A.A. - Rozmyślania przemyskie.pdf - 3.2. LITERATURA POLSKA [pdf-djvu-doc] - Igal

Ze zbiorów

Zygmunta Adamczyka

ROZMY Ś LANIE PRZEMYSKIE

Najcenniejszym zabytkiem polskiej prozy średniowiecznej jest tzw. Roz-

myślanie przemyskie ( Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa ) , powstałe praw-

dopodobnie w połowie XV stulecia, a zachowane w kopii sporządzonej na

początku XVI w. Rękopis liczący 426 kart do końca wojny znajdował się w

Bibliotece Kapituły Greckokatolickiej w Przemyślu (stąd nazwa); obecnie

przechowuje go Biblioteka Narodowa w Warszawie. Jest to biblijno-

apokryficzna "powieść" o dziejach Świętej Rodziny, uwzględniająca m.in.

przemilczany w Ewangeliach okres dzieciństwa Jezusa czy szczegłowe opi-

sy urody Maryi i jej Syna. Rozmyślanie przemyskie jest mistrzowską kompi-

lacją najrozmaitszych źrdeł: biblijnych, apokryficznych, kaznodziejskich

i hagiograficznych. Ewangeliczną historię Świętej Rodziny autor rozbudował

i uzupełnił m.in. w oparciu o Vita beatae virginis Mariae et Salvatoris rhy-

thmica, Historia scholastica Piotra Comestora oraz Passio Christi. .. Jakuba

de Vitry. Jak pisał przed laty odkrywca zabytku, Aleksander Brckner, śre-

dniowieczny kompilator "ogarnął wszystko, co świat katolicki o Maryi,

Chrystusie wiedział i wiedzieć pragnął". Język zabytku, wykazujący cechy

średniowiecznej polszczyzny południowo-kresowej, odznacza się bogatą

skalą słownictwa, od kolokwialnego po teologiczno-retoryczne.

Wybrane rozdziały ("czcienia") Rozmyślania przemyskiego podajemy

w transkrypcji Wacława Twardzika (pierwodruk: Rozmyślanie przemyskie .

Transliteracja, transkrypcja, podstawa łacińska, niemiecki przekład, wyd. W.

Twardzik i F. Keller, Weiher-Freiburg i. Br 1998, t. 1; 2000, t. 2). Dwie

z trzech modlitw dopisanych przez pźniejszego skryptora na końcu zabytku

transkrybujemy na podstawie edycji: Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa .

..... Z rękopisu Greckokatolickiej Kapituły Przemyskiej wydał A. Brckner,

Krakw 1907.

1. Ale co ociec miłosierdzia [jen] nigdy nie przestanie ucieszać nędznych, je ż tako widzi smętn e , aby

ich nie wysłuchał, kiedykoli ji wzywają, a też nigdy nie opuści, kiedy w nim mają nadzieję, tegodla

posłał k niemu anjoła z niebios Gabryjeła <...> Przyszedwszy k niemu pozdrowił ji rzekąc: "Zdrow

bądź, Joachymie, przyjacielu boży! Mir i uciechę, zdrowie i nadzieję wielikiego wesela przymi dzi-

sia i na wiek wiekom od Boga wszechmogącego. To poselstwo <zbawienia> miej od moich ust; bo

twoj smętek obroci sie tobie w wielikie wesele, wszytek płacz twoj ma j uż skonanie, bo z twego na-

sienia ma wynić wielebny płod, przezeńż e ma być odkupion wszystek świat i będzie nawrocono

krolestwo Dawidowo ojca twego <...> To błogosławione plemię <będzie żeńczyzna i> będzie j u ż

poświęcon o w żywocie swej matki. Tej wielebnej dziewicy będzie imię Maryja, dziewicą zawżdy

osta nę , aby sie popełniło pismo starych ojcow <...> Żywot tej błogosławionej dziewi c e tobie wypo-

wiem, k ako ją masz chować, <powiem>. Tać będzie poświęcona w żywocie matki swej, bo nie bę-

dzie pokalana żadnym zakałem grzecha, ale zawżdy czysta dziewica zostanie <...> Tegodla kiedy tę

dziwkę wielebną oddoisz <...> i uchowasz do siedmi lat, tako ją dasz do kościoła i polecisz kapła-

nom, aby z jinymi dziewicami <...> na kożdy dzień Bogu miłemu służyła. Ta dziewica na czystsza

będzie, <...> pocznie i urodzi dzieciątko wielebne, jenże będzie synem bożem wezwany a będą jemu

dany wszystki krolewstwa tego świata, niebo, pkieł i wszystko stworzenie i moc jego krolewstwa

stanie na wieki. Tego dla, męż u święty i dostojny, wroć sie w dom twoj, aby uci<e>szył i uweselił

twoję oblubieńcę, bo ta dziewica, o jeżeśm ja to przepowiedział, pocznie dzi e ciątko; jąż Bog

wszechmogący Duchem Świętem s niebios j<u> że zaszczy[ś]ci, iże będzie brzemie n na". Anna zo-

sta[wi]wszy w domu wieliki zamęt i wieliki płacz imiała, męcęcy się o kak ą przy t czą męża swego

i wzywała Boga wszechmogącego ze łzam i < ...>, aby j ą raczył wybawici z tego zamętku i nawrocił

z weselim <...> Zasie wyszedszy jednego dnia do ogroda, aby się modliła i wzywała Boga wszech-

mogącego, aby ją zbawił tej wielk i ej tes k nice, uźrała zioła a trawę rozkosznie idęcy iz ziemi e , uźrała

też drzewa rozko sz nym listem okraszon a , <...> ptaki uźrała, a ony gniazda niosą, gdzie by swe

dziatki mieli. Z wielikim łkanim w<e>s<t>nąwszy i podniowszy oczy w niebo i zawołała ku Bogu

wszechmogącemu <rzekąc>: "Gospodnie, stworzycielu wszego świata, nieba i wszego stworzenia!

Ojcze święty, Ty jeś stworzył wszystki rzeczy <...> w ustawieniu <...> i oprawiłeś nadobnym okra-

szenim, bo je ś Ty oświcił ućwirdzenie niebios <...>, Tyś ućwirdził <wody>, jeż są na niebie sich [i

przykazałeś im, bych<ą> dzierżeli barzy bieg ućwirdzenia niebios], słożyłeś gorącość niebieską z

niemi, postawiłeś siedm płanet na niebiesiech i przykazałeś im, by dzierżeli barzy bieg ućwirdzenia

niebios <...> ustawienia świata przeświecaję <...> <Z nich> uczyniłeś dwie wieliki świce, <...> aby

oświcieły wszystko stworzenie. Cztyrzy żywioły [aby] albo alimenta są od Ciebie stworzony, imiż

ma być żywo wszystko stworzenie, to są, t o czusz alimenta: ogień, ziemia, wilkość i powietrze. Tyś

t o stworzył wielikie i barzo szyrokie morze a na jego głębokości założyłeś uć w irdzenie ziemie. Ryby

morskie, dziwy <...> przeliczn e w morzu, a na ziemi <...> źwierzęta <...>, ptaki niebieskie <...>, to

wszystko Tob ą jest stworzono a to mają od swego przyrodzenia, iże swoj płod podług swego czasu

rodzą. Kiedyś stworzył rodzaj człowieczy, przykazałeś ji m sie <...> mnożyć. Ziemia daje swoj płod

rozmaitych zioł, drzewo daje swoj owoc <...> podług czasu swego <...> Ale biada mnie nędznej!

Czemum się urodziła, kiedym ja sama oddalona tego daru wielebnego, jen jest dan każdemu czło-

wieku od przyrodzenia? Jedno m ja mimo inny lud nie płodna abo przezdz i atki n i, a przetom wszemu

ludu przeciwna. Ale Ty, miłosierny Gospodnie, zlutowniku nędznych i ucieszniku miłosierny, racz

sie nade mną zmiłować, ucieszy mnie, nędzną a barzo smętną żonę, nie oddalaj mnie tako wielebne-

go daru przyrodzonego, ale mi daj Twe ucieszenie, abych porodziła moj płod i dała Tobie owoc moj

i żywota mego a obrociż moj płacz w wiesiele".

2. Czc i enie o tem, jako dziewica Maryja zwiastowana przez anjoła Gabryjeła swej matce Annie

Kiedyż Anna na swych modlitwach nie przestajęcy wzywała Boga wszechmogącego, przyszedł

k niej anjoł Gabryjeł posłany od Boga ojca niebieskiego i rzekł jej: "Zdrowa bądź, ty bogosławiona

niewiasto <...>, nic więcej nie smęci w sercu twem, ale miej nadzieję w Bodze, bo jeś uweselona,

i żeć Bog wysłuchał twoje modlitwy i sposobił twoje wszystki smętki. Owa pocz<n>iesz i porodzisz

dzi e ciątko <...>, poczniesz i porodzisz płod, jen ciężkość płaczu i smęt ku twego j u ż odemie i obroci

twoj płacz w wielikie wiesiele tobie a lud israelski z starego jeństwa wykupi. To dzieciątko będzie

że ń cz y zna a będzie imię jej wezwano Maryja. Ta dziewica pocznie nowy zakon i nowy żywot a

krolestwo rozprawi twego ojca Dawida, iże przez tę ma być zbawion wszystek świat i takież wszyst-

ki kory anjelskie na niebiesiech mają być napełniony przez tę dziewkę, bo ta ma porodzić krola nieba

i ziemi e i będzie z nim krolewać na wieki. Tegodla, nabożna i święta niewiasto, weseli się czekając

swego męża, boć się trzeciego dnia k tobie wroci <...>" Zmowiwszy to anjoł i odstąpił od niej i

wstąpił na niebiosa, skądż e był przyszedł a Anna swego męża czekała z wieliką radością. Podług

przepowiedzenia anjelskiego wrocił się trzeciego dnia w swoj dom. Jegoż Anna z wielikim weselim i

z wieliką radością przyjęła jako swego gospodarza, tako iż wszystek płacz i ich zamęt, i ten kłopot

obrocił się im w wielikie wiesiele, bo jeden drugiego <począł> weselić w miłościwym a barzo w

sło d kim gadaniu. Joachym począł wszystko powiedać, jako jemu Bog zjawił, rzekąc: "Kiedym był

na puszczy, płacząc z wielikim łkanim moj e nędze, i wzywałem Boga stworzycila mego <z> gorą-

cymi łzami, aby mi<ę> albo wybawił z mego wielikiego udręczenia alb<o> mą duszę z ciała wyjął,

przyszedł ku mnie anjoł od Boga posłany, jen mię uci<e>szył i powiedział mi wesele wielikie, bo

masz począć dziwkę, jej imię i urodność też mi powiedział, iże ma być wielika na tem świecie i na

wieki dziwka bę dę porodzi krola nieba i ziemie. T e dy ja uwierzy w słowom anjelskim i przyszedłem

k tobie nadziewaję się, abych cię też nalazł ucieszoną". Tedy Anna odpowiedziała: "Bog wszechmo-

gący raczył nas uwieselić, iże chciał smętku naszego skonanie, bo mi takież anjoł posłan i widziałam

jego święt e lice, i mowił ze mną łaskawymi słowy, weseląc mię z mej wielikie troski i rzekąc, iże

s<ię> ty ku mnie <masz> wrocić wkrotce a też iż nasz płacz miał skonanie mieć, bo ja mam począć

dziewkę <...>, taż pocznie krola niebieskiego, Boga, syna bożego. Też ta ma odnowić zakon i święta,

A.A. - Rozmyślania przemyskie.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: