Witkowiak_Antoni_ks_-_Decus_clericorum_-_Etyka_towarzyska_dla_duchowieństwa.pdf

Decus clericorum

( Etyka towarzyska )

x. dr A. Witkowiak

"Decus clericorum" podaje zasady i formy współżycia z ludźmi dla

duchowieństwa. Etyka towarzyska została napisana z myślą

o młodzieży seminaryjnej, przygotowującej się do pracy i życia

kapłańskiego.

Ostatni podręcznik dobrego zachowania się dla osób duchownych

w języku polskim pt. "Zwyczaje towarzyskie" ks. biskupa Pelczara

ukazał się w 1931 r. i jest dziś zupełnie wyczerpany.

Ponieważ nadto zwyczaje towarzyskie ulegają z biegiem czasu różnym

zmianom, dlatego nowe ich ujęcie i opracowanie w ostatnich latach

uważano powszechnie za konieczne.

Nowe ujęcie i opracowanie zwyczajów towarzyskich dla

duchowieństwa jest tym bardziej potrzebne, że w ostatnim czasie

ukazało się szereg doskonałych podręczników z tej dziedziny dla osób

świeckich.

Etyka towarzyska została opracowana na podstawie polskiej (przede

wszystkim uwzględnia powszechnie przyjęte zasady ks. bpa Pelczara)

i obcej literatury przedmiotowej.

Wiadomości wstępne

Pojęcie "etyka towarzyska"

Nazwa "etyka towarzyska" jest przyjęta przez nas dowolnie

i oznacza zbiór zasad i form towarzyskiego współżycia

z ludźmi.

Formy towarzyskiego współżycia z ludźmi są to pewne

powszechnie przyjęte w danym czasie i w danym

społeczeństwie zewnętrzne sposoby zachowania się, ujęte jako

szczegółowe nakazy i zakazy towarzyskie.

Zasady towarzyskiego współżycia z ludźmi są to pewne ogólne

reguły, odnoszące się do stosowania w życiu szczegółowych

form towarzyskich.

Zbiór zasad i form towarzyskich można nazwać etyką

towarzyską, gdyż jako powszechnie przyjęte reguły i sposoby

zachowania się w towarzystwie ludzkim wchodzą one w zakres

etyki szczegółowej, zwłaszcza tych jej rozdziałów, które mówią

o cnocie towarzyskości i o praktycznym wypełnianiu

obowiązków naszych wobec siebie samego i bliźnich..

Inne nazwy używane dla oznaczenia zasad i form życia

towarzyskiego są następujące: zwyczaje towarzyskie, kodeks

towarzyski, kodeks honorowy, sztuka uprzejmości,

o zachowaniu się w towarzystwie, zasady i nakazy dobrego

wychowania, savoir-vivre, zasad grzeczności itd.

Geneza form towarzyskich

Instynkt społeczny i związane z nim poczucie wspólnoty

ludzkiej, w które człowiek jest wyposażony przez naturę jako

"stworzenie społeczne", sprawiają że zawsze odczuwał on

potrzebę łączenia się z ludźmi i wśród doświadczeń codziennego

życia szukał najlepszych zewnętrznych sposobów

towarzyskiego współżycia z nimi.

Niektóre z tych sposobów współżycia z ludźmi w rozwoju

historycznym człowieka okazały się tak trafne i użyteczne, że

przyjęły się powszechnie i nabrały mocy obowiązującej dla

całego społeczeństwa lub też dla poszczególnych jego grup.

Formy towarzyskie, które się w rozwoju historycznym

człowieka wytworzyły, nie są wszędzie równe. W różnych

krajach i u różnych narodów obserwujemy wiele odmian form

towarzyskich, zarówno ilościowych, jak i jakościowych.

Różnorodność form towarzyskich zależy od warunków

materialnych, społecznych, politycznych i cywilizacyjnych,

w jakich społeczeństwa żyją, oraz od odziedziczonych typowych

właściwości psychicznych członków społeczeństwa. Wielu

przykładów pod tym i względem dostarczają nam etnologia

i etnografia - ! nauki, które wykrywają i opisują m. in. różnice

zachodzące między narodami tak prymitywnymi, jak

i kulturalnymi.

Jakość form towarzyskich - ich doskonałość, moc

i obowiązująca oraz stopień ich respektowania i zachowania

- zależy od wartości człowieka i od jego społeczeństwa, tj. od

treści wewnętrznych, które posiada; od ideału, jaki sobie

w danej epoce wytworzył i który uważa za obowiązujący

w wychowaniu i w życiu.

Formy towarzyskie, raz przyjęte i obowiązujące, właśnie

dlatego, że są historycznie uwarunkowane, nie posiadają cechy

bezwzględnej stałości. Da się historycznie stwierdzić, że

w miarę jak zmieniają się czynniki wpływające na różnorodność

i jakość form towarzyskich, zmieniają się też same formy.

W Grecji trzy razy pod wpływem przemian politycznych

i gospodarczych zmienił się ideał wzorczy człowieka (epoka

homerycka - w. IX i VIII: "dzielny w bitwie i rozsądny

w radzie"; rządy arystokracji rodowej: ,,kalos kai agathos

- piękny i dobry"; rządy demokratyczne: "piękny, dobry

i uczony encyklopedysta"). Wraz ze zmianą ideału człowieka

trzy razy zmieniły się też obyczaje społeczne i formy

towarzyskie.

Rzymski ,,vir bonus" - surowy, prymitywny pod względem

umysłowym, dzielny żołnierz, skrzętny gospodarz i świadomy

praw obywatel zmienia się od II w. przed Chr., gdy w czasie

podboju Italii i Sycylii Rzymianie zetknęli się po raz pierwszy

z wytwornością i również wysoką kulturą grecką. Mimo

zgorszenia ludu i oporu starszego pokolenia, Rzymianie ulegają

kulturze podbitych Greków, naśladują ich obyczaje, przejmują

ich formy towarzyskie, uczą się ich języka, czytają ich dzieła

poetyckie i filozoficzne - a ,,vir bonus", dotąd surowy

i prymitywny, staje się mężem wytwornym, uprzejmym,

serdecznym wobec przyjaciół, hojnym, skromnym, uczonym

i wymownym.

To samo zjawisko zmienności form życia w zależności od

zmieniających się warunków gospodarczych, społecznych,

politycznych, kulturalnych i religijno-moralnych obserwujemy,

w historii chrześcijańskiej Europy.

Średniowieczny "mąż pobożny i rycerski" ze swoimi

zwyczajami został wyparty w czasach renesansu przez ideał

"wymownej pobożności" ("eloquens pietas" - Strum ze

Strassburga). Męża pobożnego i wymownego zastępuje w XVII

w. "galant homme" (Francja) i "gentleman" (Anglia) - mąż

staranny w ubiorze, wytworny w obyczajach, układny

w postępowaniu, swobodny w salonie, szarmancki wobec dam.

A w XVIII w., w czasach oświecenia idealnym człowiekiem jest

wykształcony obywatel (Konarski - "uczciwy mąż i dobry

obywatel"; Komisja Edukacji Narodowej, Piramowicz - "Taki

człowiek, aby i jemu i z nim było dobrze").

Większość form towarzyskich, jakie dziś jeszcze obowiązują,

korzeniami swymi (genetycznie) sięga do "galant homme'a

i gentlemana" z XVII w. oraz "uczciwego i oświeconego

obywatela" z XVIII w.

Ewolucja form towarzyskich, jaka się obecnie dokonuje, stoi

pod wpływem nowego ideału wzorczego człowieka, który

zaczął się zarysowywać w XIX w. na skutek panującego

wówczas liberalizmu i do dzisiejszego dnia krystalizuje się pod

wpływem ideału "człowieka zupełnie wolnego".

Tym samym historycznym prawom przemienności jakościowej

i ilościowej podlegają zwyczaje i formy towarzyskie mniejszych

grup społecznych, stanowych i zawodowych. Formy

towarzyskie duchownych zawdzięczają swoją częściową

odrębność, w zestawieniu z ogólnymi formami towarzyskimi,

historycznemu rozwojowi organizacji Kościoła, przepisom

prawa kościelnego oraz zwartości i solidarności stanowej

duchowieństwa.

Potrzeba form towarzyskich

Mówiąc o potrzebie form towarzyskich, mamy na myśli ich

znajomość i zachowywanie w życiu ogółu ludzi i w życiu osób

duchownych.

Słyszy się nieraz głosy nawołujące do lekceważenia przepisów

życia towarzyskiego lub nawet do całkowitego ich

wyeliminowania z życia, a zachwalające zupełną swobodę

w zachowaniu się. Są to jednak głosy nieuzasadnione

i niepoważne już choćby z tego względu, że formy towarzyskie

są niejako organicznym fenomenem kulturalnego rozwoju

człowieka. Gdyby one nie odpowiadały potrzebom człowieka,

gdyby nie ułatwiały życia, lecz je krępowały, na pewno nie

wytworzyłyby się w ogóle, a wytworzone nie nabrałyby mocy

obowiązującej (argument genetyczno-historyczny). .

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: