Ćwiczenia słuchu fonematycznego

Na poziom rozwoju mowy, obok sprawności narządów artykulacyjnych, duży wpływ ma percepcja słuchowa, a zwłaszcza jeden z jej składników, czyli słuch fonematyczny zwany słuchem mownym. Za pomocą słuchu fonematycznego dziecko wyodrębnia z potoku mowy wyrazy, w wyrazach sylaby, a w sylabach głoski. Potrafi także uchwycić kolejność głosek w wyrazie. Musi również odróżnić głoski dźwięczne od bezdźwięcznych.

Celem ćwiczeń rozwijających słuch fonematyczny jest:

·       utożsamianie i różnicowanie dźwięków mowy;

·       rozwijanie koncentracji dziecka na wymawiane dźwięki, która pomoże w opanowaniu poprawności artykulacyjnej;

·       rozpoznanie wymawianych wyrazów, sylab i dźwięków;

Proponowane ćwiczenia to:

·       Wsłuchiwanie się w ciszę – dzieci wyłapują dźwięki z otoczenia: tykanie zegara, szum samochodów, rozmowy ludzi, kroki przechodzących osób po korytarzu.

·       Nauczyciel naśladuje różne głosy - kota, psa, tykanie zegara, bicie zegara, kichania, zadaniem dzieci jest odgadnięcie, jakie to głosy, następnie sami je naśladują

·       Nauczyciel pokazuje dzieciom różne przedmioty: klucze, piłkę, kartkę papieru, wodę w kubku, krzesło, następnie demonstruje, jakie dźwięki wydają te przedmioty podczas: upadku kluczy, uderzenia piłką o podłogę, darcia papieru, przelewania wody, przesuwania krzesła. Potem zawiązuje poszczególnym dzieciom oczy, wykonując w/w czynności. Zadaniem dzieci jest powiedzenie, co to za dźwięk.

·       Różnicowanie dźwięków mowy [s] – [z]. Tu wykorzystać można zabawki przedstawiające muchę i węża. Uwagę dzieci koncentrujemy na dźwiękach wydawanych przez węża [sss] i muchę [zzz]. Najpierw demonstrujemy uczniom zabawki i dźwięki, jakie wydają, potem zasłaniamy dzieciom oczy i pytamy: „Kto nadchodzi? Kogo słychać: muchę czy węża? Uczniowie odkrywają oczy, wskazują zabawkę i próbują naśladować głosy w/w zwierząt.

·       Różnicowanie dźwięków długich i krótkich. Potrzebny będzie gwizdek i paski papieru: długi i krótki. Demonstrujemy dzieciom gwizdanie długie i krótkie. Następnie gwiżdżemy w różny sposób. Zadaniem dzieci jest pokazanie odpowiedniego paska papieru. Gdy usłyszą gwizdanie krótkie wyciągają krótki pasek, gdy usłyszą gwizdanie długie wyciągają dłuższy pasek papieru.

·       Wymawiamy różne wyrazy, dzieci układają tyle klocków ile jest sylab w wyrazie. Ćwiczenie rozpoczynamy od wyrazów dwusylabowych, potem przechodzimy do wyrazów wielosylabowych.

·       Wyodrębnianie sylaby na początku wyrazu. Pokazujemy dzieciom różne obrazki, ale rozpoczynające się od takiej samej sylaby. Nazywamy je. Dzieci muszą powiedzieć, na jaką sylabę się rozpoczynają.

·       Pokazujemy różne obrazki, które rozpoczynają się różną sylabą. Zadaniem uczniów jest wskazanie tych, które mają takie same sylaby.

·       Pokazujemy różne obrazki. Uczniowie muszą wskazać te, które mają taką samą ostatnią sylabę.

·       Nauczyciel mówi dowolne wyrazy. Uczniowie mają klasnąć w dłonie wtedy, gdy usłyszą wyraz z daną sylabą np. po, ly, ko. To samo ćwiczenie można robić, gdy dziecko usłyszy wyraz z daną głoską.

·       Wyróżnianie wyrazów w zdaniu – dzieci rysują kółka – tyle, ile usłyszały wyrazów w zdaniu. Zadaniem uczniów jest powiedzenie pierwszego i ostatniego wyrazu w każdym zdaniu.

·       Zabawa w kończenie słów. Nauczyciel mówi pierwszą sylabę i eksponuje obrazek. Uczeń dopowiada brakującą część wyrazu.

·       Zabawa w szukanie obrazków, które rymują się.

·       Tworzenie nowych wyrazów, poprzez dodanie nowej sylaby do już istniejącej. Zabawa z piłką. Prowadzący zajęcia mówi jakąś sylabę, jednocześnie rzuca do jakiegoś dziecka piłkę. Zadaniem dziecka jest złapanie piłki oraz dodanie takiej sylaby, by tworzyła wyraz z podaną przez nauczyciela sylabą nowy wyraz.

·       Różnicowanie ilości sylab w wyrazach. Układanie obrazków według ilości sylab. Uczniowie układają je od wyrazu, który ma jak najmniej sylab, kończą wyrazem mającym najwięcej sylab.

·       Uczniowie bawią się w „Sklep”. Kupują te przedmioty, których nazwa rozpoczyna się od danej głoski.

·       Wyszukiwanie w otoczeniu przedmiotów, których nazwa rozpoczyna się od danej głoski, w nazwie, których jest określona głoska albo kończy się daną głoską.

·       Różnicowanie danej głoski w środku wyrazu. Dzieci wskazują obrazki, w nazwach, których jest dana głoska.

·       Różnicowanie danej głoski na końcu wyrazu. Uczniowie mają wskazać obrazki, które kończą się na określoną głoskę.