Pervin7b.doc

Pervin

Rozdział 7

NIEŚWIADOMOŚĆ

Nieświadomość - treści i procesy niedostępne świadomości, ale mające potencjalny wpływ na funkcjonowanie psychiki, w jej skład wchodzą m.in. myśli i uczucia

Badacze mają skrajne poglądy na nieświadomość -     Freud - nieświadomość nami kieruje

-                                                                                                                                                                 Bandura - nieświadomość istnieje, ale ma niewielki wpływ na nas, "zazwyczaj wiemy, co myślimy", a skoro tak to możliwe jest badanie osób przez kwestionariusze i samoopisy

Przykłady procesów nieświadomych

1)      Spostrzeganie podprogowe - są dowody na podprogowe spostrzeganie obrazów i rejestrowanie dźwięków (słuchanie dychotomiczne) Przekazy podprogowe nie są w stanie nakłonić nas do czegoś, czego zwykle nie robimy ("kup Coca-Colę") lub zmienić nasze dotychczasowe nawyki.

2)      Pamięć ukryta - szybciej uczymy się czegoś, czego wyuczyliśmy się wcześniej, choć już tego nie pamiętamy i nie jesteśmy w stanie odtworzyć

3)      Zjawisko rozszczepienia - ważne aspekty funkcjonowanie osobowości nie są uświadamiane i nie są zintegrowane z resztą osobowości, dotyczy to np. ludzi z osobowością wieloraką (kiedyś zaburzenie to było bardzo rzadkie, teraz pojawia się coraz częściej), ale zdarza się także nam, gdy nie pamiętamy np. fragmentów długiej podróży. Zjawisko to występuje też np. u żołnierzy, którzy nie pamiętają przebiegu bitwy. Podając lek o nazwie "surowica prawdy" (sodium pentothal) można te wspomnienia przywrócić.

4)      Ślepota czynnościowa - niektórzy pacjenci z uszkodzonym mózgiem mówią, że nie widzą, a daną czynność wykonują tak, jakby widzieli normalnie. Może też wystąpić ślepota histeryczna - niezdolność do widzenia pomimo braku uszkodzeń.

5)      Hipnoza - zmiana stanu świadomości pod wpływem działania innej osoby. Nieświadomość działa także w tzw. sugestii posthipnotycznej, gdy badany po przebudzeniu nieświadomie wykonuje polecenia.

6)      Ukryte słuchanie - operowani będący pod wpływem narkozy słyszą to, co mówią lekarze choć nie potrafią tego powtórzyć po obudzeniu, a to co usłyszeli ma wpływ na ich zachowanie.

7)      Powiedzieć więcej niż się wie - podejmujemy decyzje a potem szukamy wyjaśnienia dlaczego tak zrobiliśmy, choć nie jesteśmy świadomi prawdziwych motywów. Jest to widoczne np. przy zakupach - niby kupujemy coś ze względy na markę a tak właściwie to dlatego że leżało na półce na wysokości naszych oczu.

8)      Warunkowanie bez udziału świadomości - wpływ nieświadomości widać np. przy generalizowaniu. Warunkowanie bez świadomości ma też miejsce przy zastępczym uczeniu się.

9)      Procesy automatyczne (rutynowe) - pewnych rzeczy uczymy się świadomie a innych nie (np. gramatyka języka ojczystego). Nawet rzeczy, których nauczyliśmy się przy udziale świadomości mogą ulec automatyzacji i wykonywanie ich nie będzie wymagało zaangażowania świadomości.

10)  Wyparcie - podobnie jak w pamięci ukrytej wydarzenie początkowo było spostrzegane świadomie a następnie pod wpływem działania mechanizmów obronnych zostało usunięte ze świadomości (ale skąd umysł wie czego ma nie wiedzieć?)

Rzut oka w przeszłość

1)      Freud - choć pojęcie nieświadomości istniało wcześniej on rozwinął tą koncepcję i nadał nieświadomości tak wielkie znaczenie

2)      Wund i Tichener - przeprowadzali eksperymenty, ale interesowali się też spostrzeżeniami, wyobrażeniami, uczuciami i myślami

3)      Watson - interesowało go to, co organizm robi a nie to co myśli - ważne jest zachowanie a nie wewnętrzne myśli

4)      Lata '50 - Ruch Nowe Spojrzenie - osoba spostrzegająca jest aktywnym uczestnikiem procesu spostrzegania. Na postrzeganie wpływają potrzeby i motywacje

5)      Rewolucja poznawcza - usunięcie na bok nieświadomości inne niż dotychczas spojrzenie na nią.

6)      Psychologowie osobowości i społecznie powrócili do pojęcia nieświadomości i spojrzeli na nie z perspektywy poznawczej i psychodynamicznej.

Nieświadomość dynamiczna - ujęcie psychoanalityczne

Życie psychiczne człowieka można ujmować w kategoriach zależności od stopnia uświadamiania sobie wydarzeń.

               · świadomość - odnosi się do zjawisk, które cały czas sobie uświadamiamy

               · przedświadomość - zdarzenia, które mogą stać się przedmiotem świadomego myślenia, jeśli się na nich

                                                 skupimy

               · nieświadomość - zjawiska, z których nie zdajemy sobie sprawy, a które mogą stać się przedmiotem

                                              świadomego myślenia jeśli zajdą szczególne okoliczności

Nie wszystkie elementy nieświadomości znajduj a się w niej pod wpływem wyparcia i mechanizmów obronnych

Nieświadomość jest dynamiczna.

Freud nie robił badań mających sprawdzić jak działa nieświadomość

Zrobił to Poetzl - podprogowo prezentował badanym obrazy i badał jaki wywierają one wpływ na zachowanie

Później było jeszcze wiele innych badań (ale nie będę ich szczegółowo opisywać , bo po co?)

Jedno z ciekawszych dotyczyło podprogowego prezentowania schizofrenikom informacji zagrażających i pozytywnych - uspokajających. U badanych, którym prezentowano informacje pozytywne było mniej objawów patologicznych i ich terapia była skuteczniejsza.

Wyparcie - mechanizm obronny niedopuszczający do świadomości określonych myśli czy pragnień.

                   Są dowody na to, że istnieje, ale należy być ostrożnym wobec przywracanych wspomnień

Niektóre wspomnienia są opamiętywane, tylko w określonym stanie, w takim w jakim było rejestrowane zdarzenie (zależność pamięci od stanu)

Osoby o wysokim poziomie tłumienia pamiętają z dzieciństwa mnij wydarzeń negatywnych, a wspomnienia te dotyczą późniejszego okresu

Hipermnezja - polepszanie się pamięci w miarę upływu czasu.

Ale nie potwierdzono jeszcze dwóch podstawowych założeń teorii wyparcia, a mianowicie, że:

-                                                                                                                                                                 celem zapominania jest osłabienie lęku

-                                                                                                                                                                 barierę niepamięci można usunąć w określonych okolicznościach

a tym samym nie można określić wiarygodności wspomnień uzyskiwanych w czasie psychoterapii

Być może jest tak, że nieświadomość składa się z różnych poziomów

Nieświadomość poznawcza

Procesy poznawcze mogą być: - kontrolowane - racjonalne, pochłaniają dużo energii i uwagi,

                                                  - automatyczne - poza kontrolą i świadomością, zazwyczaj nieintencjonalne, mimowolne,

                                                                              szybkie i skuteczne

Nieświadomość poznawcza obejmuje znaczna część życia psychiczne, wpływa na:

-                                                                                                                                                                 pamięć i spostrzeganie (Jacoby)

-                                                                                                                                                                 uczucia i postawy wobec innych (pokazywano podprogowo słowa wywołujące wrogość a następnie zdjęcia osób - były one oceniane gorzej niż w grupie kontrolnej) Często postawy wobec innych są kształtowane nieświadomie, (np. stereotypy) co zwiększa ich trwałość i trudność skorygowania.

Konstrukty osobiste chronicznie dostępne (automatyczne procesy percypowania i interpretowania rzeczywistości) - pewne sposoby spostrzegania świata są automatyczne - wystarczy niewiele informacji, by je uruchomić. Są niezależne od intencji, skuteczne, są poza wolicjonalna kontrolą, uczestniczą w procesach spostrzegania siebie, prowadzą do formowania obrazu świata zgodnego z konstruktami.

Każdy ma inne konstrukty.

Porównanie dynamicznej i poznawczej koncepcji nieświadomości