Olszewski Wies�aw �wiat po roku 1945, tom I Wydawnictwo Kurpisz, Pozna� 2000 Spis tre�ci I. Europa powojenna 1945�1947 ............................................................................... Zwyci�zcy i pokonane Niemcy ................................................................................... �Krajobraz po bitwie� � Europa Zachodnia ............................................................. ZSRR: nowe supermocarstwo i strefa jego wp�yw�w w Europie �rodkowej i Wschodniej ............................................................................................................... II. Narastanie �zimnej wojny� ............................................................................... Kres wojennego aliansu ............................................................................................... Stany Zjednoczone i ich polityka wobec Europy ..................................................... Komunistyczny przewr�t w Czechos�owacji i kryzys berli�ski 1948 r. ............... III. �Przebudzenie si� Azji � w kierunku niepodleg�ego bytu ........ Powstanie niepodleg�ych Indii i Pakistanu .............................................................. Zwyci�stwo komunist�w w Chinach ........................................................................ Upadek francuskiego panowania w Indochinach ................................................... Walka o wolno�� kraj�w Azji Po�udniowo�Wschodniej: Filipiny, Birma, Malaje, Indonezja ...................................................................................................... IV. Kszta�towanie si� bloku wschodniego .................................................. Przej�cie w�adzy przez komunist�w w krajach Europy �rodkowej i Wschodniej ............................................................................................................... Kraje �demokracji ludowej� � ich rozw�j i funkcjonowanie .................................. Obszary szczeg�lnego zainteresowania: Niemcy Wschodnie i Jugos�awia ......... Pr�by zintegrowania bloku ......................................................................................... V. Kres europejskiej dominacji na Bliskim Wschodzie i w Afryce P�nocnej 1948�1962 ......................................................................... Utworzenie Izraela i �wiat arabski ............................................................................. Rewolucja egipska i kryzys sueski ............................................................................. Iran � nieudana pr�ba rewolucji ................................................................................. Upadek francuskiego panowania w Afryce P�nocnej ........................................... VI. W okresie konfrontacji mocarstw 1948�1962 ........................................ Problem niemiecki ........................................................................................................ Konflikt korea�ski ........................................................................................................ Dawne uprzedzenia i przewarto�ciowane strategie: epoka Chruszczowa i Eisenhowera � Kennedy`ego ................................................................................. Na granicy katastrofy � kryzysy: berli�ski i kuba�ski ............................................ VII. Odbudowa i rozw�j Europy Zachodniej .............................................. Utracona mocarstwowo��: Wielka Brytania ............................................................ Kraje politycznych zawirowa�: Francja i Italia ....................................................... Ku europejskiej pot�dze: RFN ................................................................................... Kraje Beneluksu ........................................................................................................... Dyktatura i demokracja: Hiszpania, Portugalia, Grecja ........................................ Alpejskie neutralno�ci: Austria i Szwajcaria ........................................................... Skandynawia ................................................................................................................ VIII. Niepodleg�o�� i problemy Afryki ............................................................. Dekolonizacja ................................................................................................................ Afryka P�nocna ........................................................................................................... Afryka Zachodnia i �rodkowa ................................................................................... Afryka Wschodnia ....................................................................................................... Ostatnie w�adania bia�ego cz�owieka: Republika Po�udniowej Afryki i Rodezja .................................................................................................................... I. Europa powojenna 1945-1947 Zwyci�zcy i pokonane Niemcy Niemcy by�y ca�kowicie z�amane, a ich maj�tno�� le�a�a w gruzach. Za rozp�tanie wojny i pope�nione zbrodnie przysz�o im zap�aci� wysok� cen�. Po dzi� dzie� rozbie�nie ocenia si� niemieckie straty w tej wojnie: 5,1�6,8 mln zabitych podczas dzia�a� lub w zwi�zku z wojn� (w tym uciekinierzy i wysiedle�cy). W liczbie tej mie�ci si�: 3,3�4,5 mln m�czyzn (g��wnie �o�nierzy), 310�530 tys. ofiar bombardowa� oraz niejasna liczba cywil�w, kt�rzy zmarli b�d� zgin�li podczas odwrotu. Dzia�ania wojenne jednak�e usta�y i bilans strat uleg� w zasadzie zamkni�ciu. W odr�nieniu od tego, co nie tak dawno czynili Niemcy, zwyci�zcy nie palili ich wsi, nie rozstrzeliwali masowo ludzi ani te� nie doszli do wniosku, �e cz�� pokonanych nale�a�oby po prostu zlikwidowa�. Strach przed zwyci�zcami, g��wnie Rosjanami, by� jednak wielki. Wraz z post�pami radzieckiej ofensywy nadci�ga�y wie�ci o gwa�tach, rabunkach i bezsensownym niszczeniu mienia. Zw�aszcza na wschodzie dosz�o w�r�d ludno�ci niemieckiej do wielu samob�jstw, bywa�o, �e masowych. Wiele miast by�o ca�kowicie zniszczonych: Dca�o�ci, Kolonia � w trzech czwartych; niewiele zosta�o z Drezna czy Hamburga. Szacuje si�, �e dla 25 mln os�b brakowa�o schronienia. Sytuacj� pogarszali liczni uchod�cy i wysiedleni oraz wywiezieni do Niemiec. W grupie wywiezionych, szacowanej na 8�10 mln, byli zar�wno liczni robotnicy przymusowi, jak i wi�niowie oboz�w koncentracyjnych (ok. 700 tys.). Ich problem istnia� do�� d�ugo, a� do pocz�tk�w lat pi��dziesi�tych, gdy� wielu z nich, np. Ukrai�cy, Jugos�owianie, Ba�towie, Polacy, nie chcia�o wraca� do kraju ze wzgl�d�w politycznych. W najwcze�niejszym okresie, w grupie uchod�c�w i wysiedlonych � g��wnie os�b narodowo�ci niemieckiej, szacowanej ��cznie na 10�12 mln, wi�kszo�� stanowili uciekinierzy. Dane w tym przedmiocie s� jednak rozbie�ne, tak jak i odnosz�ce si� do liczby Niemc�w wysiedlonych z kraj�w Europy �rodkowej i Wschodniej (g��wnie Polski i Czechos�owacji). Proces ich wysiedlania trwa� kilka lat i obj�� by� mo�e 8,5 mln os�b. Sta�y nap�yw tych ludzi powodowa� sta�e istnienie tego samego problemu. W roku 1947 ��czn� liczb� uchod�c�w w Niemczech okre�lano na 10 mln. Wielka ucieczka Niemc�w przed nast�puj�c� Armi� Czerwon� przebiega�a w koszmarnych warunkach. By�a ona powszechnie nakazywana i egzekwowana przez w�adze hitlerowskie. Swoje propagandowe uzasadnienie ucieczka Niemc�w zyska�a w ko�cu pa�dziernika 1944 r., po zmasakrowaniu przez czerwonoarmist�w Nemmersdorf (rej. Go�dapi) � pierwszej zdobytej wioski niemieckiej w Prusach Wschodnich. Korzystnym dla Josepha Goebbelsa zrz�dzeniem, wie� zosta�a szybko odbita, a na miejsce przyjecha�a ekipa filmowo-prasowa. Przygotowanym materia�em straszono p�niej tych, kt�rzy mogli mie� jakie� w�tpliwo�ci, co ich czeka. Ju� zreszt� we wrze�niu 1944 r. nadesz�y wie�ci o pogromie Niemc�w w zaj�tym przez Rosjan Banacie. Problem odpowiedzialno�ci za los uciekinier�w, wysiedlonych czy wyp�dzonych, stanowi po dzi� dzie� przedmiot dyskusji nie tylko naukowej, ale i politycznej, rzutuj�cy na stosunki Niemiec z ich wschodnimi s�siadami. Kwesti� t� wraz z jej aspektami finansowymi, prawnymi i moralnymi odziedziczy zapewne zjednoczona Europa. Kl�ska hitlerowskich Niemiec by�a zupe�na. Poza odosobnionymi przypadkami alianci nie napotykali zorganizowanego oporu. Przygotowywany na ostateczn� ewentualno�� �Wehrwolf� rozpad� si� na izolowane ogniwa. Ich likwidacja by�a kwesti� na miar� policji i wymaga�a jedynie czasu. Deklaracje sprzymierzonych o rozstrzeliwaniu niemieckich zak�adnik�w w przypadku ewentualnych zamach�w na wojska okupacyjne okaza�y si� na wyrost. Poza Rettingen, gdzie Francuzi rozstrzelali kilku Niemc�w, ta absurdalna praktyka prawa wojennego (zakazana ostatecznie dopiero w 1949 r.) nie by�a stosowana. Nie oznacza to oczywi�cie, i� pokonanych � mniej lub bardziej winnych � nie dotkn�� terror zwyci�zc�w, g��wnie Rosjan, w chwili przechodzenia frontu. W wielu miejscowo�ciach podejrzanych o dzia�alno�� nazistowsk� zabijano bez ceregieli. Nierzadkie by�y te� pospolite rabunki i gwa�ty. Upadek totalitarnego pa�stwa niemieckiego, jego systemu politycznego, spo�ecznego i organizacyjnego wywo�a� ogromny kryzys wewn�trzny. W kr�tkim czasie przesta�y istnie� wszelkie dzia�aj�ce dot�d mechanizmy steruj�ce, kt�re ju� od wielu lat zast�powa�y tradycyjne formy spo�ecznego funkcjonowania, a tak�e warto�ci i normy. Wydawa�o si�, �e przed Niemcami nie ma �adnej przysz�o�ci, a �ycie pozbawione zosta�o g��bszego celu i sensu. Podstawow� warto�ci� sta�...
gluslaw32