Ściąga Systemy polityczne.docx

Wykład 20.X

Person

Jest autorem koncepcji systemu społecznego AGIL. Nawiązuje on do dzieła Maxa Webera ,,Gospodarka i społeczeństwo”. Weber wyróżnił 4 typy socjologii , natomiast Parson wyróżnił 4 podsystemy: gospodarczy, polityczny, prawny oraz warunki kulturowe i motywacyjne. Parson założył, że jego koncepcja jest statyczna i oparta na paradygmatach Hopsa. Cele są stałe. Nie wziął pod uwagę jednak tego, że państwo może się zmieniać. Realizacja okresolnych niezmiennych celów.

Deutsh

Proponował, żeby w systemie uwzględnić funkcję zmiany politycznej i społecznej. Twierdzi, że najważniejszą cechą systemu jest spojność. Był zwolennikiem paradygmatu Marksa. Cechy sytsemu politycznego: spójnośc i konwariancja ma charakter negatywny. Systemy sa czymś pośrednim, dobroózło, 10 stopniowa skala podzialu systemu, 1.człowiek, 10.ONZ

Weber- 4 typy socjologii: gospodarka, panowanie, prawo, religia,obyczaje.

Pojęcie systemu

·          Zaczęło być kojarzone jako tożsame z formacją ekonomiczno-społeczną, w której niezależnie od epoki występują określone struktury oraz funkcje w ekwiwalentnych relacjach z polityką. Z tego wynika, że system społeczny jest pojęciem nadrzędnym względem politycznego, nie mniej jednak, nie zawsze będzie traktować strefę polityki tak, jak podsystem systemu politycznego.

·          W dzisiejszych czasach pojęcie systemu jest używane w celu:

- charakterystyki systemu politycznego

- badania różnych systemów

- badania podupadania systemów

- badania ładu lub nieporządku w państwie

·          Pojęcie systemu charakteryzuje się dwiema dość formalnymi cechami:

- granica (terytorium panstwa)

- wzajemna zależność poszczególnych części systemu między sobą

Pojęcie system pojawia się gdy badamy różne cele i dynamikę.

Iston

Pierwszy politolog, który scharakteryzował system polityczny. Twierdzi on, że system polityczny stanowi szczególny system podejmowania decyzji istotnych dla państwa. Wiąże się to z podziałem dóbr w państwie. A efekty podziału mają być respektowane przez wszystkich w jednakowy sposób (w przeciwnym razie grozi nałożenie sankcji).

Almond (system konwencjonalny)

Podjął próbę wykrycia ogólnych funkcji systemu politycznego, która nie przyniosła spójnych teorii. Wbrew jego działaniom badania zatrzymały się tylko na etapie typologii.

Wyróżnił dwie grupy funkcji

Funkcje I typu:

·          Polityczna socjalizacja i rekrutacja

·          Artykulacja interesów

·          Agregacja interesów

·          Komunikacja polityczna

Funkcje drugiego typu:

·          F. tworzenia

·          F. stosowania

·          F. sądownicza

Spiro

Podejmuje próbę wyjaśnienia funkcji jako procesu politycznego. Wyróżnia cztery etapy procesu politycznego: formułowanie, doradztwo, decydowanie, rozwiązywanie problemów.

Spiro nie stara się określić wzajemnych relacji poszczególnych funkcji. Stwierdził, że system to pewien proces. Najwiekszy udzial w procesie maja partie.

Luhman

System polityczny to nie tylko narzędzie do realizacji określonych celów, to również całość, na którą składają się organy państwowe, grupy społeczne oraz ogół relacji, które zachodzą między nimi, a także normy, reguły, zasady.

II teorie :

·          Wariant cybernetyczny-polityka odgrywa duza role, jest narzędziem przymusu, staje się najwazniejsza przyczyna decyzji, sterowanie systemem, system zdolny do nauki, system teguł posiada ceche dynamiczna, skłonny do zmiany celow, zdolność do innowacji

           Twórca teorii aktywnego społeczeństwa. Etsoni

·          Model jest bardzo dynamiczny, opiera się na porozumieniu (konsens) i władzy (kontrola). W ramach tej teorii wyróżnia się społeczeństwo przesterowane, socjalistyczne i kapitalistyczne.

System polityczny

·          Ujecie instytucjonalne-charakterystyczne dla prawnikow, ogol organow za pośrednictwem których podejmowane sa decyzje.

·          Ujecie systemowe- Almond i Iston

·          Ujecie funkcjonalne-Spiro-system to proces

Istota systemu politycznego i jego zadania:

Sfera zewnetrzna-otoczenie miedzynarodowe, relacje na arenie miedzynarodowej

Sfera wewnetrzna- sfera ekonomiczna(okresla typ wlasnosci dominujacy w panstwie) , przejawy kulturowe(idee i poglady,wartości w społeczeństwie), funkcjonowanie społeczeństwa (wiek, płec wykształcenie)

Elementy systemu politycznego

·          Idee i wartości

·          Normy

·          Organizacje i instytucje

Podsystemy systemu politycznego

·          Instytucjonalny

(W skład tego podsystemu wchodzą grupy interesu, organy władzy, a pełni on funkcje inicjujące, kierunki dzialania sa najwazniejsze)

·          Funkcjonalny

(Jest to ogół norm, które są wcielane w życie przez poszczególne instytucje, np. parlament czy rząd)

·          Komunikacyjny

(Relacje zachodzące pomiędzy elementami podsystemu instytucjonalnego np.. relacje pomiędzy rządem a parlamentem)

·          Regulacyjny

(Jest to ogół norm, za pośrednictwem, których regulowane są stosunki społeczno-polityczne, obejmuje normy prawne i pozaprawne-wzorce zachowan)

System demokratyczny

Zabezpieczeniami demokracji jest system wyborczy, system partyjny, reżim polityczny, sposób uzyskiwania większości, zasady egzekwowania odpowiedzialności polityków.

Instytucjonalizacja odróżnia demokrację od innych systemów.

Reżim w państwie(sposób uzyskiwania większości,zasady egzekwowania odpowiedzialności politycznej)

·          Ujęcie wąskie

Reżim to relacje pomiędzy władzą ustawodawczą a wykonawczą.

·          Ujęcie szerokie

Reżim to określony typ ładu, jaki panuje w danym państwie.

Wykład 27.X

System parlamentarny

Kojarzony jest przede wszystkim z Wielką Brytanią. Dominuje w Europie. Jest to forma sprawowania władzy, gdzie parlament i rząd kontrolują się wzajemnie (parlament może rozwiązać rząd i odwrotnie). Ważną kwestią jest wotum zaufania i nieufności. Parlament jest przynajmniej jednoizbowy, a jeżeli jest dwuizbowy to odbywa się na zasadzie asymetrii. Głowa państwa pełni funkcje ceremonialno-reprezentacyjne, nie kreuje polityki. Władza wykonawcza jest podzielona pomiędzy rząd a głowę państwa.Gabinet ponosi odpowiedzialnosc przed parlamentem, odpowiedzialność zbiorowa. Dominuje uprawnienie izby niższej.

3 elementy różnicujące parlamentaryzm w poszczególnych państwach

1. System wyborczy

·          System większościowy (względny, bezwzględny)Austria, USA

·          System proporcjonalny(jednomandatowe okręgi wyborcze, 1 okreg- dwoch kandydatow, klauzule zaporowe-uzyskanie odpowiedniego progu, dominacja gabinetu nad parlamentem)

2. System partyjny

·          Dwupartyjny

·          Dwuipółpartyjny (2 duże + 1 mała partia)umiarkowany

·          Wielopartyjny (pluralizm)zrównoważony gabinet nad rządem, parlament organ dominujacy, spolaryzowany

3. Rządy głowy państwa

·          Monarchia

Wlk. Brytania à głowa państwa ma funkcje ceremonialne

Belgia, Holandia à król nie tylko reprezentuje kraj ale także ma wpływ na rządzenie

·          Republika

Włochy à prezydent ma szeroki zakres kompetencji

Austria à prezydent nie bierze udziału w powoływaniu rządu

Polska à prezydent ma charakter proceduralny

Podział systemu parlamentarnego

·          Gabinetowy

Wysoka skuteczność działalności rządu, niski stopień występowania kryzysów.

·          Komitetowy

Skutkuje ogromną liczbą kryzysów politycznych, partie blokują działania podejmowane przez rząd, rola stałych komisji parlamentarnych, mala dyscyplina partyjna.

·          Konsensualny-(mechanizm decyzyjny), proporcjonalny system wyborczy, system wielopartyjny->rownowaga rzad=parlament

·          Większościowy

System prezydencki

Głowa państwa jest wybierana w wyborach powszechnych na ściśle określoną kadencję i skupia całą władzę wykonawczą. Prezydent nie ponosi odpowiedzialności politycznej.

Władza podzielona jest na ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą.

Występuje podwójna separacja władzy (na płaszczyźnie organizacyjnej-(odrębne wybory, zakaz laczenia funkcji deputowanego z gabinetem, ministrowie są odpowiedzialni przed prezydentem, który jest jednocześnie premierem)  i na płaszczyźnie funkcjonalnej-(wykonywanie ustaw-prezydent, wdrażanie ustwa-parlament)

System prezydencki jest najbardziej elastyczny i najmniej stabilny. Jego odmiany występują w Stanach Zjednoczonych a także na Cyprze.

System semiprezydencki

Występuje niepełna unifikacja pomiędzy legislatywą a egzekutywą. Prezydent jest wybierany w wyborach na ściśle określoną kadencję i nie ponosi odpowiedzialności politycznej.

Cechą typową tego systemu jest dualizm władzy wykonawczej oraz dualizm odpowiedzialności rządu (rząd odpowiada przed parlamentem i prezydentem). Parlament może obalić rząd. Prezydent niezależny od parlamentu(polityka zewnetrzna), premier polityka wewnetrzna.

System komitetowy-Szawjcaria

Połączenie systemu parlamentarnego i prezydenckiego. Władza wykonawcza->Rada Związkowa-7 osob (organ kolegialny).  Partie konkuruja ze soba na etapie wyborów. Nie ma możliwości rozwiązania parlamentu przed upływem kadencji. Rząd trwa tak dlugo jak parlament. Zakaz  laczenie funkcji deputowanego i członka rzadu. Demokracja bezposrednia-referendum. Znacza rola kantonow i gmin. Separacja władzy na płaszczyźnie organizacyjnej. Prezydent to organ symboliczny. Co roku następują zmiana premiera. Model demokracji konsensualnej. Jednolitość władzy państwowej; Parlament jest organem władzy najwyższej (posiada władzę ustawodawczą i wykonawczą); Rząd powoływany jest przez parlament a nie przez głowę państwa (rząd jest komitetem wykonawczym parlamentu);  Rząd odpowiada politycznie przed parlamentem, ale konflikt na linii rząd-parlament może zostać rozstrzygnięty tylko na korzyść parlamentu; Ministra nie można odwołać (ustępuje sam lub gdy nie zostanie wybrany do parlamentu w następnych wyborach); Głową państwa zostaje członek rządu o najdłuższym stażu; Głowa państwa odpowiada politycznie przed parlamentem (ponosi też odpowiedzialność karną);

03,11,2010
Demokracja jako ustój polityczny.
Demokracja jako pojęcie funkcjonuje już od 5 w. p.n.e do 19w. Była rozumiana w ujęciu demokracji politycznej, czyli jako formę w kontekście której zachodzą procesy sprawowania władzy.

Gwarancją demokracji jest konstytucja( formalna lub nieformalna)

Od19w. Pojawiały się nowe pojęcia
Demokracja społeczna taki stan i sposób życia społecznego. Który charakteryzuje egolitaryzm, odwołuje się do równej wartości ludzi bez względu na status społeczny. Ważnym elementem jest rozpowszechnianie pewnych zachowań politycznych. Odnosi się nie tylko do całego społeczeństwa, ale i do małych grup społecznych.

Demokracja ekonomiczna dba o wyrównanie poziomu zamożności, redystrybucję dóbr. Jest syntezą dwóch wcześniejszych demokracji. Możemy ją spotka w zakładzie pracy.

Oile zgrupowanie o charakterze lewicowym i socjalistycznym mówiły, że naczelnym pojęciemdemokracji  jest demokracja społeczna i ekonomiczna, to ugrupowania konserwatywne uważały, że jest to demokracja polityczna.

Demokracja przemysłowa 19 – 20 wiek próba przeniesienia do współczesności greckeij demokracji bezpośredniej.

Pojęciem nadrzędnym jest demokracja polityczna – to twz. Makrodemokracja, a demokracja społeczna i przemysłowa to mikrodemokracja.

Demokracja:
1) jako władza ludu
2) synonim praw i wolności
3) jako forma ustroju państwa

Pojęcie wywodzi się od słów: demos(lud)  i cratos(rządy)

Lincoln „Mowa Gettysburskiej” demokracja to forma rządów ludu, dla ludzi i przez lud. Oznacza to władzęza przyzwoleniem (legitymizacja) rząd ludu; uczestnictwo w procesie rządzenia jaki sprawuje lud – dla ludu; rządzący rządzą zgodnie z naszymi preferancjami – przez lud.

Demos:
- lud jako wszyscy – są osoby, które są wyłączone ze sprawowania władzy np. niepełnosprawni, niepełnoletni.
- jako nieokreślona częśc ( jako bardzo wielu) jest konkretnie określana np. ilu członków ma zawierac parlament
-w znaczeniu klasy niższe – dyskryminacja
- jako nierozdzielny but – określenoe ludu w systemie autorytarnym i totalitarnym, jest to zaprzeczenie demokracji – liczy suę całośc a poszczególny członek nie jest ważny. 
- lud jako większoś absolutna – prawa mniejszości się nie liczą
- lud jako większośc ograniczona- większośc z poszanowaniem praw mniejszości

Rządy podejmowanie wiążących decyzji dla społeczeństwa np. wybory – kondensacja wszystkich procedur demokracji.
O demokracji mówim w tedy, gdy gdy stosunej między rządzącymi a rządzonymi nie narusza zasady, że państwo istnieje dla obywateli, a nie na odwrót.

Demokracja antyczna – demokracja bezpośrednia, oparta na zasadach wolności, równości, większości.

Współczesna demokracja – przedstawicielska, zrównanie praw, demokracja przedstawicelska – potrzebna jako kontrola. Dziś ważna jest partia, ideałem jest zasada różnorodności.

Demokracja antyczna – partycypacyjna(uczestnicząca), prawo mieli tylko mężczyźni, którzy byli obywatelami polis, nie było organów kontroli, bo było to zbyteczne, była to demokracja bezpośrednia. Człowiek to zwierze polityczne obsadzone w określonych ramach czasowych, był tylko obywatelem i członkiem zbiorowości, nie uważano człowiekaj jako jednostki, liczyło się dobro ogółu, nie znali praw osobistych,  nie było partii politycznych, bardziej liczył się autorytet osoby, stanowiono na zasadzie jednomyślności.

Demokracja proceduralna – stworzona przez Szamptera 42r., „teoria prawdziwsza niż życie”, stworzył tzw. Model współzawodnictwa elit. Próbuje pokazac mechanizm funkcjonowania władzy i wyjaśnic zasady jej legitymacji. Twierdził, że demokracja to tylkośrodek do uzyskania władzy. Demokratyzm rządzenia polega na tym, że mam prawo zgodzic się z danym systemem lub go odrzuci.

Władza sprawowana jest przez elite. Nie ma czegoś takiego jak jedno wspólne dobro, każdy ma własny interes, do którego realizacji dąży, gdy osiągnie władzę.

System demokratyczny – rządznie narodem w sposób nieograniczonypamiętając o tym, że nedą kolejne wybory. Ludzie nie wiedząc nico tych, na których głosują, są niedoinformowani, dają się łatwo manipulowa, bo nie interesuja się polityka.

Wg. niego decyzja będzie zawsze dobra, gdy będzie podjęta przez elite w drodze większości. Nie jest ważne, że decyzja będzie zgodna z głosem ludu, ważne, że wyraża wole wiekszości elity.

Władza: ta teoria nie pozwala odróżni systemy demokratycznego od niedemokratycznego, bo wg. Szamptera państwo demokratyczne to takie państwo w którym odbywaja się cykliczne i regularne wybory.

Dahl – model poliarchiczny są dwa systemy: systemem idealnym jest demokracja, a drugim do którego nie nalezy zmieża  jest totalitaryzm ,a poliarchia to system faktyczny, jest najbliższy ideałowi, czyli demokracji. Jest względna zgodnośc pomiędzy sposobem rządzenia a wolą wyborców.

Dahl założył, że wszystkie jednostki są równe w przeciwieństwie do Szmptera, odrzucił zasadę rządu większości. Twierdził, że najgorszym sposobem rządów są rządy elit. Najlepszyw w państwie jest taki system, który dąży do zapwenienia maksymalnej równości politycznej. Jest to wtedy, gdy ludzie mają możliwośc nieskrępowanego wyrażania swoich myśli i opinii.

W pierwotnym modelu Dahl stwierdział, że system poliarchiczny ma zabezpieczac:
-swodobe wyrażania mysli i poglądów
-istnieją różne źródła informacji
-zagwarantowane, powszechne branie udziełu w wyborach
-zachodzi zjawisko konkurencji między lederem poszczególnych partii
-istnieje mozliwośc ubiegania się o urzędy publiczne
-zasada swobody działalności gospodarczej
- rząd ma działac zgodnie z preferencjami wyborców

Później Dahl stwierdził, że z tych założeń wąznych jest tylko kilka( 4 pierwsze)

Podzieł poliarchi wg. Dahla:
Poliarchie dojrzałe – spełnieja co najmniej 4 zasadnicze wymogi
Poliarchie nowe- to takie które ich nie spełniją

Państwo w miare upływu czasu nie zmierza do ideału, a wręcz przeciwnie bardzo często idą w strone totalitaryzmu.

Model westministerski –to samo co parlamentarny

Model demokracji konsocjalnej:
-wielka koalicja ( dużo partii)
-pluralizm polityczny
-prawo weta wzajemnego
-proporcjonalny system wyborczy
-występowanie w państwie głęboko podzielonych etnicznie lub religijnie
Belgia, Szwajcaria, Holandia

Model konsensualny demokracji:
-Liphart określił miarem ograniczonego systemu większości
-wielka koalicja
-system proporcjonalny
-musie byc formalna deparacja władz
-symetryczny bikameralizm
-wielowymiarowośc systemu partyjnego – niezgoda występuje na kilku płaszczyznach
-federalizm
-veto mniejszości
- pisana konstytucja
-oznacza dekoncentracje władzy
Włochy- system ten ma tam zastosowanie

Występują państwa które mają elementy tych dwóch modeli np. Belgia i Szwajcaria.
Te systemy są przeciwne modelowi westministerskiemu.
Cecha charakterystyczną dla parlamentaryzmy jest wzmocnienie gabinetu.

Demokracja liberalna – wg. L. Daymonda to demokracja polityczna która charakteryzuje się tym, że przykłada ograniczona uwage do praw i wolności jednostki. Jej cechy to:
-oprócz kontroli wertykalnej jest też horyzontalnej
-nie ma(?) który nie podlega kontroli, władza jest odpowiedzialna w sposób bezpośredni, pośredni przed wyborcami.
-ochrona praw mniejszości

Podobnie twierdził Santori wg. niego demokracja ma zawsze posta liberalną, bo liberalizm jest zagwarantowany przez konstytucje. Szczególna wolnościa jest dwoboda działalności gosodarczej, bo dzięki niej możemy dojśc redystrybucji dóbr. Wszyscy musza byc w pełni równi, by istniała demokracja.

Relacja pomiędzy liberalizmam a demokracją:
Liberalizm: równośc, naczelna idea – wolnośc; demokracja – wolnośc.

Nie ma rózności pod każdym względem, wszyscy nie moga by sobie równi. Zawsze jest przechylenie w kierunku liberalnym lub demokratycznym.

Systemem idealnym jest taki system który umie balansowac i utrzymac równowage między dwoma wartościami.

Santori mówił, że do wolności mozna dojśc tylko przez róznośc, ale nie odwrortnie.

10,11,2010
Korporcjonizm demokratyczny – związany jest z Musolinim(?) i z Włochami. Musolini po raz pierwszy wykorzystała nazwę korporacyjna forma rządów.

Chciał żeby rządzili członkowie poszczególnych zawodów np. lekarze, ekomoniści itp.
Dziś korporacja to 3 strony, negocjacje w których uczestniczy państwo i grupy interesu przedstawiciele pracowników i biznesmenów, oni negocjują ustwae, która jest formalnie zatwierdzana przez parlament.

W tych państwach( austria, Belgia, holandia) występuja silne lobby w grupy interesu.

Występuje ...