mgr Alina Jabłonowska
Szkoła Podstawowa nr 1 im. Stanisława Jachowicza
W Ostrołęce
Temat: Tworzenie płaszczyzn porozumienia i współpracy między domem a szkołą w okresie wczesnoszkolnej edukacji dziecka.
Aby mówić o tworzeniu płaszczyzn porozumienia i współpracy między domem a szkołą należy wyjaśnić pojęcie współpracy i partnerstwa.
Współpraca jest to współdziałanie za sobą jednostek lub grup ludzi wykonujących swoje cząstkowe zadania, aby osiągnąć jakiś określony wspólny cel. Współpraca opiera się na wzajemnym zaufaniu i lojalności oraz podporządkowaniu się celowi należycie uświadomionemu sobie przez wszystkie jednostki lub grupy.
Partnerstwo - jest to rodzaj stosunków pomiędzy jednostkami lub grupami polegający na wspólnocie celów i działań. Partnerstwo przejawia się w samorzutnej chęci współdziałania z inną osobą lub grupą bez uciekania się do nakazów i zarządzeń.
Doniosła rola rodziny i szkoły w procesie wychowania wynika z faktu, iż stanowią one dwa podstawowe środowiska wychowawcze. Rodzina i szkoła są za zwyczaj teren rozlicznych oddziaływań mający decydujący wpływ na rozwój umysłowy i społeczny dziecka.
Rodzina jest naturalnym środowiskiem dziecka, w którym przebywa ono jeszcze na długo przed pójściem do szkoły. Wychowawcze wpływy rodziny nie podlegają na ogół z góry ustalonym przepisom. Każda rodzina dopracowuje się w sposób naturalny pewnego stylu oddziaływań w wyniku przyzwyczajeń i tradycji. Rodzina zapewnia poczucie bezpieczeństwa i względnej niezależności.
Szkoła zaś głownie naucza i wychowuje w warunkach zinstytucjonalizowanych w sposób planowany i przy pomocy specjalnie przygotowanego personelu pedagogicznego.
Współdziałanie nauczycieli i rodziców jest wspólnym działaniem dla osiągnięcia dobra poszczególnych uczniów klas i całej społeczności szkolnej w procesie nauczania i wychowania.
Aby to wspólne działanie przebiegało sprawnie należy wyznaczyć wspólne cele. Naczelnymi celami będzie:
1. dążenie do usprawniania pracy wychowawczej z uczniami
2. lepsze poznanie przez nauczycieli i rodziców poszczególnych uczniów
3. zjednywanie rodziców dla ogółu uczniów
Oprócz wyżej wymienionych głównych celów współpracy nauczycieli i rodziców istnieje wiele innych bardziej szczegółowych celów np.:
- uświadamianie rodzicom, że wszechstronny rozwój dziecka zależy od wspólnie realizowanych działań przez szkołę i dom.
- umacnianie więzi emocjonalnej miedzy nauczycielami i rodzicami podczas wspólnie wykonywanych zadań.
- umożliwienie dwu kierunkowego porozumienia nauczycieli i rodziców na zasadzie demokratyzmu i partnerstwa.
- wymiana opinii i spostrzeżeń np. w sprawach rozwoju fizycznego, społecznego i psychicznego uczniów lub o odczuwanych przez nich potrzeb psychospołecznych.
- sugerowanie rodzicom określonych form oddziaływań wychowawczych, za pomocą, których mogliby wydatnie pomóc swym dzieciom w nauce i zachowaniu.
- ułatwienie nauczycielom zrozumienia w stosunku ucznia do swej rodziny oraz oczekiwań wobec niego.
Odpowiednio zorganizowane współdziałanie między nauczycielami i uczniami sprzyja:
- lepszemu poznaniu i zrozumieniu uczniów (nauczyciel może tego dokonać podczas rozmów prowadzonych z rodzicami)
- przewartościowaniu wzajemnych postaw
- uzgodnieniu działań wychowawczych
- udzielaniu sobie wzajemnej pomocy
- stwarzaniu właściwej atmosfery wychowawczej w szkole i w domu.
Oprócz celów współdziałanie rodziny i szkoły można też mówić o zasadach - czyli ogólnie przyjętych normach postępowania dydaktycznego. Będą to:
1. zasada pozytywnej motywacji
2. zasada partnerstwa
3. zasada wielostronnego przepływu informacji
4. zasada jedności oddziaływań
5. zasada aktywnej i systematycznej współpracy
W związku z dynamicznymi zmianami zachodzącymi we współczesnym społeczeństwie, ulegają też zmianie wzajemne relacje między domem rodzinnym a szkołą. Coraz rzadziej występują sytuacje, w których w związku z brakiem płaszczyzn porozumienia między domem i szkołą, wychowanie dziecka ma charakter dwutorowy. Obecnie zarówno szkoła jak i dom mając świadomość integralności procesu wychowania dążą do zacieśniania wzajemnych kontaktów. Wyrazem tego jest postawa nauczyciela, który swoje działanie i zainteresowanie uczniem nie ogranicza do terenu szkoły, lecz jest bardziej otwarty na sygnały pochodzące ze środowiska rodzinnego ucznia. Z drugiej strony również i rodzice dążą do tego, aby mieć większy wpływ na postawy i wartości jakie przekazuje się dziecku na terenie szkoły.
W społeczeństwach zachodnich jak również w coraz większym stopniu i w Polsce, rodzice występują pod adresem szkoły z różnego rodzaju pomysłami i inicjatywami dotyczącymi zarówno celów wychowania jak i sposobów ich realizacji. Istotne jest, aby inicjatywy te były ze strony nauczyciela przyjmowane ze zrozumieniem, aczkolwiek pamiętać należy, że niekiedy niezbędna jest pewna ich modyfikacja.
Wykształcenie płaszczyzn porozumienia jest szczególnie ważne w klasach młodszych, gdzie dziecko przechodzi z sytuacji, w której jedynym czynnikiem wychowawczym było jego środowisko rodzinne do sytuacji, gdzie obok rodziny pojawia się drugi czynnik mający wpływ na jego wychowanie czyli szkoła.
Najczęściej i najbardziej powszechną formą kontaktów pomiędzy rodzicami a nauczycielami są okresowe spotkania podczas, których nauczyciel:
- zaznajamia rodziców z treścią programu nauczania i metodami jego realizacji
- zapoznaje się ich z osiągnięciami szkolnymi uczniów
- informuje o problemach wychowawczych
- przekazuje wiedzę pedagogiczną i psychologiczną
- organizuje spotkania z np.: pedagogiem, psychologiem, lekarzem pediatrą itp.
Jednakże pierwszym etapem budowania płaszczyzn porozumienia między nauczycielem a rodzicami jest poznanie się zarówno z rodzicami jak i z uczniami. Służy temu miedzy innymi analiza kart sześciolatków, co pozwala na wstępne zapoznanie się z sytuacją w domu rodzinnym.
Następnie istotnym etapem tworzenia płaszczyzn porozumienia jest wspólne spotkanie. Korzystne jest gdy ma ono miejsce już w czerwcu przed rozpoczęciem nowego roku szkolnego co umożliwia wcześniejszy kontakt z rodzicami i podjęcie określonych działań mających na celu usprawnienie pracy we wrześniu.
Kolejnym działaniem o kluczowym znaczeniu dla nawiązania kontaktu z rodzicami są wizyty w domach uczniów co umożliwia weryfikację danych zawartych w kartach sześciolatków, naoczne zapoznanie się z sytuacją materialną rodzin uczniów jak również nawiązanie osobistych kontaktów między rodzicami a nauczycielem.
Kontakty te są elementem o kluczowym znaczeniu dla tworzenia płaszczyzn porozumienia pomiędzy domem rodzinnym a szkołą.
Niezwykle istotne jest, aby nauczyciel w oczach rodziców nie był tylko i wyłącznie urzędnikiem, przedstawicielem instytucji państwowej ale osobą, dla której dobro ich dziecka jest sprawą niezwykle ważną i do której zawsze mogą się zwrócić czy to z inicjatywą dotyczącą życia klasy, czy też z prośbą o pomoc w rozwiązywaniu problemów dydaktycznych bądź wychowawczych.
Przełamywaniu barier pomiędzy nauczycielem a rodzicem niewątpliwie sprzyja częstotliwość i różnorodność kontaktów. Istotne więc jest aby nauczyciel nie spotykał się z rodzicami tylko i wyłącznie w ramach tzw. wywiadówek lub też w sytuacji, kiedy rodzic zostaje wezwany do szkoły w związku z przewinieniami ucznia, ale aby kontakty te miały charakter pozytywny. Mogą to być spotkania z okazji:
- uroczystości klasowych (Dzień Chłopca, Dzień Matki, Andrzejki, Dzień Babci i Dziadka, itp.)
- organizowanie wycieczek bliższych i dalszych, wycieczek rowerowych, biwaków
- a nawet spotkania z okazji wykonywanych przez rodziców prac społecznie - użytecznych w sali lekcyjnej (malowanie i renowacja mebli klasowych, przesadzanie kwiatów, zawieszanie firan itp.)
Rodzice muszą czuć, że mają prawo i możliwości skontaktowania się z nauczycielami zawsze, kiedy uważają, że zachodzi taka potrzeba. Może przybierać to formę indywidualnych podejmowanych z inicjatywy rodziców wizyt w szkole, bądź też kontaktów telefonicznych podczas których rodzic zasięga informacji na temat postępów ucznia lub też zasięga porady nauczyciela na temat rozwiązywania problemów wychowawczych bądź dydaktycznych.
Zlikwidowanie, bądź osłabienie bariery pomiędzy domem a szkołą ułatwia rodzicom występowania z różnego rodzaju inicjatywami dotyczącymi kształtowania i wychowania uczniów. Wiedząc, że mają w nauczycielu przychylnego odbiorcę, częstokroć przychodzą do niego ze swoimi pomysłami dotyczącymi np. zorganizowania dodatkowych zajęć z języka obcego, uczęszczania na dodatkowe zajęcia pozalekcyjne jak: MAF, zajęcia na basenie, zajęcia plastyczne lub muzyczne.
Wykształcone dzięki powyższym działaniom płaszczyzn porozumienia umożliwiają osiągnięcie znaczących sukcesów wychowawczych. Nawiązane w wyniku rozlicznych kontaktów nici porozumienia sprawiają, że nauczyciel pozostaje zarówno dla ucznia jak i jego rodziców osobą, do której zawsze mogą się udać po to, aby szukać porady lub podzielić się radościami. Częstokroć jak miałam okazję doświadczyć kontakty te nie urywają się po zakończeniu nauki w klasach I-III lecz trwają przez wiele następnych lat.
Bibliografia
· Gordon T. - "Wychowanie bez porażek." - Instytut Wydawniczy PAX, 1991
· Korgulowa A. - "Dlaczego dzieci nie lubią szkoły?" - WSiP 1991
· Łobocki M. - "W poszukiwaniu skutecznych form wychownia." - WSiP 1990
· Misiorek S. - "Rodzice - partner czy kłopot w życiu szkoły." - Edukacja i Dialog 4/95
· Sargialias Z. - "Współpraca szkoły z rodzicami w zakresie wychowania i opieki." - Życie Szkoły 11, 12/1980
renata.misia