się w kierunku zstępującego prądu asymilatów w łyku,
f) w zależności od obszaru zajmowanego prze patogena możemy podzielić generalizację na penetrację lokalną oraz ogólną,
g) patogen może rozprzestrzeniać się wewnątrz gospodarza(intrametrykalnie), na zewnątrz gospodarza (ekstrametrykalnie),
h) patogen może opanowac wszystkie napotkane tkanki i komórki lub tylko konkretne, co nazywane jest selektywnym zasiedlaniem rośliny-gospodarza.
11) Fizyczna metoda ochrony roślin przed chorobami – charakterystyka i zastosowanie w leśnictwie.
a) stosowanie wysokiej temperatury – dezynfekcja gleb w szkółkach leśnych za pomocą gorącej wody lub spalania chrustu rozesłanego na grzędach- rzadko stosowane zabiegi o ograniczonej skuteczności,
b) zadymianie szkółek – ochrona przed przymrozkami,
c) bielenie drzew dla ich ochrony przed słoneczną zgorzelą kory,
d) manipulowanie wilgotnością substratu – utrudnienie patogenowi zasiedlenia go,
e) nawilgotnienie lub przesuszanie surowca drzewnego i tarcicy w celu ochrony przed sinizną,
f) okorowywanie i rozłupywanie pniaków – ochrona przed zgnilizną,
g) leczenie żołędzi temperaturą z pleśni(Ciboria)
12) Fitoplazmy i spiroplazmy jako patogeny roślin oraz ich znaczenie w leśnictwie.
a) Fitolazmy – obkawami chorobowymi są: stopniowe jednolite żółknięcie, czerwienienie i drobnienie liści, zahamowany wzrost, proliferacja pędów i tworzenie czarcich mioteł, zielenienie platków korony, przekształcenie się kwiatów w liście, sterylność kwiatów, obniżenie się plonów, gwałtowne zamieranie roślin.
b) Fitoplazmy w leśnictwie: wywołują karłowatość morwy, nekrozę łyka wiązu(żółtaczkę wiązu), czarcią miotłę jesionu, robini, wierzby, zamieranie dębu i olszy.
B) Rozszerzenie:
1) Mączniak prawdziwy dębu – systematyka i cykl rozwojowy.
a) Systematyka: Gromada: Ascomycota, Klasa: Ascomycetes, Rząd: Erysiphales, Rodzina: Erysiphaceae, Gatunek: Microspharea alphitoides.
b) Cykl rozwojowy: taki jak u wszystkich Ascomycota chyba;
c) Młode liście i pędy wykazują na powierzchni delikatny biały nalot, marszczą się , ciemnieją i szybko obumierają; Później na starszych liściach pojawia się o wiele wyraźniejszy nalot, rozszerzający się na powierzchnię całej blaszki liściowej. Silnie porażone części ciemniej i odpadają.
2) Wirusy patogeniczne dla roślin – charakterystyka.
a) nie przemieszczają się na ludzi i zwierzęta,
b) są to najmniejsze czynniki patogeniczne za wyjątkiem wiroidów,
c) nie mają rozmnażania płciowego(zasadniczo nie wiadomo czy w ogóle żyją) – występuje namnażanie w komórkach gospodarza,
d) składają się z materiału genetycznego oraz osłonki białkowej – kapsydu,
e) powielanie cząsteczek wirusów nazywamy namnażaniem,
f) sposoby przemieszczania się pomiędzy roślinami:
· poprzez wektory – owady z aparatem kłująco-ssącym,
· przenoszenie mechaniczne(z sokiem)+inokulacja(zakażenie umyślne w celach badawczych,
· w wyniku szczepienia wegetatywnego,
· nieliczne mogą się przenosić prze pyłek kwiatowy lub prze stykające się korzenie,
g) przemieszczanie w roślinie zawsze biernie(pomiędzy komórkami przez plazmodesmy, a dalej przez komórki sitowe),
h) nigdy nie wnikają do komórek merystematycznych i komórek płciowych roślin,
i) objawami chorobowymi mogą być przebarwienia, zniekształcenia, nekrozy,
j) możemy je rozpoznać przy użyciu kilku metod:
· metoda biologiczna, inaczej metoda roślin wskaźnikowych,
· metoda serologiczna,
· test ELISA,
· metoda hybrydyzacji z sondą molekularną,
· metoda mikroskopii elektronowej – metoda optyczna pozwalając zobaczyć wirusa,
k) choroby odwirusowe drzew:
· mozaika topoli,
· wirus pstrości wiązu,
· wirus zamiearnai topoli,
· obecnie wiele gatunków drzew posiada swoje wirusy – czasami przechodzą one z roślin zielny tak jak w przypadku Robinia pseudoacacia,
...
cllaudiiee