Chomsky - Świat wg Chomsky'ego - 1.pdf - Galeria - jerzyperski

Ś W I A T W E D Ł U G

NOAMA CHOMSKY’EGO

W Y B Ó R T E K S T Ó W

część I

ZIELONA GRA 2002

[Pewne] prawdy i mity na temat retoryki wolnego rynku

(fragmenty)

Mało który dzień mija bez przyklaskiwania ekscytującej nowej idei Nowego Światowego Porządku: kapitalizmu

wolnorynkowego, który wyzwoli energie aktywnych i kreatywnych ludzi, z korzyścią dla wszystkich. Euforia

sięgnęła szczytu gdy Clinton delektował się triumfem NAFTY (North-American Free Trade Agreement, czyli

Północnoamerykańskie Porozumienie o Wolnym Handlu) na szczycie Azji i Pacyfiku w Seattle, gdzie wyłoŜył swoją

"wielką wizję dla Azji" i zgromadził przywódców politycznych aby "głosić pochwałę otwartych rynków i aby

zabezpieczyć obecność Ameryki w najszybciej rozwijającej się na świecie wspólnocie gospodarczej". To moŜe być

największy zwrot w amerykańskiej polityce wobec Azji od czasów II wojny światowej, zauwaŜył David Sanger.

Clinton przedstawił "nową wizję" "wiwatującemu tłumowi wewnątrz ogromnego hangaru samolotowego firmy

Boeing - modelu dla firm z całej Ameryki, którego interesy z Azją kwitną" - z planami na "wielomilionowe i

tworzące nowe miejsca pracy inwestycje poza Stanami Zjednoczonymi, na skalę, która skonfunduje oponentów

NAFTY".

Zapomniano wspomnieć o pewnym fakcie: Boeing stanowi równieŜ model radykalnej ingerencji państwa w celu

osłonięcia prywatnych zysków przed regułami rynku. Firma ta nie byłaby głównym amerykańskim eksporterem, i

prawdopodobnie przestała by istnieć, gdyby nie ogromne subsydia ze środków publicznych pompowane w nią za

pośrednictwem NASA i Pentagonu, czyli instytucji w duŜej mierze stworzonych po to, aby pełnić taką funkcję

wobec przemysłu zaawansowanych technologii. Doktryna Clintona oznacza więc, Ŝe podatnicy powinni zaoferować

inwestorom i ich pośrednikom środki przeznaczone na cele socjalne, a środki te naleŜy zabezpieczyć w tych totali-

tarnych instytucjach przed jakąkolwiek ingerencją ze strony społeczeństwa, czy teŜ pracowników, i powiększać

udziały na rynku oraz zyski z "tworzących nowe miejsca pracy inwestycji" podejmowanych wedle własnego uznania.

"Same Chiny kupują obecnie jeden na sześć samolotów Boeing'a" kontynuuje Sanger. Odkładając górnolotną

retorykę na bok, jedynym osiągnięciem Clintona na tym szczycie było otwarcie drzwi dla eksportu większej ilości

amerykańskich towarów do Chin, oczekując Ŝe będzie to "magiczny eliksir, który moŜe uleczyć wiele z bolączek

amerykańskiej gospodarki" (Apple). Clinton zaaranŜował sprzedaŜ do Chin superkomputerów i generatorów energii

nuklearnej; ich producenci (Cray, GE) są równieŜ jednym z głównych beneficjantów subsydiowanego przez państwo

systemu prywatnego zysku, a towary te mogą być wykorzystane do produkcji broni jądrowej i pocisków. [...]

JednakŜe urzędnicy administracji Clintona orzekli, Ŝe "nie ma powiązania" pomiędzy sprzedaŜą superkomputerów i

generatorów nuklearnych a problemem rozprzestrzeniania się broni jądrowej. Decyzja ta ilustruje "zupełnie odmien-

ne pojęcie bezpieczeństwa narodowego", które "pociąga Clintona od czasu, kiedy minęło zagroŜenie komunizmem".

[...] Stwierdzono równieŜ "brak powiązania" z kwestią praw człowieka. [...]

Wkrótce po ogłoszeniu z fanfarami nowej inicjatywy eksportowej Clintona, ogień zabił 81 robotników w fabryce,

w której, wedle słów jej rzecznika, zamknięto drzwi i okna, aby "utrzymać ludzi wewnątrz fabryki w czasie godzin

pracy". Następnego dnia, w New York Times, pod przewodnim artykułem pt. "Clinton promuje otwarte rynki na

Szczycie" ukazała się krótka notka informująca o "śmiertelnych wypadkach z powodu wybuchu ognia i trujących

gazów", które zabiły 100 robotników w "kwitnącej prowincji Guandong", okrzykniętej powszechnie modelem

wolnego rynku. [...]

Wielką nadzieją na wschodzie Europy jest Polska, gdzie po 1989 r. stopniowo załamująca się gospodarka w

końcu zaczęła odbijać od dna.

Kraj ten przypomina inne historie "sukcesu" krajów Trzeciego Świata, nie tylko tym, Ŝe rozpościera się tam otchłań

pomiędzy duŜym bogactwem i masowym ubóstwem oraz tym, Ŝe dostarcza on niezwykle taniej siły roboczej

pozwalającej zachodnim inwestorom na obniŜanie płac i redukcję świadczeń socjalnych w swoich krajach, ale takŜe

powielaniem sprawdzonych w Trzecim Świecie wzorów w najdrobniejszych szczegółach. Zagranicznym doradcą

Polski był profesor Harvardu Jeffrey Sachs [udzielał się później w Rosji]. Zdobył sławę pomagając wyreŜyserować

cud gospodarczy w Boliwii: sukces makroekonomiczny i ludzką katastrofę. Boliwijczycy znoszą realia społeczne,

Zachód przyklaskuje statystykom, nieświadom tego, Ŝe ten sukces statystyczny opiera się w duŜej mierze na gwał-

townym wzroście produkcji narkotyków, które mogą stanowić główne źródło dochodów z eksportu. Sachs przeniósł

się następnie do Polski, która dostarcza obecnie Zachodniej Europie najwyŜszej jakości narkotyków, (juŜ w 1991 to

20% skonfiskowanej tam amfetaminy w por. z 6% w końcu lat 80-tych). Polska moŜe być równieŜ największym

punktem przerzutowym dla narkotyków z Ameryki Centralnej, Afganistanu i złotego trójkąta z Południowo-

wschodniej Azji, chociaŜ handel narkotykami w tym kraju równieŜ wzrósł znacząco, jak donosi Raymond Bonner.

Ambasador Kostaryki w Polsce został aresztowany na lotnisku w Warszawie wraz z czystą heroiną wartą prawie

milion dolarów, a oszałamiającą ilość 1,2 tony kokainy z Kolumbii, gdzie kartele narkotykowe wynajmują polskich

kurierów do szmuglowania kokainy na Zachód, przechwycono w St. Petersburgu. Kraje Azji centralnej naleŜące

kiedyś do byłego Związku Radzieckiego prawdopodobnie wkrótce równieŜ staną się duŜymi producentami narkoty-

ków.

Ten standardowy wzór rozwoju pod zachodnią kuratelą, pewnie jeden z najbardziej przekonywujących przykła-

dów maksymalnego i skutecznego wykorzystania własnych zasobów w warunkach wolnorynkowych, zasługuje na

większy szacunek niŜ ten, którym się cieszy.

Tymczasem wymogi rynku zachowują swój tradycyjny podwójny aspekt: są surowe dla ofiar, odmiennie niŜ dla

zwycięzców. GM zakupiło fabrykę samochodów w pobliŜu Warszawy, ale "pod ustalonym "pod stołem" warunkiem,

Ŝe polski rząd zapewni firmie 30% ochronną taryfę celną" (Alice Amsden). Podobnie Volkswagen - "zbija kapitał na

taniej sile roboczej" budując w Czechach samochody na eksport na Zachód, ale do "krętej drogi do wolnego rynku"

naleŜy równieŜ "bardzo atrakcyjny układ", dzięki któremu VW był w stanie gromadzić zyski "pozostawiając cze-

skiemu rządowi długi i trwałe problemy związane z usuwaniem zanieczyszczeń środowiska", podczas gdy "sztywne

taryfy" gwarantują zyski inwestorom zagranicznym. Daimler-Benz wynegocjował równie atrakcyjny układ z Alba-

nią, godzien norm przewidzianych dla Trzeciego Świata.

Byłym państwom bloku wschodniego coraz mniej brakuje do sprostania zachodnim standardom stosowanym

wobec zaleŜnych krajów Trzeciego Świata.

* * *

Dług, narkotyki i demokracja

Z Noamem Chomsky'm dla NACLA Report on the Americas (12.03.1999) rozmawia Maria Luisa

Mendonca

Jak Pan widzi problem długu zagranicznego Trzeciego Świata? Jakie mechanizmy sprawiają, Ŝe te kraje uzaleŜ-

niają się coraz bardziej od międzynarodowych instytucji finansowych?

Po pierwsze trzeba pamiętać, Ŝe to zadłuŜenie nie jest problemem ekonomicznym. To problem polityczny. Dług

ten jest wytworem ideologicznym. Powiedzmy, Ŝe poŜyczę od Pani pieniądze i wpłacę je na konto w banku szwaj-

carskim, albo kupię mercedesa, a potem powiem: "Przykro mi - nie mam pieniędzy. Niech ktoś inny spłaci". Tak nie

moŜna. Jeśli ja zaciągam dług, to ja muszę go spłacić. Weźmy dług brazylijski. Kto go zaciągnął? Nie chłopi, nie

robotnicy. W rzeczywistości ogromna większość społeczeństwa Brazylii nie miała nic wspólnego z długiem, a teraz

wymaga się od nich, by go spłaciła. To tak, jakby ktoś wymagał od Pani, by spłaciła mój dług, bo wydałem te

pieniądze na coś innego. Jeśli więc jest jakiś dług - a honoruje się zasady kapitalizmu - to dług powinien być spłaco-

ny przez tych, którzy go zaciągnęli. W tym przypadku - wojskowi dyktatorzy, część obszarników i wielkich bogaczy.

Dług Brazylii, tak jak większość zadłuŜenia Ameryki Łacińskiej, jest porównywalny swoją skalą do ucieczki

kapitału. Jest więc łatwy sposób spłaty długu: ściągnąć te pieniądze z powrotem.

Jest i inne pytanie: czy kraje zadłuŜone powinny w ogóle coś spłacać? Prawne pojęcie "długu nieznośnego"

(odious debt), mocno juŜ zakorzenione w prawie międzynarodowym, stanowi, Ŝe państwa nie muszą go spłacać.

Kiedy Stany Zjednoczone "wyzwoliły" Kubę w 1898 r., tzn. zapobiegły wyzwoleniu się tego kraju, uniewaŜniły dług

kubański wobec Hiszpanii odwołując się do pojęcia długu nieznośnego, jako Ŝe był on narzucony Kubie w warun-

kach podporządkowania i dominacji, nie mając z tego powodu Ŝadnej mocy prawnej. Inne takie przypadki rozstrzy-

gane były poprzez międzynarodowy arbitraŜ. Jakieś 20 lat później Kostaryka odmówiła spłaty długu wobec Royal

Bank of Canada twierdząc, Ŝe była to poŜyczka niesprawiedliwa. Arbiter, sędzia Sądu NajwyŜszego USA i były

prezydent William H. Taft, wydał wyrok przeciwko Anglii - ówczesnej władzy zwierzchniej Kanady - a na korzyść

Kostaryki, poniewaŜ dług został narzucony Kostarykańczykom w warunkach niesprawiedliwego podporządkowania

i nie miał z tego powodu mocy prawnej. Według tego standardu, jest bardzo niewiele długu w Trzecim Świecie.

Ekonomistka, która jest teraz amerykańskim Dyrektorem Wykonawczym w Międzynarodowym Funduszu

Walutowym, Karen Lissakers, zauwaŜyła kilka lat temu, Ŝe stosowane wtedy przez Waszyngton zasady, "jeśli

byłyby zastosowane dzisiaj, wyeliminowałyby znaczną część zadłuŜenia Trzeciego Świata", poniewaŜ było ono

narzucone w sytuacji podporządkowania. Wydaje mi się, Ŝe właściwym sposobem podejścia do zadłuŜenia jest

stwierdzenie, iŜ dla znacznej większości społeczeństwa nie ma Ŝadnego długu. Oni nie mają nic do spłacenia. Nie

mieli nic wspólnego z zaciągnięciem go, nie mieli z niego Ŝadnych korzyści - właściwie nawet mogli na nim ucier-

pieć - więc dlaczego mają go spłacać? To nie ma sensu. Jeśli ktoś ma go spłacić, to ci, którzy go zaciągnęli.

Jest teŜ kwestia tego, czy ten dług cokolwiek w ogóle oznacza. Cała idea długu to koncept ideologiczny mający

wiele wspólnego ze stosunkami władzy.

Nie wolno nam pomijać stosunków władzy, one istnieją. Jeśli ktoś stoi nad Panią z pistoletem w ręku, to nie moŜe

Pani powiedzieć: "To bezprawie, odmawiam zrobienia tego, co kaŜesz". Musi Pani to przyjąć. Przy istniejących

stosunkach władzy, nie ma innego wyjścia, niŜ spłata tego długu, który zresztą nie jest długiem, tylko zasadniczo

formą rabunku. Czasem trzeba zaakceptować rabunek i to właśnie stało się z długiem Trzeciego Świata. Właściwym

podejściem jest zakwestionowanie postępowania ludzi z owym symbolicznym pistoletem, ludzi z krajów bogatych.

To oni muszą uznać, Ŝe nie ma Ŝadnego długu i schować pistolet.

To się wiąŜe z innymi problemami. Od czasów kolonizacji, społeczeństwa latynoskie nie były w stanie kontrolo-

wać swoich klas bogaczy. Oni nie płacą podatków i nie mają obowiązków. Ameryka Łacińska ma zupełnie inny

rozkład konsumpcji, niŜ Azja Wschodnia. Jest import w krajach latynoskich, ale jest to zazwyczaj import towarów

luksusowych dla małej grupy bogatych elit. Ma miejsce, powodowany przez bogatych, odpływ kapitału za granicę.

Inaczej jest w Azji Wschodniej, gdzie od 30 czy 40 lat importuje się towary inwestycyjne, aby budować gospodarkę.

Jest tam stosunkowo egalitarnie - nie całkowicie, ale znacznie bardziej, niŜ w Ameryce Łacińskiej. Bogaci w Azji

Wschodniej mają obowiązki. Płacą podatki, nie wolno im - przynajmniej do niedawna nie było wolno - eksportować

kapitału, oraz są zmuszani przez silne państwo do wnoszenia wkładu w rozwój społeczeństwa. To po prostu nie ma

miejsca w Ameryce Łacińskiej.

Inną róŜnicą, teŜ datującą się do czasów kolonialnych, jest to, Ŝe więzy między krajami latynoskimi są bardzo

słabe. Kraje te są indywidualnie powiązane z zewnętrznym mocarstwem. W zeszłym wieku była to Francja czy

Anglia, teraz - Stany Zjednoczone. Jednak interakcja między poszczególnymi państwami jest bardzo ograniczona, a

w wielkim kraju, jak Brazylia, nie ma nawet dobrze rozwiniętych połączeń wewnętrznych. Te państwa są ukierun-

kowane na zewnątrz, tak więc infrastruktura, kultura, import i wszystko inne jest rozczłonkowane i ma odniesienie

do mocarstw imperialnych. Jeśli nie pokona się tych problemów wewnętrznych, nie ma mowy o pozbyciu się owego

pistoletu wycelowanego w głowy tych ludzi. Jeśli się je pokona, to Ameryka Łacińska, jako całość, będzie mogła po

prostu odmówić spłaty długu, tak jak USA odmówiły spłaty długu kubańskiego Hiszpanii.

Jednak dzisiaj kraje nie są winne pieniędzy konkretnemu państwu. Większość długu jest kontrolowana przez

instytucje finansowe, takie jak MFW.

Tak, ale to po prostu inna forma rabunku. Działalność MFW to metoda spłacania inwestorów i transferu ryzyka

do podatników z krajów bogatych. Mamy dwa rodzaje rabunku: społeczeństwa w krajach poŜyczających są ograbia-

ne przez programy oszczędnościowe, podczas gdy podatnicy w krajach bogatych są równieŜ ograbiani. Nie jest to tak

powaŜne dla tych drugich, poniewaŜ są bogatsi, ale i tak są ograbiani. MFW uspołecznia ryzyko.

To jest waŜne. Ludzie inwestują w Trzeci Świat, bo zyski są wysokie. W systemie rynkowym zyski są wysokie, gdy

ryzyko jest wysokie. Te dwie rzeczy są pozytywnie skorelowane: im większe ryzyko, tym większy zysk. Jednak w

tym wypadku ryzyko prawie nie występuje. Prywatni inwestorzy inkasują olbrzymie zyski z ryzykownych inwesty-

cji, ale poprzez międzynarodowe instytucje finansowe mają zapewnione darmowe "ubezpieczenie od ryzyka".

Struktura systemu sprawia, Ŝe ci, którzy poŜyczają nie muszą spłacać - zmuszają do tego społeczeństwo, choć to nie

ono poŜyczyło, a ci, którzy inwestują - nie przyjmują ryzyka, poniewaŜ przenoszą je na swoje społeczeństwo. Tak

właśnie działają systemy rynkowe, poprzez uspołecznienie ryzyka i kosztu, a MFW odgrywa rolę "egzekutora

społeczności kredytodawców" - jak ujmuje to Lissakers.

Jakie są tego konsekwencje dla demokracji? W ciągu ostatnich 20 lat, władzę włoŜono w ręce kapitału, tak więc

banki, inwestorzy, spekulanci i instytucje finansowe określają politykę. Liberalizacja przepływów finansowych

stwarza to, co niektórzy ekonomiści nazywają "faktycznym senatem": jeśli prywatnym inwestorom nie podoba się to,

co jakiś kraj robi, to mogą wycofać swoje pieniądze. W rezultacie więc definiują oni politykę rządu. To jest celem

liberalizacji.

Nie ma w tym nic nowego. Kiedy w połowie lat 40. stworzono system z Bretton Woods - międzynarodowy

system finansowy - fundamentalną jego częścią była regulacja przepływów finansowych. Miało to na celu utrzymy-

wanie kursów głównych walut w ustalonym, wąskim paśmie, aby uniemoŜliwić spekulację nimi. Ustalono teŜ

ograniczenia na ucieczkę kapitału, a były ku temu dobre powody.

Rozumiano, Ŝe liberalizacja przepływów kapitałowych szkodzi gospodarce. Od kiedy zaczęto liberalizację kapitału

około 25 lat temu, cała gospodarka światowa stoczyła się powaŜnie. Jest jednak waŜniejszy argument, który wyarty-

kułowano w Bretton Woods: kiedy pozwoli się na wolny przepływ kapitału, osłabia się demokrację i państwo

dobrobytu. Gdy rząd jest "nieracjonalny" - gdy decyduje się zrobić coś dla społeczeństwa, a nie dla zagranicznych

inwestorów, tak jak zrobił np. Itamar Franco, kiedy odmówił spłaty długu swojej prowincji centralnemu rządowi

Brazylii, to moŜna go ukarać wycofując kapitał. Tak więc celem liberalizacji kapitału i jej efektem jest podkopanie

demokratycznej kontroli i programów socjalnych. Zapewnia ona, Ŝe polityka zmierzać będzie do wzbogacenia

inwestorów, posiadaczy kapitału, który staje się coraz bardziej spekulacyjny i szkodliwy dla gospodarki.

W Unii Europejskiej władza dana szefom banków centralnych jest olbrzymia. Oni ustalają politykę. To bardzo

groźna broń przeciwko demokratycznej kontroli podejmowania decyzji w kaŜdej dziedzinie, a dzieje się to coraz

wyraźniej. Jest to przewidywalny - i z pewnością zamierzony - rezultat liberalizacji przepływów kapitałowych.

Był o tym ciekawy artykuł w The Wall Street Journal kilka dni temu, porównujący Meksyk z Brazylią. Była w nim

mowa o tym, Ŝe Meksyk to "cud gospodarczy" - wszystkie liczby wyglądają dobrze, makroekonomiczne dane

statystyczne są doskonałe, stopa wzrostu idzie w górę, inflacja jest niska - po prostu świetnie, stosują się do wszyst-

kich reguł. Nadmieniono, Ŝe jest tylko jeden problem: populacja cierpi. Stopa ubóstwa pnie się w górę - zawsze była

wysoka - ale sytuacja jeszcze się pogarsza. Rozszerza się głód, ludzie nie mają pracy; ludność bardzo cierpi, ale

nazywa się to "cudem gospodarczym". Nie ma w tym nic zaskakującego. Kiedy Brazylia była ulubienicą międzyna-

rodowych inwestorów, rządzący tym krajem generałowie powiedzieli: "Gospodarka ma się dobrze - tylko ludzie

nie".

W artykule było następnie pytanie: "Jak to się dzieje, Ŝe Meksyk tak dobrze się zachowuje? Dlaczego stosuje się do

wymagań MFW, które prowadzą do tych wszystkich skutków?" Odpowiedziano, Ŝe powodem jest to, iŜ w Meksyku

jest dyktatura i dlatego moŜna zmusić społeczeństwo do zaakceptowania reguł z zewnątrz.

Potem w artykule napisano "Spójrzmy na Brazylię - tu będziemy mieli pewne kłopoty". Brazylia jest bardziej

rozprzęŜona, bardziej demokratyczna, ludzie nie stosują się automatycznie do reguł, zmuszeni do tego przemocą.

Kiedyś się stosowali, w dobrych czasach za rządów generałów, ale teraz nie wszystko działa tak dobrze. Tak więc

moŜe - pisano w artykule - z Brazylią trudniej będzie sobie poradzić, niŜ z Meksykiem.

Gospodarczy ascetyzm i to, co się nazywa "finansową dyscypliną" moŜna narzucić społeczeństwu tylko siłą.

Społeczeństwo bardziej demokratyczne nie zaakceptuje tego i dlatego reform nie moŜna wtedy tak łatwo wprowa-

dzić. Weźmy standardowe ksiąŜki o historii międzynarodowego systemu finansowego. W niedawno wydanej takiej

ksiąŜce, ekonomista Barry Eichengreen zauwaŜa, Ŝe w końcu XIX i na początku XX wieku przepływ inwestycji

kapitałowych i handlu w stosunku do wielkości gospodarki nie był znacząco inny, niŜ dzisiaj. W kategoriach brutto,

globalizacja wróciła do poziomu sprzed I Wojny Światowej. Są jednak oczywiście ogromne róŜnice. Jedna z nich,

zauwaŜa autor, polega na tym, Ŝe inwestorzy w okresie przed tą wojną mogli być pewni, iŜ waluty pozostaną

stabilne, poniewaŜ w razie jakichś kłopotów koszt dostosowania mógł być narzucony społeczeństwu. To właśnie

dzieje się w Meksyku - przenoszenie cierpienia na społeczeństwo, aby zapewnić wysokie zyski inwestorom i

lokalnym elitom.

Zdaniem Eichengreena, w XX wieku zaszły zmiany. Pojawiły się w parlamentarne partie robotnicze i związki

zawodowe, rozszerzono prawo wyborcze i kraje stały się bardziej demokratyczne, więc rządy nie mogły juŜ narzucać

finansowej dyscypliny bezbronnym społeczeństwom. Pisze on, Ŝe to było głównym powodem utworzenia systemu z

Bretton Woods w takim kształcie, w jakim powstał. Rządy musiały wprowadzić ograniczenia i regulacje przepływu

kapitału w odpowiedzi na to, Ŝe kraje bogate i uprzemysłowione stały się bardziej demokratyczne. Ten argument

moŜna rozciągnąć na teraźniejszość: w miarę eliminacji tych ograniczeń zmusza się państwa, aby stawały się mniej

demokratyczne. Te dwie rzeczy idą w parze. Nie da rady wprowadzić reform w stylu meksykańskim, powodujących

cierpienie większości społeczeństwa, po to, aby spłacić zagranicznych inwestorów, chyba Ŝe siłą. To właśnie jest

problem, przed którym stoi Brazylia.

Powiedział Pan, Ŝe kontrola nad surowcami naturalnymi jest sposobem rządzenia społeczeństwem. Jak pan widzi

ten problem, biorąc pod uwagę to, Ŝe jednym z najwaŜniejszych środków kontroli stosowanej przez MFW przy

udzielaniu poŜyczek jest wymóg prywatyzacji przemysłu narodowego?

MFW oznacza, oczywiście, Stany Zjednoczone. Fundusz w zasadzie stosuje się do polityki USA, która nie jest

znów tak odmienna od polityki Anglii, Francji, czy Niemiec. Zasadnicze zamierzenia USA wobec Ameryki Łaciń-

skiej zostały wyraŜone całkiem wyraźnie w 1945 roku. To wtedy właśnie tworzono nowy ład światowy. Do czasu II

Wojny Światowej Stany Zjednoczone, choć były najbogatszym krajem na świecie, nie odgrywały waŜnej roli na

scenie międzynarodowej. Były raczej graczem regionalnym. Jednak po II Wojnie Światowej było jasne, Ŝe przejmą

kontrolę nad większością świata.

W odniesieniu do Półkuli Zachodniej niczego nie owijano w bawełnę: teraz nareszcie zrealizujemy Doktrynę

Monroe'go. Do tego czasu nic nie mogliśmy zrobić, poniewaŜ Wielka Brytania i Francja były silnymi konkurentami.

Teraz jednak wyrzucimy Brytyjczyków oraz Francuzów i sami zajmiemy ich miejsce. WyraŜano to jasno: to jest

"nasz mały region", który będziemy kontrolować. Na konferencji państw tej półkuli w meksykańskim Chapultepec w

lutym 1945 roku, Stany Zjednoczone obwieściły nowe prawo. Narzuciły one tzw. Kartę dla Ameryk, która zabraniała

"gospodarczego nacjonalizmu" - czyli rozwoju w kierunkach ustalonych przez poszczególne kraje. Tak więc na

przykład Brazylii wolno było realizować tzw. "rozwój komplementarny", ale nie rozwój konkurencyjny. Innymi

słowy, Brazylia mogła rozwinąć swój przemysł stalowy, ale nie mogła wytwarzać niczego wysokiej jakości, jak stal

specjalistyczna, którą produkowały USA.

W kwestii surowców Stany Zjednoczone były zatroskane tym, co nazywały "filozofią nowego nacjonalizmu", ich

zdaniem rozpowszechniającą się w całej Ameryce Łacińskiej, a która głosiła, Ŝe - cytuję - "pierwszymi beneficjan-

tami eksploatowania surowców kraju powinna być ludność tego kraju". Rząd amerykański uznał, Ŝe nie moŜe na to

pozwolić, poniewaŜ pierwszymi beneficjantami surowców danego kraju muszą być amerykańscy inwestorzy.

Zdecydował teŜ, Ŝe musi wybić ludziom z głów tę ideę, Ŝe przede wszystkim ludność tych krajów powinna czerpać

korzyści z surowców. Musimy "ochraniać nasze surowce" - powiedział George Kennan, szef personelu planistyczne-

go w Departamencie Stanu, odnosząc się do "naszych surowców", które akurat zlokalizowane są gdzie indziej. Stany

Zjednoczone sprzeciwiały się państwowej własności przemysłu, obawiając się, Ŝe mógłby on uwzględniać interes

publiczny. MFW reprezentuje tę politykę. Realizuje ją od 50 lat.

Jak to działa moŜna zaobserwować na przykładzie sposobu, w jaki USA postępowały z Gwatemalą. O Gwatemali

było ostatnio głośno z powodu opublikowania raportu Komisji Prawdy ONZ. Jednym z zasadniczych punktów

raportu było to, Ŝe Stany Zjednoczone i wielkie korporacje narzuciły Gwatemali stosunki społeczno-gospodarcze. To

jest źródło problemów. Nie chodzi jedynie o wspierany przez USA zamach stanu w 1954 roku. Oczywiście ten

zamach stanu, zorganizowany przy pomocy CIA, zrobiono w jakimś celu: celem było utrzymanie tych społeczno-

gospodarczych stosunków. Odnosi się to zresztą do całego kontynentu. Stany Zjednoczone usiłują wymusić te

stosunki zarysowane w Karcie dla Ameryk i licznych innych dokumentach wewnętrznych.

Prywatyzacja odgrywa kluczową rolę w tym systemie. Właśnie to dzieje się teraz w Azji Wschodniej. Cały Zachód,

ale USA w szczególności korzystają z gospodarczego kryzysu w Azji Wschodniej, poniewaŜ mogą wykupywać

aktywa finansowe i przemysłowe, które teraz poszły pod młotek. Te aktywa były wypracowane przez miejscowych

robotników i przemysłowców, lecz teraz będą zgarnięte przez Merrill Lynch i innych po bardzo niskiej cenie,

poniewaŜ gospodarki krajów azjatyckich są w zapaści. Liberalizacja kapitału odegrała w tym duŜą rolę. Korea

Południowa, która miała bardzo silną gospodarkę - nie było to przyjemne miejsce, ale gospodarka była silna - została

zmuszona do liberalizacji przepływów kapitałowych na początku lat '90 i w ciągu kilku lat spowodowało to upadek

tej gospodarki, czego naleŜało oczekiwać. DuŜe przepływy spekulacyjne, duŜe odpływy finansowe, załamanie - i

przyjście zachodnich korporacji i firm inwestycyjnych wykupujących to, co zostało.

Jakich form kontroli uŜywają teraz Stany Zjednoczone w porównaniu z okresem Zimnej Wojny? Kim są dzisiejsi

wrogowie i jak są tworzeni?

Zimna wojna była przydatna ideologicznie. Zawsze, kiedy popełniało się jakieś okrucieństwa, moŜna było

powiedzieć: "No cóŜ - zimna wojna". Weźmy Gwatemalę. W kaŜdym artykule gazetowym piszą: "Tak, to był błąd.

Ale przecieŜ trwała zimna wojna, więc czego oczekiwaliście? Gwatemala i Ameryka Środkowa były frontami zimnej

wojny".

W rzeczywistości, Ameryka Środkowa nie była Ŝadnym frontem zimnej wojny - nie było tam Ŝadnego Rosjanina na

horyzoncie! Mówienie, Ŝe Kuba była zaangaŜowana, to tak, jakby powiedzieć, Ŝe Europa Wschodnia była frontem

zimnej wojny, bo Luksemburg popierał drugą stronę. To śmieszne. USA miały Amerykę Środkową w kieszeni. Nie

Chomsky - Świat wg Chomsky'ego - 1.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: