monopol1.doc

POLITECHNIKA  OPOLSKA

WYDZIAŁ ZARZĄDZANIA I INŻ. PRODUKCJI

”FORMY MONOPOLIZACJI RYNKU ZE SZCZEGÓLNYM UWZGLĘDNIENIEM KARTELI MIĘDZYNARODOWYCH”

OPOLE 2008

SPIS TREŚCI.

1.     MONOPOLIZACJA GOSPODARKI

- konkurencja monopolistyczna

- oligopol

- monopol pełny

2.     FORMY MONOPOLIZACJI RYNKU

-         poole i ringi

-         holding

-         koncern

-         konsorcjum

-         konglomerat

-         syndykat

-         trust

-         kartel

      3. OPEC JAKO KARTEL MIĘDZYNARODOWY

     4. USTAWY

      - ustawa Shermana

      - ustawa Claytona

      - ustawa o Federalnej Komisji Handlu

5. BIBLIOGRAFIA

1.MONOPOLIZACJA GOSPODARKI

              Monopolizacja gospodarki wiąże się z rozwojem techniki i technologii produkcji, który zwiększył możliwości produkcyjne, masową koncentrację produkcji.

Monopolizacja w gospodarce może mieć różne nasilenie (stopień monopolu). Są 3 stadia rozwojowe: konkurencja monopolistyczna, oligopol i monopol pełny.

Konkurencja monopolistyczna – 1. stadium. Na rynku jest  wiele przedsiębiorstw sprzedających produkty, ale są to już przedsiębiorstwa zdobywające coraz pełniejszą rynkową tożsamość; są już identyfikowane przez nabywców, zaczynają mieć (markowi) widoczny wpływ na rynek, choć stosunkowo nieduży. Występuje nadal konkurencja cenowa i pewne symptomy niecenowej.

Oligopol – 2. stadium. Zdominowanie rynku przez kilka przedsiębiorstw, które opanowały dany segment (obszar rynku). Stadium początkowe – oligopol nieustabilizowany (trwa ostra walka o podział rynku, konkurencja pozacenowa ); rozwinięte – oligopol ustabilizowany (ustabilizowanie, w którym ukształtowany jest podział rynku, zanika konkurencja cenowa, pozostaje tylko pozacenowa).

              Duopol – szczególny wariant struktury oligopolistycznej – zdominowanie rynku przez 2               przedsiębiorstwa, które podzieliły między sobą rynek.

Monopol pełny – 3.stadium. Na rynku jest tylko jeden sprzedawca produktów danego rodzaju. Z reguły występuje monopol naturalny (przedsiębiorstwo jest pierwszym i zarazem jedynym producentem danego produktu. Powstaje w następstwie praktycznego wykorzystania projektu nowego wyrobu), bądź monopol koncesjonowany (gdy państwo udziela koncesji na daną działalność na danym obszarze jednemu przedsiębiorstwu )

2.FORMY MONOPOLIZACJI RYNKU

Proces monopolizacji jest p. historycznym. Pierwsze monopole stanowiły reakcje przedsiębiorstwa na kryzysy nadprodukcji. Opierały się na dobrowolnych porozumieniach między przedsiębiorstwami. Konkurencję na czas kryzysu ograniczono lub całkiem zniesiono.

POOLE I RINGI

Przedsiębiorstwa tworzą poole lub ringi w celu zrealizowania konkretnego przedsięwzięcia i osiągnięcia korzyści ekonomicznych o charakterze monopolistycznym. Firmy wchodzące w skład poolu lub ringu ustalają np.: wspólna politykę cenowa, dzielą zadania produkcyjne oraz rynki zbytu.
Porozumienia tego typu są dość luźne i tymczasowe i po wykonaniu przedsięwzięcia ulegają rozwiązaniu.

HOLDING

Holding jest stosunkowo skomplikowana forma monopolizacji, pozwalającą na kontrolowanie znacznej ilości przedsiębiorstw. Holding jest przedsiębiorstwem ( najczęściej spółka akcyjna), które poprzez posiadane akcje innych przedsiębiorstw sprawuje kontrole nad nimi.

Holding może również powstać w wyniku kupowania akcji przedsiębiorstw na giełdzie. Najczęściej holdingi tworzą wielkie firmy przemysłowe lub finansowe ( banki) w celu kontrolowania przedsiębiorstw powiązanych z ich działalnością. Jednym z największych holdingów w skali

światowej jest General Motors.

RODZAJE HOLDINGÓW :

Według kryterium branżowo-obszarowego można wyróżnić następujące typy holdingów:

horyzontalny - obejmujący podmioty prowadzące działalność w tej samej dziedzinie,

wertykalny -   grupujący jednostki pewien schemat gospodarczego powiązania (np. rafineria i                               podmioty prowadzące stacje benzynowe),

diagonalny-obejmujący podmioty należące do różnych gałęzi gospodarki.

Posługując się z kolei kryterium terytorialnego zasięgu struktury holdingowej, można wyróżnić holdingi:

   1. krajowe - w którym podmiot kontrolujący, mający swą siedzibę w określonym kraju, nabywa                                      udziały lub akcje w innych firmach, funkcjonujących jedynie na obszarze jego kraju;

   2. zagraniczne - utworzone wprawdzie przez podmiot krajowy, ale obejmujący zagraniczne                                                  jednostki kontrolowane i funkcjonujący poza granicami danego kraju;

   3. międzynarodowe - tworzone z reguły przez duże podmioty prawno-gospodarcze, przeważają w                                                                           nim spółki akcyjne dysponujące z reguły dużym potencjałem gospodarczym,                                                       przedsiębiorstwa jednopodmiotowe oraz silne finansowo banki rozwijające                                      działalność międzynarodową, jednocześnie liczba uczestników holdingu                                                        musi sięgać co najmniej trzech podmiotów, więc zaangażowane muszą być                                       także co najmniej trzy kraje

              Oprócz wymienionych kryteriów według Leopolda Steckiego wyróżniamy między innymi jeszcze holdingi:

   1. kierownicze - ich organizacyjno-prawna i ekonomiczna istota polega na tym, że uczestnictwo                                            podmiotu kontrolującego w jednostce zależnej wyraża się w przejęciu od niej                                           funkcji kierowania jego przedsiębiorstwem, bankiem lub inną firmą;

   2. finansowe - w których podmiot kontrolujący nabywa w jednostkach zależnych znaczne udziały                           kapitałowe lub określonej wartości akcje;

   3. rodzinne - tworzone na ogół przez członków małej rodziny obejmującej małżonków i ich                                             dzieci;

   4. kapitałowe - oznaczające uczestnictwo podmiotu kontrolującego w jednostce zależnej poprzez                            objęcie udziału kapitałowy, np. przez nabycie akcji o znacznej wartości                                             kapitałowej

FIRMY HOLDINGOWE FUNKCJONUJĄCE W POLSCE

    * Grupa BOT S.A.

    * Katowicki Holding Węglowy S.A.

    * Kulczyk Holding S.A.

    * Grupa Kapitałowa Kolporter

    * Pojazdy Szynowe PESA Bydgoszcz Spółka Akcyjna Holding

    * KGHM Polska Miedź S.A

    * Poland Pasador Holding

    * Emperia Holding S.A.

    * PCC SE

KONCERN

Koncern jest zespołem odrębnie działających przedsiębiorstw, należących jednak do wspólnego właściciela. Duże silne kapitałowo przedsiębiorstwo wykupuje akcje innych firm lub doprowadza do fuzji organizacyjnych uzyskując w ten sposób kontrole nad nimi. Poszczególne firmy wchodzące w skład koncernu działają samodzielnie w oparciu o rachunek ekonomiczny. Równocześnie jednak centrala koncernu ustanawia długofalowe strategie rozwoju przedsiębiorstw oraz zakreśla zasięgi rynków zbytu. Konkurencja miedzy przedsiębiorstwami koncernu zostaje zlikwidowana.
Cecha wielu koncernów są technologiczne powiązania pionowe przedsiębiorstw. Koncern samochodowy może obejmować przedsiębiorstwa związane z wytworzeniem samochodu tzn.: stalownie, przedsiębiorstwa przemysłu gumowego, elektrycznego firmy produkujące lakiery samochodowe, itp. W skład koncernów naftowych wchodzą firmy poszukiwania i wydobycia ropy naftowej, rafinerie, przedsiębiorstwa dystrybucji benzyn i oleju,stacje benzynowe itp.

PRZYKŁADOWE KONCERNY :

*Royal Dutch Shell

*BP

*Total

*Volkswagen

*Daimler

*Tesco

*Fiat

*Toyota

*Coca-Cola

KONSORCJUM

Konsorcjum to organizacja zrzeszająca kilka podmiotów gospodarczych na określony czas, w konkretnym celu. Konsorcja są tworzone najczęściej w przypadku bardzo dużych lub ryzykownych inwestycji.

Celem zawiązania konsorcjum jest najczęściej wspólne działanie w realizacji konkretnego przedsięwzięcia gospodarczego, które ze względu na potencjał finansowy, przekracza możliwości jednego podmiotu (np. budowa autostrady, lotniska, itp.).

KONSORCJA FUNKCJONUJĄCE W POLSCE

PricewaterhouseCoopers - firma świadcząca usługi audytorskie i doradztwa. W Polsce zatrudnia 1000 osób. Należy do tzw. wielkiej czwórki firm konsultingowych (oprócz Deloitte, Ernst & Young, KPMG).

Garrigues Polska - największa hiszpańska kancelaria prawnicza, założyciel międzynarodowej sieci kancelarii podatkowej Taxland. W Polsce zatrudnia 15 prawników.

APIA XXI - techniczne doradztwo przy inwestycjach infrastrukturalnych, wodno-kanalizacyjnych,

budownictwa i nowych technologii. Siedziba w Warszawie.

KPMG - jedna z największych firm na świecie, świadczących profesjonalne usługi (audyt, doradztwo finansowe, podatkowe). W 145 krajach zatrudnia 113 tysięcy osób (z tego 1200 pracuje w oddziale polskim).

MGGP SA - przedsiębiorstwo konsultingowe. Firma świadczy usługi geoinformacyjne oraz projektowo wdrożeniowe w zakresie infrastruktury technicznej. Siedziba w Warszawie.

Deloitte - usługi audytowe, konsultingowe, doradztwa finansowego, zarządzania ryzykiem. W Polsce działa od 1990 roku.

Mott MacDonald Ltd - międzynarodowa firma konsultingowa specjalizująca się w doradztwie, inżynierii transportowej i ochronie środowiska. Zatrudnia 11 tysięcy osób w 140 krajach, m.in. w Polsce. Siedziba w Southampton, Hampshire.

Aon Polska - broker ubezpieczeniowy, świadczy usługi doradcze. Zatrudnia 100 tysięcy osób w 140 krajach, w tym w Polsce.

EC Harris - usługi doradztwa w zakresie inwestycji budowlanych i strategii zarządzania nieruchomościami. W Polsce od 1990 roku.

DLA Piper Wiater - kancelaria prawna, specjalizuje się w obszarze prawa handlowego i międzynarodowej wymiany handlowej. Siedziba główna w Londynie.

DEPFA BANK - specjalizuje się w organizowaniu i udzielaniu finansowania długoterminowego dla sektora publicznego. Główna siedziba w Dublinie.

...