I              N  A  U  K  A     O     P  R  Z  E  S  T  Ę  P  S  T  W  I  E

1.       POJĘCIE PRZESTĘPSTWA

1.)     Przestępstwo à jest to czyn człowieka zabroniony przez ustawę pod groźbą kary jako zbrodnia lub występek, bezprawny, zawiniony i społecznie szkodliwy w stopniu wyższym niż znikomy

a.)     definicja formalna à czyn zabroniony przez obowiązującą ustawę (istotą przestępstwa jest niezgodność konkretnego czynu z odpowiednim ustawowym stanem)

b.)     definicja materialna à czyn zabroniony przez obowiązującą ustawę, który jest nadto społecznie szkodliwy (ustawa może zakazywać wyłącznie czynów społecznie szkodliwych) [w polskim KK]

2.)     na przestępstwo składa się:

a.)     czyn człowieka

b.)     zachowanie o znamionach określonych w ustawie karnej

c.)     karalność

d.)     bezprawność

e.)     społeczna szkodliwość

f.)      wina sprawcy

I.                     czyn karalny à czyn jest to działanie lub zaniechanie działania, zależne od woli danego człowieka, sterowane jego wolą

+ ! 1 à nie jest czynem zachowanie się człowieka pod wpływem przymusu bezwzględnego (vis absoluta), któremu nie mógł on się oprzeć i wobec tego nie było ono sterowane jego wolą (obezwładniony stróż)

+ ! 2 à nie jest też czynem zachowanie wynikające z fizjologicznej lub psychicznej niemożności podjęcia lub realizacji woli (np. w stanie paraliżu, w przypadkowym odruchu [nie dotyczy to odruchu zautomatyzowanego,  np. przyzwyczajenie do jazdy prawą stroną] )

Czyn karalny jest to termin prawa, który odnosi się tylko do zachowań ludzi, które zachodzą w warunkach wolnego wyboru postępowania i są wyrazem osobowości człowieka. Jest to czyn zabroniony przez ustawę jako:

·         przestępstwo lub przestępstwo skarbowe

·         wykroczenie określone w przepisach Kodeksu wykroczeń

II.                  karna bezprawność czynu à jest to sprzeczność z normami prawa karnego. Wiąże się z zabronieniem określonego zachowania przez ustawę karną i wyraża się w tym, że czyn jest zabroniony pod groźbą kary. Bezprawne jest zachowanie sprzeczne z normami prawa karnego

III.                społeczna szkodliwość czynu à jest to materialna treść przestępstwa (element merytoryczny). Możemy wyróżnić kilka koncepcji mierników społecznej szkodliwości:

1.)     przedmiotowa à o wysokości s.s. decydują okliczności obiektywne, a zwłaszcza wysokość wyrządzonej szkody

2.)     podmiotowa à obiektywna szkodliwość oceniana na tle niebezpieczeństwa sprawcy

3.)     przedmiotowo-podmiotowa à miernikami s.s. są przedmiotowe i podmiotowe elementy czynu, czyli strony podmiotowej

+ ! à znikoma społeczna szkodliwość czynu à nie stanowi przestępstwa czyn, którego społeczna szkodliwość jest znikoma

IV.                wina à w prawie karnym materialnym jest personalną (a więc zaadresowaną do konkretnej osoby) zarzucalnością popełnionego czynu. Granice tej zarzucalności określa ustawa, ustanawiając przesłanki winy i wskazując okoliczności wyłączające winę

·         przesłanki pozytywne winy à muszą być ustalane by przypisać sprawcy winę:

a.)     strona podmiotowa przestępstwa à zamiar popełnienia przestępstwa ( przy przestępstwach umyślnych) albo lekkomyślność lub niedbalstwo (przy przestępstwach nieumyślnych)

b.)     zdolność człowieka do ponoszenia winy à musi to być osoba, która osiągnęła określony wiek

·         przesłanki negatywne à okoliczności wyłączające winę:

a.)     niepoczytalność sprawcy

b.)     błąd

c.)     działanie na rozkaz

·         zasada winy (subiektywizmu) à  sprawca czynu zbronionego ponosi odpowiedzilność karną tylko wtedy, gdy z popełnienia czynu można postawić mu zarzut. To kiedy wina zachodzi (czyli kiedy można danej osobie postawić zarzut) określają przepisy obowiązującego prawa karnego. Podstawowym warunkiem zarzucalności winy jest przede wszystkim występowanie określonej więzi psychicznej między sprawcą a jego czynem (tzw. strona podmiotowa przestępstwa, jest ona podstawowym elementem winy). Dzieli się na:

-          winę umyślną

-          winę nieumyślną à sprawca może lub powinien przypuszczać, że jego zachowanie przyniesie takie skutki

+ ! à zasada winy jest w polskim prawie karnym wyrażona w art. 1. par. 3 KK à "nie popełnia przestępstwa  sprawca czynu zabronionego, jeżeli nie można mu przypisać winy w czasie czynu"

++ ! à "czyn zabroniony" à w KK oznacza to, że chodzi o czyn obiektywnie naruszający prawo karne, ale niekoniecznie przestępny (np. czyn popełniony przez niepoczytalnego)

Podział przestępstw

1.)     ze względu na podmiot:

a.)     przestępstwa powszechne à jest to takie przestępstwo, które każdy może popełnić (zaczyna się od "kto...")

b.)     przestępstwa indywidualne à jest to takie przestępstwo, które wymaga posiadania specjalnej cechy

-          indywidualne właściwe à ta szczególna cecha decyduje o bycie przestępstwa. Za takie przestępstwo odpowiada tylko osoba posiadająca szczególną cechę

-          indywidualne niewłaściwe à brak szczególnej cechy nie decyduje o tym, że nie ma przestępstwa, tylko o zmianie typu przestępstwa (o obostrzeniu lub złagodzeniu odpowiedzialności)

2.)     ze względu na ciężar gatunkowy:

a.)     Art. 7 KK dzieli przestępstwa na zbrodnie i występki

·         zbrodnia à czyn zagrożony karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy niż od 3 lat (jest to dolna granica zagrożenia ustawowego) albo karą surowszą

-          morderstwo

-          rozbój z użyciem broni lub innego niebezpiecznego przedmiotu

-          fałaszowanie pieniędzy

·         występek à czyn zagrożony karą przekraczającą 1 miesiąc pozbawienia wolności, 1 miesiąc ograniczenia wolności lub grzywny powyżej 30 stawek dziennych

+ ! 1 à dodatkowo KW zawiera wyłącznie wykroczenia :

-          wykroczenie à czyn, przy którym górne zagrożenie karą nie przekracza granic wymienionych w występku

3.)     ze względu na formę winy:

a.)     przestępstwa umyślne

b.)     przestępstwa nieumyślne

c.)     przestępstwa z winy kombinowanej (culpa dola exorta)

·         zbrodnie à są przestępstwami popełnionymi wyłącznie umyślnie

·         występki à mogą być popełnione zarówno umyśnie (milczenie ustawy oznacza, że dany występek jest umyślny) jak i nieumyślnie (nieumyślność występku musi być wyraźnie określona w ustawie przez użycie słowa: "nieumyślnie" lub innego zwrotu określającego winę nieumyślną, np. "powinien i może przypuszczać")

4.)     ze względu na formę czynu:

a.)     czyny mogą być popełnione tylko przez działania, np. gwałt, czynna napaść na funkcjonariusza

b.)     czyny mogą być popełnione tylko przez zaniechanie działania, np. nie udzielenie pomocy, nie zawiadomienie o przestępstwie

c.)     czyny mogą być popełnione przez działanie lub przez zaniechanie, np. fałszywe zeznania (kwestia interpretacji: sprawca zeznaje nieprawdę lub sprawca zataja prawdę)

d.)     przestępstwa trwałe à gdy w opisie czynu utrzymuje się pewien stan rzeczy (rozpijanie małoletniego, pozbawienie wolności)

e.)     przestępstwa wieloczynowe à gdy na opis przestępstwa składa się kilka czynów

f.)      przestępstwa wieloosobowe à np. bójka, pobicie

5.)     ze względu na znamię skutku:

skutek à zmiana w świecie zewnętrznym, choćby przemijająca, będąca wynikiem zachwania się sprawcy

a.)     przestępstwa materialne à jeżeli określony skutek należy do znamion przestępstwa. Takimi skutkami odnoszącymi się do przestępstw materialnych są np.:

-          uszkodzenie rzeczy

-          uszczerbek na zdrowiu

-          pożar

-          bezpośrednie niebezpieczeństwo dla życia

-          pozbawienie człowieka wolności

-          obawa

b.)     przestępstwa formalne à jeżeli przestępstwo polega po prostu na określonym zachowaniu się, np.:

-          nieudzielenie pomocy

-          nakłanianie do uprawiania nierządu

-          fałszywe zeznania

6.)     ze względu na typ przestępstwa:

a.)     typ podstawowy à typ przestępstwa będący punktem wyjścia

b.)     typ kwalifikowany à typ nowo utworzony po dodaniu do typu podstawowego dodatkowych znamion (z reguły zawarty w następnym paragrafie artykułu KK) tj. gdy jego zagrożenie karą jest surowsze

c.)     typ uprzywilejowany à typ nowo utworzony, jego zagrożenie karą jest łagodniejsze

7.)     ze względu na tryb ścigania:

a.)     publicznoskargowe à przestępstawa ścigane z oskarżenia publicznego. Większość przestępstw, ich ściganiem zajmuje się oskarżyciel publiczny działający w imieniu państwa

+ ! à przestępstwa wnioskowe à niektóre przestępstwa publicznoskargowe mogą być ścigane wyłącznie wtedy, gdy pokrzywdzony złoży wniosek o ściganie

b.)     prywatnoskargowe à przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego. Np. zniesławienie, zniewaga, naruszenie nietykalności cielesnej, ściaganie tych przestępstw jest w zasadzie prywatną sprawą pokrzywdzonego (prokurator może się dołączyć i wszcząć postępowanie z urzędu)

2.       STRUKTURA PRZESTĘPSTWA (ustawowe znamiona à zespół cech tworzących typ przestępstwa)

1.)     podmiot przestępstwa (sprawca)

2.)     przedmiot przestępstwa (przedmiot ochrony, przedmiot zamachu)

3.)     strona podmiotowa (wina, motywacja)

4.)     strona przedmiotowa (zabronione zachowanie i skutek lub okoliczności)

Podmiot przestępstwa

wiek sprawcy

...